Tel el-Hüveylife Muharebesi
| Tel el-Hüveylife Muharebesi | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| I. Dünya Savaşı, Suriye-Filistin Cephesi | |||||||
 2 Kasım'da Tel el'Hüveylife'ye karşı ateş açan Inverness Kraliyet Atlı Topçu Birliği'nin topları | |||||||
| |||||||
| Taraflar | |||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||
 Edmund Allenby Harry Chauvel |
 Erich von Falkenhayn Fevzi Paşa | ||||||
| Çatışan birlikler | |||||||
| |||||||
Tel el-Hüveylife Muharebesi, Güney Filistin Taarruzu’nun bir parçası olarak, Birüssebi Muharebesi’ndeki Mısır Seferi Kuvveti’nin (EEF) zaferinin ertesi günü, 1 Kasım 1917’de, I. Dünya Savaşı’nın Sina ve Filistin Cephesi sırasında başladı. Güney Filistin’deki çıkmazın ardından, Britanya İmparatorluğu birlikleri tarafından Osmanlı İmparatorluğu’nun Alman komutasındaki Yıldırım Ordular Grubu’nun, Gazze’den iç kesimlerdeki Birüssebi’ye uzanan cephe hattına karşı bir dizi eşgüdümlü saldırı başlatıldı. Kasaba için verilen mücadele sırasında, Birüssebi’den Hebron üzerinden Kudüs’e giden yol, kasabanın hemen kuzeyinde, Yahudiye Dağları’nın güney uzantısında kesildi. Burada Osmanlı birlikleri yolu ve 7. Ordu karargâhını Hebron’da şiddetle savundu.
Sonraki hafta boyunca, 53. (Gal) Tümeni, Anzak Süvari Tümeni ve 5. Süvari Tugayı (Avustralya Süvari Tümeni) tarafından Tel el'Hüveylife mevzisini ele geçirmek amacıyla saldırılar düzenlendi. Britanya piyade ve Yeomanri süvari birlikleri ile Avustralya ve Yeni Zelanda süvari tugayları tarafından taarruzlar gerçekleştirildi.
Osmanlı savunucularını mevzilerinden sökmede başarısız olmalarına rağmen, sürdürülen baskı, Osmanlı ihtiyat kuvvetlerinin bölgeye çekilmesine yol açtı; bu durum, Seferi Kuvvet’in 1/2 Kasım gecesi Gazze’deki saldırılarını ve 6–7 Kasım’daki Hurira ve Şeria taarruzlarını daha zorlu hale getirdi. 6 Kasım’da, Hurira ve Şeria’daki saldırılarla eşgüdüm içinde olarak, 53. (Gal) Piyade Tümeni, kanatlarını koruyan İmparatorluk Hecinsüvar Tugayı ile birlikte, topçu desteği altında bir başka sonuçsuz saldırı gerçekleştirdi. Bu muharebe ertesi gün de sürdü; ancak, Osmanlı kuvvetleri, Hurira’nın kaybedilmesi, Gazze’nin tahliyesi ve Şeria mevzisinin zayıflaması sonucunda, Tel el'Hüveylife mevzisinin yan hattından kuşatılma tehdidi nedeniyle geri çekilmeye başladı.
Arka Plan
[değiştir | kaynağı değiştir]
EEF'nin Mart ve Nisan'daki iki Gazze yenilgisinden sonra, İkinci Gazze Muharebesi sonunda tutulan savunmalar tahkim edildi, ağır kayıp vermiş piyade tümenleri ise yeniden düzenlendi ve takviye edildi.[1] Her iki taraf da kapsamlı savaş siperleri inşa etti; bunlar, özellikle siperlerin Gazze yakınlarında neredeyse birleştiği yerlerde kuvvetliydi. Bu siperler Batı Cephesi'ndekilere benziyordu, ancak o kadar kapsamlı değildi ve açık bir doğu kanatları vardı.[2][3]Ancak, Necef çölünün kuzey kenarındaki koşullar son derece zordu, zira her iki taraf da yazı açık alanda kamp kurarak geçiriyordu.[4] Her ne kadar, ikinci Gazze muharebesinden önce Deyr el-Belah'a ulaşmış olan EEF demiryolu, ön hattın ikmaline yardımcı olmak için Shellal'a kadar bir kol hattıyla uzatılmış olsa da,[5] ciddi gıda kıtlıkları ve yaygın tatarcık ateşi (güçten düşürücü bir hastalık), Necef Çölü'nden esen ve yerel olarak hamsin olarak bilinen düzenli sıcak çöl rüzgârlarıyla neredeyse dayanılmaz hale geliyordu.[4][a]
General Edmund Allenby'nin gelişinden hemen önce, Çöl Kolordusu genişletildi ve yeni Yeomanri Süvari Tümeni'nin kurulmasıyla üç tümen halinde yeniden düzenlendi.[7][8][9] Allenby, EEF'yi çağdaş düşünceyi yansıtacak şekilde yeniden düzenledi ve Doğudaki Kuvvet'i devre dışı bırakarak, tamamı doğrudan kendi komutası altında olan iki piyade ve bir süvari kolordusu kurdu:[10][11]
Bölgedeki Osmanlı kuvvetleri de Haziran ayında, Alman General ve Osmanlı Müşiri Erich von Falkenhayn komutasındaki Yıldırım Ordular Grubu olarak yeniden düzenlendi[13] ve Galiçya, Makedonya, Romanya ve Trakya'dan transfer edilen fazlalık Osmanlı birlikleriyle takviye edildi.[14][15][13] Yıldırım Ordular Grubu içinde, Cemal Paşa komutasındaki Suriye'deki Dördüncü Ordu karargâhı ve birlikleri daha önceki gibi faaliyet göstermeye devam ederken, Filistin'deki Dördüncü Ordu yeniden adlandırıldı ve Mustafa Kemal'in istifasından sonra Fevzi Çakmak komutasında 7. Ordu ve Alman General Kress von Kressenstein komutasında, Filistin cephesinden sorumlu olan 8. Ordu olarak yeniden düzenlendi. Bu örgütsel değişiklikler önemli olsa da, Gazze'den Beerşeba'ya uzanan hattı savunan Osmanlı 3., 20. ve 22. Kolordularının taktik konuşlandırmalarını değiştirmediler.[14][15]
