Nehl Baskını
| Nehl Baskını | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1. Dünya Savaşı'nın Sina ve Filistin Cephesi | |||||||
 Sina Yarımadası Haritası | |||||||
| |||||||
| Taraflar | |||||||
 Osmanlı İmparatorluğuSina Bedevileri | |||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||
 W. Grant |
Fuad Efendi | ||||||
| Çatışan birlikler | |||||||
|
11. Hafif Süvari Alayı 9. Bölük İmparatorluk Deve Kolordusu İngiliz Yeomanry ve Hintli Süvari Birlikleri | Bilinmiyor | ||||||
| Güçler | |||||||
| 420 + ve 3 uçak | 64 ila 130 Osmanlı ve Bedevi garnizonu | ||||||
| Kayıplar | |||||||
| Yok | 1 ölü, 11 esir | ||||||
Nehl Baskını (Şubat 1917), Britanya kuvvetlerinin Sina ve Filistin Cephesi kapsamında I. Dünya Savaşı sırasında Sina Yarımadası’nı yeniden ele geçirmek amacıyla gerçekleştirdiği üç muharebeden ikincisidir. Mısır Seferî Kuvvetleri (EEF), Sina Yarımadası’nın iç kesimlerine ilerleyerek son Osmanlı garnizonlarını Filistin içlerine doğru püskürtmek amacıyla bu harekâtı düzenlemiştir.
Nehl, savaşın başına kadar Britanya idaresinin bölgesel merkezi konumundaydı. Ancak savaşın başlamasıyla birlikte Osmanlı İmparatorluğu birlikleri bölgeyi işgal etti. Şubat 1915’te gerçekleştirilen Birinci Kanal Harekâtı sırasında, Osmanlı taarruz kuvvetlerinin bir kısmı Nehl üzerinden geçerek bölgeye girmiştir.
1917 yılı Şubat ayına gelindiğinde, bölgedeki Osmanlı garnizonları, Mısır Seferî Kuvvetleri'nin cephe hattının oldukça gerisinde kalmıştı. Britanya kuvvetlerinin Güney Filistin’i işgal etmeye başlamasıyla birlikte, bu izole Osmanlı birliklerine saldırılar düzenlenmiş ve bu birlikler Filistin’e doğru geri çekilmek zorunda kalmıştır.
Arka plan
[değiştir | kaynağı değiştir]
Hem Akdeniz kıyısındaki El Ariş güzergâhı hem de Ma'an üzerinden Nehl'e, oradan Süveyş Kanalı’na uzanan iç yol, sırasıyla Akdeniz ve Akabe Körfezi’nde devriye gezen İngiliz savaş gemileri tarafından korunmaktaydı. Şubat 1915’te Süveyş Kanalı’na saldıran Kress von Kressenstein komutasındaki Osmanlı kuvvetleri, Sina Çölü’nün orta hattını takip ederek, Kossaima ve Nehl’deki su kaynaklarından faydalanarak ilerlemiştir.[1] Osmanlı kuvvetleri, El Kossaima’nın güneyinden Süveyş Kanalı yönüne uzanan bu iç hatta varlıklarını sürdürmüşlerdir. Bu hatta Bir el Hassana ve Nehl gibi stratejik noktalar yer almaktaydı. Nehl, yaklaşık 50 kerpiç ve taş evden oluşan, camisi ve küçük bir kalesi bulunan bir kasabaydı. Bölgedeki aşırı kuraklık ve zorlu iklim koşulları, taraflardan hiçbirinin burada uzun süreli askerî harekât yürütmesine imkân vermemekteydi. Ancak Süveyş’in 60 mil doğusunda yer alan Nehl, savaşın başlarında Britanya idaresi için önemli bir ileri karakol konumundaydı. 1917 yılına gelindiğinde Nehl, Osmanlı idaresinin Araplar ve Bedevîler üzerindeki nüfuzunu sürdürdüğü önemli bir nokta olma özelliğini hâlâ koruyordu.[2][3][4]
Hazırlık Safhası
[değiştir | kaynağı değiştir]
Sina Seferi'nin son harekâtları, General Archibald Murray tarafından Nehl ve Bir ül Hasane bölgelerine yönelik olarak başlatılmıştır.[2] Genelkurmay Başkanlığı'na bağlı İstihbarat Şubesi, Mısır Seferî Kuvvetleri (EEF)’nin kıyı yolundaki ilerleyişiyle birlikte Osmanlı birliklerinin Sina’dan çekildiğini, ancak Nehl’de hâlen 130 kişilik bir Osmanlı müfrezesinin konuşlandığını bildirmiştir. 6 Şubat 1917’de, Güney Kanal Kesimi Komutanlığı, 11. Hafif Süvari Alayı’na, Binbaşı W. Grant komutasında Nehl’e yönelik bir harekât için hazırlık emri vermiştir. Bu harekât aynı zamanda Nekhl ile El Auca (el Auja) arasındaki iletişim hatlarının kesilmesini de kapsamaktaydı.[5] El Auca, kuzey Filistin'e, özellikle de Birüssebi (Beersheba) üzerinden bağlanıyordu.[1] İkinci bir kol, Magdhaba’dan yola çıkarak, Nekhl’in yaklaşık 64 kilometre kuzeyinde, Gebel Helal ile Gebel Yelleg arasında kalan bölgede konuşlu Bir el Hassana garnizonuna saldıracaktı.[6]
