Felahiye Muharebeleri

III. Felahiye Muharebesi
	I. Dünya Savaşı, Irak Cephesi
Tarih	17–18 Nisan 1916
Bölge	Felahiye, Kut'ül-Amâre yakınları
Sonuç	Osmanlı zaferi
Taraflar
Britanya İmparatorluğu; Britanya Hindistanı	Osmanlı İmparatorluğu
Komutanlar ve liderler
George Gorringe	Halil Paşa
Güçler
~40.000	~25.000
Kayıplar
~30.000	350 subay; 10.000 er

II. Felahiye Muharebesi
	I. Dünya Savaşı, Irak Cephesi
Tarih	12–15 Nisan 1916
Bölge	Felahiye, Kut'ül-Amâre yakınları
Sonuç	Osmanlı zaferi
Taraflar
Britanya İmparatorluğu; Britanya Hindistanı	Osmanlı İmparatorluğu
Komutanlar ve liderler
Fenton Aylmer; George Gorringe	Halil Paşa; Nureddin Paşa; Mehmet Muzaffer (ölü)
Güçler
~30.000	25.000 Er; 50 top
Kayıplar
~7.000	Daha az, kesin rakam bilinmiyor

I. Felahiye Muharebesi
	I. Dünya Savaşı, Irak Cephesi
	; Felahiye'ye yapılan ilk saldırıyı gösteren 1924 tarihli bir İngiliz haritası.
Tarih	21 Ocak 1916
Bölge	Felahiye, bugünkü Irak
Sonuç	Osmanlı zaferi
Taraflar
Britanya İmparatorluğu ; • Britanya Hindistanı ; • Birleşik Krallık	Osmanlı İmparatorluğu ; • Alman İmparatorluğu
Komutanlar ve liderler
Fenton Aylmer	Halil (Kut) Paşa ; Goltz Paşa
Güçler
10,000 [kaynak belirtilmeli] (2 tümenden geriye kalanlar)	30,000 [kaynak belirtilmeli]
Kayıplar
2,741	503

Felahiye Muharebeleri (İngilizce: Battles of Hanna), Birinci Dünya Savaşı sırasında Irak Cephesi’nde, Kût'ül-Amâre Kuşatması esnasında İngilizlerin kuşatmayı yarmak için 1916 yılının Ocak ve Nisan aylarında gerçekleştirdiği üç ayrı taarruzu ifade eder. İngiliz İmparatorluğu ve Britanya Hindistanı Ordusu birlikleri, kuşatma altındaki General Charles Townshend kuvvetlerini kurtarmak amacıyla Fenton Aylmer komutasında art arda saldırılar düzenledi. Ancak 21 Ocak’taki I. Felahiye Muharebesi, 12–15 Nisan’daki II. Felahiye Muharebesi ve 17–18 Nisan’daki III. Felahiye Muharebesi Osmanlı 6. Ordusu’nun kesin savunması karşısında başarısızlıkla sonuçlandı. Söz konusu muharebeler, İngilizlerin ağır kayıplar vermesine yol açmış; Osmanlı kuvvetleri ise mevzilerini koruyarak Kût’ta kuşatma altında bulunan garnizonun teslim olmasına giden yolu açmıştır. Böylece Felahiye’deki çatışmalar, Kût'ül-Amâre Kuşatması’nın seyrinde belirleyici bir rol oynamış ve 29 Nisan 1916’daki Osmanlı zaferinin önünü hazırlamıştır.^[1]

I. Felahiye Muharebesi (21 Ocak 1916)

I. Felahiye Muharebesi (İngilizce: First Battle of Hanna), 21 Ocak 1916 tarihinde Osmanlı Ordusu ile İngiliz-Hint kuvvetleri arasında Irak cephesinde gerçekleşen bir I. Dünya Savaşı muharebesidir.

Hazırlık

Osmanlı'nın Birinci Dünya Savaşı'na girmesinin ardından İngiltere, Basra Körfezi'ndeki İngiliz petrol çıkarlarını korumak amacıyla Şattülarap'ın ve Basra limanının kontrolünü ele geçirmek için Hint Seferi Kuvveti "D" [en]yi gönderdi. İngiliz-Hint kuvvetlerinin görevi Bağdat'ın ele geçirilmesi olarak değişti. Ancak, Kurna, Nasıriye ve Es Sinn'deki zaferlere rağmen, Hint Seferi Kuvveti "D" [en]nin ana taarruz unsuru olan 6. (Poona) Tümeni, Selman-ı Pak Muharebesi'nden sonra güneye doğru çekildi. Bağdat kapılarından çekilmesiyle güçlenen ve cesaretlenen bölgedeki Osmanlı kuvvetleri, İngiliz-Hint kuvvetlerini Kût-ül-Amâre kasabasına kadar takip etti. Şattülarap ile Dicle Nehri'nin birleştiği noktada stratejik bir konuma sahip olan Poona Tümeni'nin komutanı kasabayı savunmaya karar verdi.