Hazırlık safhası
[değiştir | kaynağı değiştir]
31 Ekim’de Birüssebi’nin kaybedilmesi, Yıldırım Ordular Grubu komutanı ve karargâhını şaşkınlığa uğrattı.[16] Birüssebi garnizonu, Osmanlı savunmalarının Tel eş Şeria çevresine ve kuzeyde, Birüssebi’nin yaklaşık 10 mil (16 km) kuzeyinde ve Şeria’nın yaklaşık aynı mesafe doğusunda bulunan Tel el'Hüveylife’ye çekildi. Bu hat, Birüssebi–Kudüs yolunun yaklaşık 5 mil (8,0 km) batısından uzanan bir savunma hattını teşkil ediyordu. Mevcut bütün yedek birlikler kısa sürede Hüveylife bölgesine sevk edildi.[17][18][19][20] Burada, Osmanlı savunucuları yeni bir savunma hattı kurabildi ve Gazze’yi savunan 22. Kolordu’dan 19. Tümen bu bölgeyi takviye etmek üzere gönderildi.[16][b]
Osmanlı kuvvetleri Birüssebi’den çıkarılmış olsa da, Gazze’den Akdeniz kıyısına kadar uzanan Osmanlı savunma hattının geri kalanı yerinden sökülmemiş, yalnızca “sol kanadı geri atılmış, fakat kırılmamıştı.”[22] Hattın geri kalanı, özellikle Hareira, Şeria ve Gazze bölgelerinde güçlü biçimde savunulmaya devam etti; ancak Birüssebi’nin kaybı, EEF süvari birliklerinin Birüssebi’den Hebron ve Kudüs’e uzanan yolun üzerine konuşlanmasına imkân tanımıştı. Kress von Kressenstein, Hüveylife’deki Osmanlı birliklerini takviye etmek üzere Sekizinci Ordu’ya bağlı üç piyade taburunu gönderdi. Bu birlikler, bölgedeki tek metalled (taş döşeli) yol olan ve kuzeye, Hebron ile Kudüs’e —yaklaşık 80 km uzaklıktaki— doğrudan uzanan hattı, EEF süvari ilerlemesinin tehdidinden korumakla görevlendirilmişti.[17][22][23][24][25][26]
Birüssebi ile, kayalık tepelerin yükselerek Yahudiye Dağları’nın parçası hâline geldiği Bir Hüveylife’deki kuyu ve sarnıçlar arasındaki bölge, bir “taş çölü”[27] olarak tanımlanmıştır; “susuz, kayalık sırtlar ve vadiler”[28] ile kaplı, yer yer küçük ekili alanların “dik yamaçlı çıkıntılar”[27] arasında yer aldığı bir coğrafyadır. Nadir su kaynakları çoğunlukla küçük derelerde bulunuyordu; Kudüs’e Edh Dhahariye, Hebron ve Beytüllahim üzerinden uzanan yol ise bir dizi sırt boyunca ilerliyordu.[29]
Tel el'Hüveylife’nin stratejik bakımdan önemli yüksekliği yalnızca çevredeki bütün araziye hâkim değildi, aynı zamanda bölgedeki en iyi su kaynağını da barındırıyordu.[19][20] Bununla birlikte, EEF 31 Ekim’deki muharebe günü boyunca önemli fakat sınırlı su kaynaklarını keşfetmişti. Yeni Zelanda Süvari Tümeni, Birüssebi’nin doğusunda Vadi el Malah’ta su buldu; 2. Hafif Süvari Tugayı ise Bir Hammam’ın kuzeyindeki küçük bir vadide üç tugayı idare edecek kadar, ayrıca Vadi Hora’da iyi miktarda su kaynağı tespit etti.[30] Auckland Süvari Alayı da Bir Salim Abu Irgeig vadisinde bir tugayı besleyebilecek miktarda su buldu.[31]
Türk tarafının durumu
[değiştir | kaynağı değiştir]
Bölgede dört Osmanlı tümeni savaştı: 19., 24. ve 27. Tümenler ile 3. Süvari Tümeni.[32] 31 Ekim’deki muharebe sırasında Osmanlı 3. Kolordu karargâhı Birüssebi’den Tel eş Şeria’ya çekilmişti; ancak ertesi gün (1 Kasım) Edh Dhahriye üzerinden Kudüs yolunun savunmasını desteklemek üzere harekete geçti. Onları, 143. Alay (24. Tümen) ve Tel eş Şeria’da yeniden teşkilatlandırılan Birüssebi Grubu’na bağlı 1.500 tüfekçi izledi. Bu ikinci grup, Tel el'Hüveylife’yi savunmak üzere ilerledi. 1 Kasım’da 125. Alay (16. Tümen) de batıya, tepeler bölgesine doğru hareket ederek 27. Tümen’in komutası altına girdi; 6. Süvari Alayı ise Osmanlı sol kanadını Yutta’ya kadar korudu.[33] Kress von Kressenstein ayrıca 19. Tümen’i de bölgedeki Yedinci Ordu’yu takviye etmek üzere gönderdi.[32] Bölgeyi savunan bu güçlü Osmanlı mevcudiyeti, Allenby’yi saldırıya daha fazla birlik sevk etmeye teşvik etmek, Gazze ve Şeria’yı savunan Osmanlı kuvvetleri üzerindeki baskıyı hafifletmek ve EEF’in bir yarma harekâtı gerçekleştirme olasılığını azaltmak amacıyla planlanmıştı.[34] [c]
İngilizlerin durumu
[değiştir | kaynağı değiştir]