13 Şubat 1917’de, Süveyş Kanalı’ndan iki süvari kolu harekâta başladı. Kuzey Kol, merkezdeki Serapeum (İsmailiye yakınları) bölgesinden yola çıktı. Bu birlik; 420 kişilik 11. Hafif Süvari Alayı, bir Kraliyet Mühendisleri subayı ve dört er, bir Kraliyet Sağlık Hizmetleri (RAMC) subayı ve 124. Sahra Ambulans Birliği’nden destek unsurları, bir Kraliyet Hava Kuvvetleri (RFC) subayı ve iki er, iki telsiz istasyonu, ve ayrıca: Binbaşı A. W. Jennings Bramly (Mısır hükümeti subayı, bölgeyi iyi bilen biri), Yüzbaşı F. D. Stirling (Genelkurmay Karargâhı), Teğmen A. H. Stuart (İstihbarat Şubesi), Bir keşif uçağı gözlemcisi ve iki teknisyen (ileri hava alanı seçmek ve yakıt, yağ, yedek parça naklini organize etmek üzere) tarafından destekleniyordu. 14 Şubat’ta, birlikler, ikmal deposu kurulmuş olan Zogna bölgesinde toplandı. Aynı gün, Güney Kol, Süveyş’in güney ucundan harekete geçti. Bu kol: 6. Süvari Tugayı karargâhı, bu tugaya bağlı Yeomanry birimleri (İngiliz gönüllü süvarileri), ve 58. Hint Tüfek Alayı (Vaughan's Rifles)’nden oluşuyordu. Bu birlikler Heniak, Ayun Sudr, Mitla Geçidi ve Darb el Hac güzergâhı üzerinden Nehl'e doğru ilerledi. 1 Numaralı Filoya bağlı üç keşif uçağı, El Ariş merkezli olup, İsmailiye’de konuşlu 57. İkmal Filosu havaalanından havalanarak: iki kolun ilerleyişini günlük raporladı, emir iletilerini havadan bıraktı, ileri keşif görevleri yürüttü. Ayrıca bir Yeomanry gücü de Mitla Geçidi ve Darb el Hac üzerinden Süveyş’ten yürüyüşe başladı.[4][5][7][8]
15 Şubat’ta, Kuzey Kol Bir el Giddi bölgesine ulaştı. Burada, 9. Komutanlığa bağlı 60 kişilik bir İmparatorluk Deve Kolordusu birliği, Shallufa’dan gelerek ana kol ile birleşti. Teğmen Farlow komutasındaki bir keşif birliği, Themada kuyularının çamurla dolduğunu ve kullanılabilir su bulunmadığını bildirdi. Bu gelişme üzerine Nekhl civarında kurulacak ileri karargâh bölgesinde planlanan üç gece konaklama iki geceye indirildi.[9] Bunun üzerine bir birlik Themada’ya önceden gönderilerek su tedariki sağlamaya çalıştı. Asıl birlik ise soğuk ve yağışlı havada, atlarına su içirilmesini takiben Bir el Giddi’den yola çıktı. Themada’ya ulaşıldığında, yaklaşık 2,5 metre derinliğinde dört kuyu kazıldı ve her kuyuda 1,2 metre seviyesinde su bulunduğu ve bu seviyenin, tüm alaya yetecek şekilde pompalama sırasında da korunduğu tespit edildi.[10] 17 Şubat’ta, İmparatorluk Deve Kolordusu’na bağlı 2. Tabur Komutanı Binbaşı Bassett, Magdabe’dan yola çıkarak Bir el Hassana’yı kuşatma altına aldı. Ertesi sabah gün doğumunda gerçekleştirilen saldırı sonucu, burada bulunan 3 Osmanlı subayı ile 19 erat, silahlı Bedevîlerin desteğine rağmen teslim alındı. Saldırı sırasında ağır yaralanan bir asker, uçakla El Ariş’e tahliye edildi. Bir el Hassana’nın teslimi sonrası, Bassett’in kuvveti, Nekhl’den olası geri çekilme durumuna karşı bölgede konuşlanmaya devam etti.[11][Not 1]
Baskın
[değiştir | kaynağı değiştir]
17 Şubat 1917'de, Kuzey Kol, Teğmen F. C. Farlow komutasındaki bir subay keşif birliğini, Nehl’in yaklaşık 6,5 km kuzeyindeki Thilwetl el Thamamat Geçidi’ni gözetlemek ve ileri karargâh için uygun bir yer belirlemek üzere görevlendirdi. Saat 15:30'da dönen devriye, saat 13:00 sularında Bir el Hassana yolu üzerindeki yüksek araziden üç el ateş açıldığını ve bir Bedevî'nin develeriyle birlikte Nekhl yönüne çekildiğini rapor etti. Aynı gün saat 16:00 itibarıyla, Kuzey Kol, Nehl’in 11 km kuzeyine ulaşarak burada bir ileri harekât üssü kurdu.[12]