15 Aralık 1915'te Osmanlı birlikleri Kût-ül-Amâre kasabasındaki yaklaşık 10.000 kişilik İngiliz-Hint kuvvetini kuşatmıştı. Tümgeneral Charles Townshend yardım çağrısında bulundu ve İngiliz'lerin Irak Cephesindeki harekât komutanı General Sir John Nixon kuşatılmış kuvvetleri kurtarmak için 19.000 kişilik bir kuvvet oluşturmaya karar verdi. Dicle Kolordusu olarak adlandırılan bu yardım kuvveti başlangıçta 2 tümenden oluşuyordu: (3. Lahor Tümeni [en] ve 7. Meerut Tümeni [en])^[3]

Korgeneral Fenton Aylmer tarafından komuta edilen bu yardım kuvvetinin, Ocak 1916'daki ilk taarruzu başarısızlığa uğradı (bkz. Vadi Muharebesi). Bu yenilgilerden sonra, yardım kuvvetine bir kez daha Osmanlı hatlarını yarma emri verildi ve Kût-ül-Amâre'nin 30 mil aşağısındaki Felahiye sapağında Halil Paşa komutasındaki 6. Ordu'nun 30.000 askeriyle karşılaşana kadar Dicle boyunca ilerlemeye devam etti.^[4]

Muharebe

Kısa bir bombardımanın ardından 20 ve 21 Ocak 1916'da 7. Tümen, Osmanlı hatlarına hücum etti. İngilizler, 600 metrelik sular altında kalmış boş arazide ilerlerken 2.700 kayıp vermiştir. İyi hazırlanmış Osmanlı mevzileri, özellikle de iyi yerleştirilmiş makineli tüfek yuvaları, saldırıdan vazgeçmeye ve yardım kuvvetlerini Ali Gharbi üssüne çekmeye zorladı.

Sonuç

Tıbbi bakım neredeyse hiç yoktu ve saldırıdan sonraki gece dondurucu soğuklar yaşandı. Kût-ül-Amâre'daki kuşatılmış garnizon, savaşan yardım gücünün uzaktan gelen sesini duyabiliyordu ve moralleri iyice bozuyordu.^[5]

Ancak İngilizler Kut kuşatmasını kaldırabilmek için çabalarını sürdürdüler. Ocak ayındaki birinci Felahiye hezimetinin hemen ardından, Mart 1916’da Dicle Nehri’nin güneyinde cereyan eden Sâbis Muharebesi ile yeni bir yarma teşebbüsüne giriştiler. Bu muharebede Osmanlı kuvvetleri, Ali İhsan (Sabis) Bey komutasında üstün direniş göstermiş, İngiliz ilerleyişini durdurmuş ve kuşatmanın kaderini kesin olarak tayin etmiştir (bkz. Sâbis Muharebesi). Böylelikle Felahiye ve Sâbis muharebeleri, Kut garnizonunun Osmanlı ordusuna teslim olmasının önünü açan en önemli safhalar olması ile beraber Kût-ül-Amâre'deki garnizon 29 Nisan 1916'da Osmanlı kuvvetlerine teslim olmak zorunda kaldı (bkz. Kût'ül-Amâre Kuşatması).

II. Felahiye Muharebesi (12-15 Nisan 1916)

II. Felahiye Muharebesi (İngilizce: Second Battle of Hanna), Birinci Dünya Savaşı sırasında Irak Cephesi’nde, Kût'ül-Amâre Kuşatması devam ederken İngiliz kuvvetlerinin kuşatmayı yarmak amacıyla giriştiği taarruzlardan biridir. 12–15 Nisan 1916 tarihleri arasında cereyan eden çarpışmalar, Osmanlı kuvvetlerinin kesin zaferiyle sonuçlanmıştır.^[9]