Korgeneral Harry Chauvel komutasındaki Çöl Atlı Kolordusu, Kudüs yolunu savunan Osmanlı kuvvetlerini tehdit etmek amacıyla 53. (Galler) Tümeni, İmparatorluk Hecinsüvari Kolordusu Tugayı, Anzak Süvari ve Yeomanry Süvari Tümenlerini görevlendirdi.[d] Bu ilerleyiş, Osmanlı kuvvetlerini Birüssebi’nin kuzeyindeki Yahudiye Dağları’na geri itti ve XX. Kolordu’nun, Hurira ve Şeria’daki merkez üzerine bir yan taarruz gerçekleştirebilmesi için yeterli alan sağladı.[22][28][37][38][e] Bu ilerleme aynı zamanda, Ramla’dan gelen yollar ve demiryollarıyla ikmal edilen deniz ovasındaki Sekizinci Ordu kuvvetlerini, Kudüs’ten motor yolu ile ikmal edilen Yedinci Ordu birliklerinden izole etmeyi amaçlıyordu.[22][27]
Newcombe’un müfrezesi
[değiştir | kaynağı değiştir]Kentin kuzeydoğusundaki Yahudiye Dağları eteklerindeki yüksek arazide, Osmanlı 6. ve 8. Alayları (3. Süvari Tümeni) tarafından savunulan Birüssebi–Kudüs yolunun güney ucu, 2. Hafif Süvari Tugayı’na bağlı 5. ve 7. Hafif Süvari Alayları tarafından kesildi. Bu hafif süvariler, 31 Ekim günü boyunca Birüssebi’nin hemen kuzeyindeki yol kesimini elinde tutmaya devam ettiler; bu sırada Sakaty’nin kuzeyindeki yüksek araziden Osmanlı makineli tüfek ateşi altına girdiler.[40][41][42]
Muharebe sırasında Kudüs’ten Birüssebi’ye doğru güneye inen Osmanlı takviye birliklerini daha da engellemek amacıyla, EEF makineli tüfekleriyle donatılmış Hicaz Araplarından oluşan bir deve müfrezesi, Birüssebi’nin oldukça kuzeyinde yolu kesmek üzere görevlendirildi.[43][44] Royal Engineers mensubu Yarbay S. F. Newcombe komutasındaki 70 kişilik İngiliz deve süvarisi ve Arap keşifçiden oluşan bu birlik, 10 makineli tüfek, bazı Lewis Gunlar ve patlayıcılarla donatılmış olarak 30 Ekim’de üç günlük erzakla Asluj’dan yola çıktı; doğuya dolanarak Birüssebi’nin 20 mil (32 km) kuzeydoğusuna ulaştı. 31 Ekim’deki muharebe sırasında bu baskın gücü, Hebron’daki 7. Ordu karargâhı ile Kudüs arasındaki yol ve telgraf hattını kesti.[45][46]
Ancak, yerel Arap askerlerinden takviye temin edemediler; yine de yerel halk onlara rehberlik sağladı. Bu nedenle, 100 Osmanlı askeri Newcombe’un müfrezesine saldırdığında, birlik dağıldı ve “önemli kayıplar” verdi. 2 Kasım sabahı ikinci kez saldırıya uğradıklarında, müfreze Hebron ile Edh Dhahriye arasındaki tüm Osmanlı haberleşmesini 40 saat boyunca kesmiş durumdaydı. Edh Dhahriye’den kuzeye ilerleyen Osmanlı 143. Alayı’na bağlı iki bölük ile Hebron ve Beytüllahim’den güneye hareket eden 100 Alman askerinin saldırısına uğradılar; bu durum müfrezenin kalıntılarını teslim olmaya zorladı ve 20 kişi öldü.[45][46][47] Bir Osmanlı bildirisi, hatlarının sol kanadında, aralarında bir yarbayın da bulunduğu 100 süvarinin esir alındığını bildirdi.[48]
Muharebe
[değiştir | kaynağı değiştir]Hüveylife çevresindeki yüksek arazinin kontrolü uğruna süren şiddetli çatışmalar hâlâ sonuçlanmamış olmasına rağmen, bölgedeki EEF birliklerinin —53. (Galler) Tümeni dâhil— komutanı Chauvel, “düşmanın kanadını çevirmek için avantajlı bir mevzi” elde etmek amacıyla ileri harekât gerçekleştirmişti.[39] Allenby, kendisine verilen görev gereği EEF birliklerinin düşman Osmanlı kuvvetlerini tutmayı başarabilmesi hâlinde, onların “kritik anda hareketsiz kalacağını” ve planlanan taarruz sırasında Hurira ile Şeria garnizonlarını takviye edemeyeceklerini umuyordu.[49] Hüveylife’deki muharebeler, 19. Tümen, 3. Süvari Tümeni, Birüssebi garnizonunu oluşturan 27. Tümen’in kalıntıları ve Ain Kohleh, Tel Hüveylife ile Hebron ve Kudüs yolları uğruna azimle savaşan 16. Tümen’in bir kısmı dâhil olmak üzere bütün yerel yedek birlikleri cepheye çekmişti. Bu birliklerden hiçbiri Şeria önündeki savunmaları takviye etmek üzere bölgeden ayrılmadı.[50][51][32][49]
Chauvel, önerilen Hurira ve Şeria taarruzlarının stratejik önceliği nedeniyle yerleri doldurulamayacak ağır kayıplara rağmen, sayıca çok üstün Osmanlı kuvvetlerine karşı saldırılarını sürdürdü.[52] Birliği aynı zamanda ikmal güçlükleriyle de karşı karşıyaydı.[32] Bölgede konuşlu atlara, otlak bulunmadığından yalnızca küçük bir “saf tahıl” tayını verilebiliyor, Birüssebi’deki su ise ancak şehirde bulunan birlikler için yeterli oluyordu.[53] Bu zorluklara rağmen, şiddetli çatışmalar Chauvel’in kuvvetini Birüssebi’ye geri püskürtmeyi başaramadı.[32][49]
1 Kasım