Farlow’un birliği tarafından saat 16:45’te iletilen ikinci raporda, geçidin düşman tarafından işgal edilmediği ancak Nehl’den doğuya doğru çekilmekte olan grupların görüldüğü bildirildi. Farlow destek talep ettiğini ve "takibi sürdürdüğünü" bildirdi. Bunun üzerine, 11. Hafif Süvari Alayı’na bağlı ‘B’ Bölüğü, Saat 17:10'da takviyeye gönderildi. Aynı esnada Farlow’un devriyesi, dört Osmanlı askerini ve on deveyi ele geçirdi ancak Nehl’in doğusundaki tepelerde mevzilenmiş yaklaşık 50 kişilik bir savunma birliğinin tüfek ateşi nedeniyle düze inmeleri engellendi. Bu sırada Grant’ın ileri karargâhına iniş yapan bir keşif uçağı, Nekhl üzerinde keşif yapmak üzere gönderildi. Uçak saat 17:40’ta döndüğünde, kasabanın boş olduğunu ve doğudaki yollarda herhangi bir düşman unsuruna rastlanmadığını bildirdi. Yüzbaşı C. A. R. Munro komutasındaki ‘B’ Bölüğü, süngüler takılı şekilde saat 19:45’te Nekhl’e girdi. Kasabada iki Bedevî ve bir Osmanlı askeri esir alındı.[7][13] Nehl’deki yaklaşık 100 kişilik süvari garnizonu, İngiliz ilerleyişini Bedevîler vasıtasıyla öğrenince Akabe yönüne doğru geri çekilmişti. Geride bir sahra topu ve 11 esir bırakılmıştı.[4] Havanın kararmış olması nedeniyle daha ileri hareket mümkün olmadı. Bölük, geceyi kasabada geçirerek çevresel savunma hattı kurdu ve düzlüğe gece devriyeleri gönderildi.[13] Aynı gece, üç keşif uçağı Themada’da iniş yaparak, **Kuzey Kol ile birlikte oldukça soğuk bir gecede kamp kurdu.[8][Note 1]
17 Şubat akşamı, ele geçirilen iki esir, Bir el Hassana’dan erzak taşımakta olan altı Osmanlı askerinin gece Nehl’e döneceğini ifade etti. İmparatorluk Deve Kolordusu’na bağlı bir birlik, bu grubu karşılamak üzere gönderildi. Operasyon sonucu altı deve ve yüklü erzak ele geçirildi, ancak **develeri süren iki Bedevî kaçmayı başardı.[14] 18 Şubat saat 04:00’te, Kuzey Kol’un ana gücü ileri karargâhtan ayrılarak saat 06:00’da Nehl’e girdi. Burada iki esir daha, ayrıca bırakılmış silahlar, mühimmat ve malzeme ele geçirildi. Doğuya doğru yaklaşık 24 km mesafeye kadar devriyeler gönderildi, ancak düşman unsuruna rastlanmadı. Saat 08:30’da, Kuzey Kol ile Güney Kol arasında heligrafik iletişim kuruldu. Güney Kol, saat 09:05’te Nehl’e ulaştı. Kasabada kapsamlı bir arama gerçekleştirdikten ve ele geçirilen bir sahra topu imha edildikten sonra, Güney Kol saat 10:30’da geri dönüşüne başladı. Daha sonra, çevrede iki Arap ve bir Osmanlı askeri daha yakalandı; Osmanlı askeri kaçmaya çalışırken vurularak öldürüldü.[15]
Sonuç
[değiştir | kaynağı değiştir]Ele geçirilen esirlerin ifadelerine göre Nehl'de 40 silahlı Bedevî ve 24 Osmanlı askeri bulunmaktaydı. Bu birliğe, biri Osmanlı subayı, diğeri Arap kökenli “Fuad Efendi” adlı bir kişi komuta etmekteydi. Her iki komutan da baskın sırasında kaçmayı başarmıştır. Kuzey Kol tarafından telgraf ve telefon hatları kesilmiş, direkler sökülmüştür. Daha sonra birlik, geceyi geçirmek üzere ileri karargâh bölgesine geri çekilmiştir. 19 Şubat sabahı, dönüş yolculuğuna başlanmış, 20 ve 21 Şubat'ta Bir el Giddi bölgesinde kamp kurulmuştur.[16]
Güney ve Kuzey Kolları, çölün zorlu koşulları altında toplamda yaklaşık 193 kilometrelik bir seferi tamamlamıştır.[2] Her asker için günde ortalama 1,8 kg erzak ve yaklaşık 4 litre su, her at için ise 9 kg sıkıştırılmış yem ve yaklaşık 27 litre su, "N" ve "Q" Kervan Nakliye Kıtaları’na bağlı 1600 deve ile taşınmıştır. Bu birlikler Yüzbaşı Swallow komutasındaydı. Neredeyse tamamı Somali menşeli olan develer, günde 32 km’den fazla yol alarak oldukça verimli çalışmıştır. İki telsizli seyyar haberleşme birimi, Kuzey Kol ile sürekli iletişim sağlamıştır.