Hazırlıklar

Ocak ayında yapılan I. Felahiye Muharebesi’nin başarısızlıkla sonuçlanmasının ardından İngiliz komutanlığı, kuşatmayı kaldırmak için daha büyük bir kuvvet hazırladı. General Fenton Aylmer komutasındaki Dicle Ordusu, Hindistan’dan getirilen taze birliklerle takviye edildi. İngiliz harekâtının amacı, Felahiye hattındaki Osmanlı savunmasını yararak Townshend’in Kut’ta mahsur kalan kuvvetlerine ulaşmaktı.^[10]

Muharebenin Gelişimi

12 Nisan 1916’da başlayan İngiliz taarruzu dört gün boyunca sürdü. Çatışmalar özellikle Felahiye köyü ve çevresinde yoğunlaştı. Osmanlı 6. Ordusu, Halil Paşa’nın sevk ve idaresinde mevzilerini sağlam bir biçimde tuttu. İngilizlerin topçu ve piyade hücumları, Osmanlı birliklerinin direnişi ve karşı taarruzları karşısında sonuçsuz kaldı. Bu sırada Halil Paşa, Kut’taki İngiliz garnizonuna teslim olma çağrısında bulunduysa da General Townshend bu teklifi reddetti.^[11]

Mehmet Muzaffer’in Şehadeti

Muharebeler sırasında, daha önce Çanakkale Cephesi’nde de bulunmuş olan Yüzbaşı Mehmet Muzaffer, 9 Nisan 1916’da boynundan vurularak şehit düştü.^[12] Rivayete göre cebinden çıkan bir zarfın üzerine kendi kanıyla "Kıble ne yöndedir?" ve "Bölük intikamımı alsın." notlarını yazmıştı. Bu belge, Halil Paşa tarafından İstanbul’a gönderilmiş ve müzeye nakledilmiştir.^[12] Mehmet Muzaffer’in hatırası, cephedeki Osmanlı askerlerinin manevî gücünü ve fedakârlığını simgeleyen örneklerden biri olmuştur.

Neticeleri

II. Felahiye Muharebesi, İngilizler açısından ağır kayıplarla neticelendi. Yaklaşık 7.000 kişilik zayiat veren İngiliz birlikleri, Kut’taki garnizona ulaşma ümidini büyük ölçüde yitirdi. Osmanlı tarafında ise kayıplar sınırlı kaldı. Bu başarısızlık, kuşatma altındaki General Townshend’in kuvvetlerinin moralini iyice sarstı ve teslimiyete giden süreci hızlandırdı.^[13]

III. Felahiye Muharebesi (17-18 Nisan 1916)

III. Felahiye Muharebesi İngilizce: Third Battle of Hanna, Birinci Dünya Savaşı sırasında Irak Cephesi’nde, Kût'ül-Amâre Kuşatması devam ederken İngilizlerin kuşatmayı yarmak için gerçekleştirdiği son büyük taarruzdur. 17–18 Nisan 1916 tarihlerinde cereyan eden bu muharebe, Osmanlı kuvvetlerinin kesin zaferiyle sonuçlanmıştır.^[14]

Hazırlıklar

II. Felahiye Muharebesi’nin başarısızlığının hemen ardından İngiliz komutanlığı, General Townshend’in Kut’ta mahsur kalan birliklerini kurtarmak için yeni bir harekât planladı. Hindistan’dan getirilen taze kuvvetler ve ağır topçu birlikleriyle desteklenen Dicle Ordusu, Osmanlı savunma hatlarını yararak Kut garnizonuna ulaşmayı hedefliyordu.^[15]

Muharebenin Gelişimi

17 Nisan 1916 sabahı başlayan İngiliz taarruzları iki gün sürdü. Topçu ateşiyle desteklenen hücumlar, Felahiye mevzilerinde yoğunlaştı. Ancak Halil Paşa komutasındaki Osmanlı 6. Ordusu, savunma hatlarını sıkı biçimde korudu. Dicle kıyısı ve Felahiye hattında cereyan eden şiddetli çarpışmalarda Osmanlı birlikleri, karşı taarruzlarla İngiliz ilerleyişini durdurmayı başardı.^[16]

Neticeleri

III. Felahiye Muharebesi, İngilizler açısından ağır kayıplarla sonuçlandı. Binlerce askerini yitiren İngiliz kuvvetleri, Kut’taki garnizona ulaşma imkânını tamamen kaybetti. Bu muharebe, İngilizlerin kuşatmayı yarmak için giriştiği son teşebbüs oldu. Başarısızlığın ardından yeni bir yardım harekâtına girişilmedi ve bu durum, 29 Nisan 1916’da General Townshend’in 13.000 kişilik garnizonuyla birlikte Osmanlı kuvvetlerine teslim olmasının yolunu açtı.^[17]