[değiştir | kaynağı değiştir]53. (Galler) Tümeni, kendisine bağlı İmparatorluk Hecinsüvari Kolordusu ile birlikte, 06.30’da Birüssebi’den geçerek kentin 3-5 mil (4,8-8,0 km) batısında bir mevziye yerleşmek üzere yürüyüşe geçtiğinde, kentin kuzeyinde Kudüs’e giden yolu savunan birlikler yalnızca 3. Süvari Tümeni ile 12. Depo Alayı’ndan ibaretti; ancak 125. ve 143. Alaylar yoldaydı ve onları 19. Tümen takip ediyordu.[32][54] Saat 15.00’e gelindiğinde, karşısında herhangi bir direniş olmadan, batıda Khurbet el Muweileh’ten başlayıp, Birüssebi’yi gözetleyen 1.558 fit (475 m) yüksekliğindeki Tuweiyil Abu Jerwal’a kadar uzanan bir hat kurmuşlardı. Buradan, sağında İmparatorluk Deve Tugayı’nın bir taburu bulunan tümen, XX. Kolordu’nun Hurira ve Şeria yönünde planlanan ilerleyişinin sağ kanadını koruyabilecek bir konumdaydı.[17][55][56][57][f]
Bununla birlikte, Anzak Süvari Tümeni, piyade mevzisinin doğusunda, hattı Towal Abu Jerwal’dan Birüssebi–Kudüs yoluna (Bir el Makruneh civarı) kadar genişletmek için hemen hemen aynı saatlerde ilerlediğinde, güçlü bir direnişle karşılaştı. 07.00 ile 08.30 arasında, Yeni Zelanda Süvari Tümeni Tugayı’na bağlı Canterbury ve Wellington Süvari Alayı birlikleri, her biri iki makineli tüfekle desteklenerek, Khirbet el Ras’tan Rijm Abu Jerwan hattını ele geçirmek üzere ilerledi. Daha ileri bir taarruz, Khirbet el Ras’ın kuzeybatısındaki yüksek arazide konuşlanmış altı makineli tüfekle desteklenen 400 Osmanlı süvarisi tarafından durduruldu. Saat 14.00’e kadar iki Yeni Zelanda alayı daha ileri bir ilerleme kaydetti; 13 esir ve bir makineli tüfek ele geçirildi. Havanın kararmasıyla birlikte, 1. Hafif Süvari Tugayı tarafından yerleri alındı,[57] ve saat 23.30’da iki er yaralı olarak geri çekildiler. Sağ kanatta, 2. Hafif Süvari Tugayı’na bağlı 5. Hafif Süvari Alayı, Bir es Sakaty’nin 3 mil (4,8 km) kuzeyinden Kudüs yolunu izleyerek Bir Makruneh’ten Deir Saideh’e uzanan hattı keşfe çıktı. Bu birlik, dağ topu ve makineli tüfeklerle donatılmış bir Osmanlı kuvvetiyle karşı karşıya geldi. Sert muharebeler sırasında, hafif süvariler 179 esir ve dört makineli tüfek ele geçirdi.[53][55][59][60]
İmparatorluk Hecinsüvari Kolordusu’nun bir taburu 53. (Galler) Tümeni’nin sağını korurken, kalan taburlar gece boyunca Anzak Süvari Tümeni’ne bağlandı,[53] ve Birüssebi’nin doğusuna ve kuzeydoğusuna konuşlandırıldı. Kenti batıdan çevreleyen hatta ise 60. (2/2 Londra), 74. (Yeomanry) ve 10. (İrlanda) Tümeni yer aldı; sonuncusu Abu Irgeig’e uzanan demiryolu hattını işgal etti. Buradan hat, Vadi Ghazzeh’e ve Gazze’de süren topçu bombardımanına kadar uzanıyordu. Kolordu yedeğinde bulunan Avustralya Süvari Tümeni, 4. Hafif Süvari Tugayı ile birlikte Birüssebi’nin güneydoğusunda konuşlanarak muharebe alanını temizlemekle görevlendirilmişti.[61][57]
2 Kasım
[değiştir | kaynağı değiştir]Çöl Atlı Kolordusu taarruzları
[değiştir | kaynağı değiştir]
Chauvel, ANZAC Süvari Tümeni’nin 2. Hafif Süvari Tugayı’na; geçici olarak bağlanan 7. Süvari Tugayı’nı (bünyesinde 1/1. Sherwood Rangers, 1/1. South Notts Hussars ve Avustralya Süvari Tümeni’nden 3. Hafif Süvari Tugayı’na bağlı 8. Hafif Süvari Alayı yer almaktaydı), 1. Hafif Otomobil Karakolunu ve 11. Hafif Zırhlı Motor Bataryası’nı, Tel el'Hüveylife, Bir Hüveylife, Bir Abu Khuff, Ain Khole ve Birüssebi’nin 15 mil (24 km) kuzeydoğusundaki Dhahriye’yi ele geçirmekle görevlendirdi.[62][g]
Birüssebi–Kudüs yolu boyunca mevzilendiler ve gün boyunca kuzeye doğru ilerlerken giderek artan bir direnişle karşılaştılar.[63] Sol kanatta, 7. Süvari Tugayı Hüveylife yolundan ilerleyerek, bir gün önce Yeni Zelandalılar tarafından ele geçirilmiş olan Khirbet el Ras’ın yaklaşık 1 mil (1,6 km) kuzeybatısına ulaştı. South Notts Hussars sağdan, Sherwood Rangers ise soldan taarruz etti ve bunlara Essex Bataryası destek verdi.[62][64] Saat 14.00’te, 8. Hafif Süvari Alayı’na bağlı “B” Filosu’na Tel el'Hüveylife’ye saldırı emri verildi; ancak mevzilenmiş savunmacıların güçlü direnişiyle karşılaşarak ilerleyemedi. Bunun üzerine, alayın geri kalanı iki makineli tüfekle birlikte, filonun taarruzunu desteklemek üzere ileri gönderildi.[65]
Saat 15.00’e gelindiğinde, South Notts Hussars, Birüssebi’nin yaklaşık 12 mil kuzeyindeki Ras en Naqb’da bulunan küçük Osmanlı savunma gruplarını geri püskürterek 11 esir ve iki top ele geçirdi.[66] Bununla birlikte, 8. Hafif Süvari Alayı’nın Tel el'Hüveylife’ye ve Sherwood Rangers’ın Khirbet Abu Khuff’a yönelik taarruzları karşısında güçlü bir savunma yapılması, bu noktaların ele geçirilmesini engelledi ve izole durumdaki South Notts Hussars, gün batımında Ras'in Nakib’den geri çekilmek zorunda kaldı.[62] Ancak, 8. Hafif Süvari Alayı bir hat kurduktan sonra, gece boyunca taarruzunu sürdürdü.[65]