Ancak Güney Kol ile iletişim, yalnızca uçak mesajları ya da görsel işaretlerle yürütülmüş, bu ise kolların geçtiği arazide oldukça zorluk yaratmıştır.[17] Hava keşif birlikleri, iki kolun Nehl üzerine doğu ve güneyden yaklaşması sırasında temas sağlamış; gerekirse karargâhtan gelen mesajları havadan bırakmış ve ileri keşif faaliyetlerinde bulunmuştur. 17 Şubat’ta, kollar Nehl’e yaklaşırken yapılan hava keşfinde kasabanın terk edilmiş olduğu saptanmıştır. Ertesi gün yapılan daha geniş kapsamlı hava taramasında, Nehl’in 27 kilometre doğusunda herhangi bir düşman unsuruna rastlanmamıştır.[3] Ancak uçakların geç intikali ve motor arızaları, General Pitt’e iletilmesi gereken önemli mesajların ulaştırılamamasına neden olmuştur. Ayrıca, hava keşifleri küçük birliklerin yerini saptamakta zorlanmıştır. Öyle ki, bir keşif uçağı Kuzey Kol’un tüm mevcudunu havadan uçarken fark edememiştir.[18]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]Dipnot
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Muhtemelen hava subayları, Kuzey Kol'un ileri karargâhıyla birlikte konakladı. [Grant 1917 s. 3]
Alıntı
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b Falls 1930 Cilt 1, s. 35
- ^ a b c Gullett 1941, s. 246
- ^ a b Cutlack 1941 ss. 53–55
- ^ a b c Falls 1930 Cilt 1, s. 277
- ^ a b Grant 1917, s. 1
- ^ Cutlack 1941, s. 53
- ^ a b Gullett 1941, s. 247
- ^ a b Cutlack 1941, s. 54
- ^ Grant 1917, ss. 1–2, 6
- ^ Grant 1917, s. 2
- ^ Gullett 1941, ss. 246–247
- ^ Grant 1917 ss. 2–3, 6
- ^ a b Grant 1917 s. 3
- ^ Grant 1917 s. 4
- ^ Grant 1917 ss. 3–4
- ^ Grant 1917, ss. 4–5
- ^ Grant 1917, ss. 5–6
- ^ Grant 1917, s. 6
- "First World War Diaries AWM4 1/60, General Staff, Headquarters Anzac Mounted Division". Canberra: Australian War Memorial. May 1917. 21 Mart 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2013.
- Grant, Lieutenant Colonel W (May 1917). "Appendix 118: Report on Operations against Nekhl" (PDF). First World War Diaries AWM4, 1-60-15 Part 1. Canberra: Australian War Memorial.[ölü/kırık bağlantı]
- Cutlack, Frederic Morley (1941). The Australian Flying Corps in the Western and Eastern Theatres of War, 1914–1918. Official History of Australia in the War of 1914–1918. VIII (11th bas.). Canberra: Australian War Memorial. OCLC 220900299.
- Falls, Cyril; G. MacMunn (1930). Military Operations Egypt & Palestine from the Outbreak of War with Germany to June 1917. Official History of the Great War Based on Official Documents by Direction of the Historical Section of the Committee of Imperial Defence. 1. Londra: HM Stationery Office. OCLC 610273484.
- Gullett, Henry S. (1941). The Australian Imperial Force in Sinai and Palestine, 1914–1918. Official History of Australia in the War of 1914–1918. VII (11th bas.). Canberra: Australian War Memorial. OCLC 220900153.
Kaynak hatası: <ref> "Not" adında grup ana etiketi bulunuyor, ancak <references group="Not"/> etiketinin karşılığı bulunamadı (Bkz: Kaynak gösterme)