Popüler kültürdeki yeri

Bu konu, 2018 yılında, Türkiye'de yayın hayatını sürdüren kamu kanalı TRT 1'de yayınlanan "Mehmetçik Kût'ül-Amâre" adlı dizinin 2. sezonunda işlenmiştir.^[18]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

^ Zekeriya Türkmen, Birinci Dünya Savaşı’nda Irak Cephesi ve Kûtü’l-Amâre Zaferi, Ankara: Genelkurmay Basımevi, 1991, s.104-108.
^ ^a ^b Edward J. Erickson, Ottoman Army Effectiveness in World War I: A comparative study, Routledge, 2007, 978-0-415-77099-6, p. 93.
^ Tucker, Spencer and Roberts, Priscilla Mary. World War I: encyclopedia. ABC-CLIO, 2005. 978-1-85109-420-2. p. 1047
^ Tucker, Spencer and Roberts, Priscilla Mary. World War I: encyclopedia. ABC-CLIO, 2005. 978-1-85109-420-2. p. 538
^ Tucker, Spencer and Roberts, Priscilla Mary. World War I: encyclopedia. ABC-CLIO, 2005. 978-1-85109-420-2. p. 1048
^ ^a ^b ^c ^d Türkmen, a.g.e., s.90.
^ Türkmen, a.g.e., s.79.
^ Türkmen, a.g.e., s.82.
^ Zekeriya Türkmen, Birinci Dünya Savaşı’nda Irak Cephesi ve Kûtü’l-Amâre Zaferi, Ankara: Genelkurmay Basımevi, 1991, s.104-106.
^ Türkmen, a.g.e., s.104.
^ Türkmen, a.g.e., s.105.
^ ^a ^b İsmail Bilgin, Kut'ül Amare: Son Osmanlı Zaferi, Timaş Yayınları, 2013, s.161-162.
^ Türkmen, a.g.e., s.106.
^ Zekeriya Türkmen, Birinci Dünya Savaşı’nda Irak Cephesi ve Kûtü’l-Amâre Zaferi, Ankara: Genelkurmay Basımevi, 1991, s.106-108.
^ Türkmen, a.g.e., s.106.
^ Türkmen, a.g.e., s.107.
^ Türkmen, a.g.e., s.108.
^ "Vikipedi Mehmetçik Kut'ul Amare". 19 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Haziran 2022.

[1] Zekeriya Türkmen, Birinci Dünya Savaşı’nda Irak Cephesi ve Kûtü’l-Amâre Zaferi, Ankara: Genelkurmay Basımevi, 1991, s.104-108.

[Effektiveness93-2] Edward J. Erickson, Ottoman Army Effectiveness in World War I: A comparative study, Routledge, 2007, 978-0-415-77099-6, p. 93.

[3] Tucker, Spencer and Roberts, Priscilla Mary. World War I: encyclopedia. ABC-CLIO, 2005. 978-1-85109-420-2. p. 1047

[4] Tucker, Spencer and Roberts, Priscilla Mary. World War I: encyclopedia. ABC-CLIO, 2005. 978-1-85109-420-2. p. 538

[5] Tucker, Spencer and Roberts, Priscilla Mary. World War I: encyclopedia. ABC-CLIO, 2005. 978-1-85109-420-2. p. 1048

[Earslaner2001-6] Türkmen, a.g.e., s.90.

[7] Türkmen, a.g.e., s.79.

[8] Türkmen, a.g.e., s.82.

[9] Zekeriya Türkmen, Birinci Dünya Savaşı’nda Irak Cephesi ve Kûtü’l-Amâre Zaferi, Ankara: Genelkurmay Basımevi, 1991, s.104-106.

[10] Türkmen, a.g.e., s.104.

[11] Türkmen, a.g.e., s.105.

[:0-12] İsmail Bilgin, Kut'ül Amare: Son Osmanlı Zaferi, Timaş Yayınları, 2013, s.161-162.

[13] Türkmen, a.g.e., s.106.

[14] Zekeriya Türkmen, Birinci Dünya Savaşı’nda Irak Cephesi ve Kûtü’l-Amâre Zaferi, Ankara: Genelkurmay Basımevi, 1991, s.106-108.

[15] Türkmen, a.g.e., s.106.

[16] Türkmen, a.g.e., s.107.

[17] Türkmen, a.g.e., s.108.

[18] "Vikipedi Mehmetçik Kut'ul Amare". 19 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Haziran 2022.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]