7. Süvari Tugayı’nın sağında, 2. Hafif Süvari Tugayı Deir Saide ve Edh Dhahriye yönünde taarruz başlattı; 6. Hafif Süvari Alayı ön hatta, 7. Hafif Süvari Alayı Birüssebi–Kudüs yolu boyunca ilerliyordu ve 5. Hafif Süvari Alayı sağ kanatta yer alıyordu. Ancak, sarp ve kayalık arazi ilerlemeyi geciktirdi, bu nedenle kuşatma harekâtı karanlık çöktükten sonra tamamlanabildi.[62] Gece boyunca, Anzak Süvari Tümeni yaklaşık Bir el Nettar’dan Deir el Hawa ve Khurbet el Likiye’ye uzanan bir hat işgal etti; bu hat, hâlen Toweil Abu Jerwal civarında bulunan 53. (Galler) Tümeni’nin sağındaki İmparatorluk Deve Tugayı ile birleşiyordu.[67]
Osmanlı kuvvetleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Yıldırım Ordular Grubu’nun sol kanadı, Ras en Naqb’ın ele geçirilmesi sonucunda, Hebron’daki Osmanlı 7. Ordu karargâhı ile Khuweilfe’nin batısındaki Khirbet Abu Khuff’taki birlikler arasındaki iletişimin kesilmesi üzerine alarma geçti.[66][h] Tel el Khuweilfe, güçlü bir mevzi oluşturmak amacıyla takviye edildi,[57] ve Osmanlı III. Kolordusu karargâhı, Birüssebi’den Hebron ve Kudüs’e giden yol üzerindeki Edh Dhahriye’ye taşındı. Edh Dhahriye’yi koruyan savunma hattı, yolun doğusundan batısına uzanacak şekilde kuruldu; bu hat, 12. Depo Alayı’na bağlı 600 asker tarafından desteklenen 2. Alay’ın bir kısmı ile dokuz topla güçlendirilmiş 143. Alay tarafından tutuluyordu. Bu kuvvetler, Tel esh Sheria’dan doğuya intikal eden 24. Tümen karargâhının komutası altındaydı. Yolun daha batısındaki tepelerde ve 2. Alay’a bitişik olarak 8. Süvari Alayı konuşlanmıştı. Birüssebi Grubu’nun kalıntıları, Tel el Khuweilfe’yi savunan 48. Alay’ın yedi top ve 27 makineli tüfekle desteklendiği 1.350 askerden oluşan 27. Tümen’den ibaretti. Bu sırada Osmanlı 6. Süvari Alayı’na bağlı 4.000 tüfek ve kılıçtan oluşan kuvvet, Birüssebi–Kudüs yolunun kuzeyinde, Edh Dhahriye’nin 4 mil (6,4 km) doğusundaki Yutta’ya doğru ilerledi; bu birlik, EEF unsurlarının Newcombe’un saldırısını tekrarlama olasılığına karşı görevlendirilmişti. Sadece 16. Tümen, Tel esh Sheria’nın güneyindeki asli savunma mevzilerinde kalmaya devam etti.[66]
Savunma hattı
[değiştir | kaynağı değiştir]Osmanlı takviye birliklerinin doğuya doğru ilerlediğine dair raporlar alındı ve 53. (Galler) Tümeni günü, siperler ve savunma mevzileri kazmakla geçirdi. Sol kanattaki 160. Tugay, akşam saatlerinde 74. Tümen’e bağlı 229. Tugay tarafından değiştirildi. Şiddetli bir "hamsin" (çöl fırtınası) esmeye başladı; bu durum, su kaynaklarını ciddi biçimde tüketti ve EEF’in harekât etkinliğini tehdit etti. Demiryolu hattından kamyonlarla taşınarak Çöl Atlı Kolordusu için Birüssebi’ye getirilen su, XX. Kolordu’ya devredildi; kolordu hayvanlarının her birine 5 İngiliz galonu (23 L) verildi.[62][69]
Bir piyade subayı, içinde bulunulan koşulları şu sözlerle tanımlamıştır:
Zor günlerdi. Çok az su, yıkanmaya yetmeyecek kadar; tekdüze konserve et ve bisküvi; posta yok, subay eşyaları 30 libreyi geçmiyor ve çoğu zaman millerce geride kalıyor, toz ve sıcak. Teneke miğferler takıyorduk, güneşin şiddeti başlarımızı haşlanmış yumurta gibi hissettiriyordu.[58]
Bu sırada, Yeni Zelanda Süvari Tümeni’ne, Birüssebi’nin 12 mil (19 km) doğusundaki Bir Imşash kuyularını koruyacak bir mevzi tutma emri verildi; bu mevzi, batıya doğru 2. Hafif Süvari Tugayı’nın Vadi Hora’daki sağ kanadıyla birleşiyordu. Tel el Saba’daki bivağdan ayrılan Yeni Zelandalılar, bir buçuk saat sonra ileri karakol hattını kurmak üzere ulaştılar. Bu hattı 4 Kasım’a kadar elde tutmaya devam ettiler.[62][64]
Sonuç
[değiştir | kaynağı değiştir]Osmanlı 19. Tümeni Tel el Khuweilfe’den çekildikten sonra, 53. (Gal) Tümeni Beersheba’ya geri döndü.[70]
Barrow Müfrezesi; Yeomanri Süvari Tümeni, 53. (Gal) Tümeni, İmparatorluk Hecinsüvar Tugayı, 11. ve 12. Hafif Zırhlı Otomobil Bataryaları, 2. Hafif Süvari Makineli Tüfek Bölüğü’nden sekiz makineli tüfekli bir filo/dört birlik, yedekte bulunan Yeni Zelanda Süvari Tümeni ve 1. Avustralya Saha Filosu tarafından desteklenen unsurlardan oluşuyordu. Allenby, 7 Kasım sabahı 04.00’te komutayı devralan Tümgeneral G. de S. Barrow komutasındaki bu müfrezenin, kazanılmış mevzileri tutmasını, Edh Dhahariye yakınındaki büyük düşman kuvvetine karşı sağ kanadı korumasını ve bölgedeki Osmanlı kuvvetlerine saldırmak için her fırsatı değerlendirmesini emretti.[71][72][73][74] Barrow, Khuweilfe’nin geri kalan kısmını ele geçirmek üzere bir başka saldırı hazırlığındaydı, ancak bu saldırı iptal edildi. 53. (Gal) Tümeni Komutanı Mott, 14.20’de düşman birliklerinin kuzeye doğru çekildiğini bildirdi ve süvari takviyesi talep etti; XX. Kolordu Komutanı Chetwode ise Tel eş Şeria’ya yapılan saldırı sürerken süvarilerin hareketinin “uygunsuz” olduğunu yanıtladı. Bunun üzerine Barrow, Yeomanry Süvari Tümeni’ne şafakta ilerlemeye hazır olmalarını emretti. 12.40 itibarıyla Yeomanry Süvari Tümeni’nin öncü filoları, düşman topçusunun ateşi altında 31 esir ele geçirerek Bir Abu Khuff’un yaklaşık üç mil (4,8 km) kuzeyine ulaştı. Bunun sonucunda tümen, o gece Tel esh Sheria’ya vardı ve Çöl Süvari Kolordusu’na yeniden katılmak üzere ilerledi.[75]
Bununla birlikte, Khuweilfe Sırtı üzerindeki mücadele, Osmanlı kuvvetlerinin genel geri çekilmeye uymak üzere geri çekilmesine kadar büyük bir değişiklik olmadan sürdü.[76][77][78][79]
8 Kasım sabahı Chauvel, Yeomanri Süvari Tümeni’ne “en kısa sürede” Çöl Atlı Kolordusu’na yeniden katılma emrini verdi. Tümen iki gün sonra ulaştı. Bu sırada, Yeni Zelanda Süvari Tugayı 8 Kasım saat 16.00’da XX. Kolordu emrine girdi; Wellington Süvari Alayı’nın bir filosu, İmparatorluk Deve Kolordusu Tugayı ile 53. (Gal) Tümeni arasında bağlantı kurmakla görevlendirildi. 9 Kasım’da bu filoya geri çekilme emri verildi ve saat 21.00’de Mikra yakınındaki karargâhına döndü; 11 Kasım’a kadar bölgede yedekte kaldı. 11 Kasım’da Mughar Sırtı Muharebesi başladığında tugay, Anzak Süvari Tümeni’ne yeniden katılmak üzere emir aldı. Tugay, 11 Kasım 16.30’da Beersheba’dan ayrılarak 52 mil (84 km) yol kat etti ve 12 Kasım 23.00’te Hammameh’te tümenine yeniden katıldı. İmparatorluk Deve Tugayı da 11 Kasım’da Chauvel’in emrine geri döndü.[80][64][81][82]
Yeni Zelanda Süvari Tugayı ve Yeomanri Süvari Tümeni Çöl Atlı Kolordusu’na yeniden katıldıktan sonra, geride kalan piyade kuvveti “Mott Müfrezesi” olarak adlandırıldı.[83] Aralık başlarında, Kudüs Muharebesi sırasında, Mott Müfrezesi —53. (Gal) Tümeni, XX. Kolordu Süvarisi, 91. Ağır Batarya ve 11. Hafif Zırhlı Otomobil Bataryası’ndan oluşan— Edh Dhariye yakınlarına ilerlemişti. Müfreze, Kudüs yönündeki yolu takip ederek taarruzun sağ kanadını örtmekle görevlendirildi. Müfreze 1 Aralık’ta temkinli bir şekilde ilerleyerek Hebron’un 5 mil (8,0 km) güneybatısına ulaştı ve Dhahriye’den Beersheba’ya giden yolu korumak üzere bir piyade tugayını geride bıraktı. Ancak, 7. Hafif Otomobil Devriyesi’ne ait iki araç o gün kuzeyden gelerek Mott’a, yalnızca tüm Osmanlı kuvvetlerinin Hebron’dan çekilmekle kalmayıp, aynı zamanda Beytüllahim’in güneyinde büyük bir Osmanlı kuvvetinin bulunmadığını da bildirdi. Bununla birlikte, ihtiyatlı ilerleyiş o kadar yavaş gerçekleşti ki, 8 Aralık’ta 60. (Londra) Tümeni’nin güney kanadı açığa çıktığında, birlikler muharebe sırasında duraklamak zorunda kaldı.[84]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]Notlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Yarbay R. R. Thompson'ın Elli İkinci (Ova) Tümeni adlı eseri yaz koşullarının iyi bir tanımını vermektedir. [6]
- ^ Bu yeni savunma hattı Ebuhof’taydı.[21]
- ^ Albay Husni, sekiz toptan oluşan iki batarya tarafından desteklenen iki alaylık 2.000 tüfekçinin, Birüssebi–Kudüs yolu boyunca 22 ila 23 kilometre (14 ila 14 mi) uzunluğundaki Osmanlı ön hattını savunduğunu ve Tell el Şeria’nın “cephemizin anahtarı” olduğunu belirtmektedir.[35]
- ^ Lojistik sorunlar o dönemde Kudüs’e bir saldırıyı imkânsız kılıyordu.[36]
- ^ Falls, yanlış haritalar ve EEF birliklerinin iki ayrı kolordu tarafından komuta edilmesinin bazı karışıklıklara yol açtığını belirtmektedir.[39]
- ^ Grainger, bu ilerleyişin 3 Kasım’da gerçekleştiğini ileri sürmektedir.[58]
- ^ Grainger, 7. Süvari Tümeni’nin Tel el Khuweilfe yönüne 3 Kasım’da hareket ettiğini ileri sürmektedir.[58]
- ^ Ras en Naqb yalnızca kısa bir süre elde tutuldu ve o sırada iletişimin kesildiğine dair bir kayıt yoktur. Ancak Newcombe’un müfrezesinin 31 Ekim’de Hebron ile Kudüs arasındaki iletişimi kestiğinden söz edilmektedir.[68][45]
Dipnot
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Falls 1930a, s. 351.
- ^ Bruce 2002, s. 106.
- ^ Woodward 2006, ss. 88–89.
- ^ a b Bruce 2002, s. 121.
- ^ Powles & A. Wilkie 1922, ss. 108–109.
- ^ Falls 1930b, s. 25.
- ^ Falls 1930a, s. 357.
- ^ Wavell 1968, ss. 91–92.
- ^ Falls 1930b, s. 7.
- ^ Hughes 2004, s. 35.
- ^ Erickson 2007, ss. 112–113.
- ^ Falls 1930b, s. 16.
- ^ a b Falls 1930b, ss. 4–5.
- ^ a b Erickson 2001, s. 159, 171.
- ^ a b Erickson 2007, s. 115.
- ^ a b Erickson 2001, s. 172.
- ^ a b c Dalbiac 1927, s. 125.
- ^ Falls 1930b, s. 108.
- ^ a b Wavell 1968, ss. 131–132.
- ^ a b Massey 1919, s. 39.
- ^ Erickson 2007, ss. 120–121.
- ^ a b c d Powles & A. Wilkie 1922, s. 142.
- ^ Carver 2003, s. 213.
- ^ Keogh 1955, s. 157.
- ^ Falls 1930b, s. 19.
- ^ Falls 1930b, ss. 59–63.
- ^ a b c Falls 1930b, s. 78.
- ^ a b Hill 1978, s. 130.
- ^ Preston 1921, ss. 20–21.
- ^ Anzac Mounted Division General Staff War Diary October 1917 AWM4-1-60-20PART1
- ^ Auckland Mounted Rifle Regiment War Diary October 1917 AWM4-35-2-29
- ^ a b c d e f Bruce 2002, s. 138.
- ^ Falls 1930b, ss. 105–106.
- ^ Preston 1921, ss. 38–39.
- ^ Grainger 2006, s. 132.
- ^ Falls 1930b, s. 82.
- ^ Falls 1930b, s. 94.
- ^ Falls 1930b, ss. 79–80, 84.
- ^ a b Falls 1930b, ss. 91–92.
- ^ Falls 1930b, ss. 55–56.
- ^ 7th Light Horse Regiment War Diary October 1917 AWM4-10-12-25
- ^ 5th Light Horse Regiment War Diary October 1917 AWM4-10-10-34
- ^ Downes 1938, s. 661.
- ^ Keogh 1955, s. 152.
- ^ a b c Hill 1978, s. 129.
- ^ a b Falls 1930b, ss. 54–55.
- ^ Falls 1930b, ss. 82–83.
- ^ EEF War Diary 5 November 1917 AWM4-1-6-19part2
- ^ a b c Preston 1921, ss. 37–39.
- ^ Cutlack 1941, s. 79.
- ^ Woodward 2006, s. 118.
- ^ Massey 1919, s. 40.
- ^ a b c Falls 1930b, s. 79.
- ^ Falls 1930b, s. 79, 82, 105–106.
- ^ a b Preston 1921, s. 32.
- ^ Falls 1930b, s. 33.
- ^ a b c d Powles & A. Wilkie 1922, ss. 139–140.
- ^ a b c Grainger 2006, s. 133.
- ^ New Zealand Mounted Rifle Brigade War Diary 1 November 1917 AWM4-35-1-31
- ^ 2nd Light Horse Brigade War Diary 1 November 1917 AWM4-10-2-35
- ^ 4th Light Horse Brigade War Diary November 1917 AWM4-10-4-11
- ^ a b c d e f Falls 1930b, ss. 79–81.
- ^ Preston 1921, s. 38.
- ^ a b c New Zealand Mounted Rifle Brigade War Diary November 1917 AWM4-35-1-31
- ^ a b 8th Light Horse Regiment War Diary November 1917 AWM4-10-13-29
- ^ a b c Falls 1930b, s. 83.
- ^ Preston 1921, s. 39.
- ^ Falls 1930b, ss. 80–81.
- ^ Falls 1930b, s. 84.
- ^ Grainger 2006, ss. 157–158.
- ^ 2nd Light Horse Brigade War Diary, November 1917 AWM4-10-2-35
- ^ Falls 1930b, s. 104, 107, 111, 124.
- ^ Preston 1921, ss. 42–43.
- ^ EEF Savaş Günlüğü 7 Kasım 1917 AWM4-1-6-19part2
- ^ Falls 1930b, ss. 125–126.
- ^ Wavell 1968, ss. 136–137.
- ^ EEF Savaş Günlüğü Kasım 1917 AWM4-1-6-19part2
- ^ Falls 1930b, ss. 105–188.
- ^ Woodward 2006, s. 120.
- ^ Powles & A. Wilkie 1922, ss. 141–142.
- ^ Falls 1930b, s. 124.
- ^ Hill 1978, ss. 132–133.
- ^ Falls 1930b, s. 238.
- ^ Falls 1930b, ss. 237–243, 246, 250–251.
Alıntı
[değiştir | kaynağı değiştir]- "5th Light Horse Regiment War Diary". First World War Diaries AWM4, 10-10-34. Canberra: Australian War Memorial. October 1917. 28 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mayıs 2013.
- "7th Light Horse Regiment War Diary". First World War Diaries AWM4, 10-12-25. Canberra: Australian War Memorial. October 1917. 19 Nisan 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mayıs 2013.
- "8th Light Horse Regiment War Diary". First World War Diaries AWM4, 10-13-29. Canberra: Australian War Memorial. November 1918. 19 Nisan 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mayıs 2013.
- "12th Light Horse Regiment War Diary". First World War Diaries AWM4, 10-17-10. Canberra: Australian War Memorial. November 1917. 16 March 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- "2nd Light Horse Brigade War Diary". First World War Diaries AWM4, 10-2-35. Canberra: Australian War Memorial. November 1917. 21 Mart 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mayıs 2013.
- "4th Light Horse Brigade War Diary". First World War Diaries AWM4, 10-4-11. Canberra: Australian War Memorial. November 1917. 19 Nisan 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mayıs 2013.
- "Auckland Mounted Rifles Regiment War Diary". First World War Diaries AWM4, 35-2-29. Canberra: Australian War Memorial. October 1917. 19 Nisan 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mayıs 2013.
- "Worcestershire Regiment War Diary (5th Mounted Brigade)". First World War Diaries AWM4, 9-5-10. Canberra: Australian War Memorial. November 1917. 19 Nisan 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mayıs 2013.
- "New Zealand Mounted Rifles Brigade Headquarters War Diary". First World War Diaries AWM4, 35-1-31. Canberra: Australian War Memorial. November 1917. 19 Nisan 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mayıs 2013.
- "Anzac Mounted Division General Staff War Diary". First World War Diaries AWM4-1-60-20 Part 1, AWM4, 1-60-22 Part 1-1. Canberra: Australian War Memorial. December 1917. 21 March 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- "Australian Mounted Division General Staff War Diary". First World War Diaries AWM4, 1-58-5. Canberra: Australian War Memorial. November 1917. 19 Nisan 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mayıs 2013.
- "Egyptian Expeditionary Force General Staff Headquarters War Diary". First World War Diaries AWM4, 1-6-19 Part 2. Canberra: Australian War Memorial. November 1917. 25 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mayıs 2013.
- Blenkinsop, Layton John; Rainey, John Wakefield, (Ed.) (1925). History of the Great War Based on Official Documents Veterinary Services. London: H.M. Stationers. OCLC 460717714.
- Bruce, Anthony (2002). The Last Crusade: The Palestine Campaign in the First World War. London: John Murray. ISBN 978-0-7195-5432-2.
- Carver, Michael, Field Marshal Lord (2003). The National Army Museum Book of The Turkish Front 1914–1918: The Campaigns at Gallipoli, in Mesopotamia and in Palestine. London: Pan Macmillan. ISBN 978-0-283-07347-2.
- Cutlack, Frederic Morley (1941). The Australian Flying Corps in the Western and Eastern Theatres of War, 1914–1918. Official History of Australia in the War of 1914–1918. VIII. Canberra: Australian War Memorial. OCLC 220900299.
- Dalbiac, Philip Hugh (1927). History of the 60th Division (2/2nd London Division). London: George Allen & Unwin. OCLC 6284226.
- Downes, Rupert M. (1938). "The Campaign in Sinai and Palestine". Butler, Arthur Graham (Ed.). Gallipoli, Palestine and New Guinea. Official History of the Australian Army Medical Services, 1914–1918: Volume 1 Part II. Canberra: Australian War Memorial. ss. 547-780. OCLC 220879097.
- Erickson, Edward J. (2001). Ordered to Die: A History of the Ottoman Army in the First World War: Foreword by General Hüseyiln Kivrikoglu. No. 201 Contributions in Military Studies. Westport Connecticut: Greenwood Press. OCLC 43481698.
- Erickson, Edward J. (2007). John Gooch; Brian Holden Reid (Ed.). Ottoman Army Effectiveness in World War I: A Comparative Study. No. 26 of Cass series: military history and policy. Milton Park, Abingdon, Oxon: Routledge. ISBN 978-0-203-96456-9.
- Falls, Cyril (1930a). Military Operations Egypt & Palestine from the Outbreak of War With Germany to June 1917. Official History of the Great War Based on Official Documents by Direction of the Historical Section of the Committee of Imperial Defence. 1. London: HM Stationery Office. OCLC 610273484.
- Falls, Cyril (1930b). Military Operations Egypt & Palestine from June 1917 to the End of the War. Official History of the Great War Based on Official Documents by Direction of the Historical Section of the Committee of Imperial Defence: Part I. 2. A. F. Becke (maps). London: HM Stationery Office. OCLC 644354483.
- Falls, Cyril (1930c). Military Operations Egypt & Palestine from June 1917 to the End of the War. Official History of the Great War Based on Official Documents by Direction of the Historical Section of the Committee of Imperial Defence: Part II. 2. A. F. Becke (maps). London: HM Stationery Office. OCLC 256950972.
- Grainger, John D. (2006). The Battle for Palestine, 1917. Woodbridge: Boydell Press. ISBN 978-1-843-83263-8.
- Hill, Alec Jeffrey (1978). Chauvel of the Light Horse: A Biography of General Sir Harry Chauvel, GCMG, KCB. Melbourne: Melbourne University Press. ISBN 978-0-522-84146-6.
- Hughes, Matthew, (Ed.) (2004). Allenby in Palestine: The Middle East Correspondence of Field Marshal Viscount Allenby June 1917 – October 1919. Army Records Society. 22. Phoenix Mill, Thrupp, Stroud, Gloucestershire: Sutton Publishing. ISBN 978-0-7509-3841-9.
- Keogh, E. G. (1955). Suez to Aleppo. Melbourne: Directorate of Military Training by Wilkie & Co. OCLC 220029983.
- Kinloch, Terry (2007). Devils on Horses: In the Words of the Anzacs in the Middle East,1916–19. Auckland: Exisle Publishing. ISBN 978-0-908988-94-5.
- Massey, William Thomas (1919). How Jerusalem Was Won: Being the Record of Allenby's Campaign in Palestine. London: Constable and Company. OCLC 2056476.
- Powles, C. Guy; A. Wilkie (1922). The New Zealanders in Sinai and Palestine. Official History New Zealand's Effort in the Great War. III. Auckland: Whitcombe & Tombs. OCLC 2959465.
- Preston, R. M. P. (1921). The Desert Mounted Corps: An Account of the Cavalry Operations in Palestine and Syria 1917–1918. London: Constable & Co. OCLC 3900439.
- Smith, Neil (1993). Men of Beersheba A History of the 4th Light Horse Regiment 1914–1919. Melbourne: Mostly Unsung Military History Research and Publications. OCLC 35037932.
- Wavell, Field Marshal Earl (1968) [1933]. "The Palestine Campaigns". Sheppard, Eric William (Ed.). A Short History of the British Army. 4th. London: Constable & Co. OCLC 35621223.
- Woodward, David R. (2006). Hell in the Holy Land: World War I in the Middle East. Lexington: The University Press of Kentucky. ISBN 978-0-8131-2383-7.
