Gürcü-Ermeni Savaşı
| Gürcistan-Ermenistan Savaşı | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| I. Dünya Savaşı / Rus İç Savaşı | |||||||
.svg)
Gürcistan-Ermenistan Savaşını gösteren bir harita. | |||||||
| |||||||
| Taraflar | |||||||
.svg){kind=small} Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti | |||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||
.svg){kind=small} Drastamat Kanayan |
Giorgi Mazniaşvili Giorgi Kvinitadze Valiko Jugheli | ||||||
| Güçler | |||||||
|
Lori'de: |
Lori'de: | ||||||
| Kayıplar | |||||||
|
Yüzlerce ölü, yaralı ve esir.[10][11] |
Yüzlerce ölü, yaralı ve esir.[10][11] | ||||||
| Toplam ölü sayısı binlerce olabilir.[14] | |||||||
Gürcistan-Ermenistan Savaşı, 1917'de Ekim Devrimi yani Bolşevik Devrimi'nden sonra başlamıştır. 7 ilâ 31 Aralık 1918 tarihleri arasında sürmüştür. Yeni kurulan Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti ve Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti'nin Kvemo Kartli ve Lori'nin kontrolünü ele geçirmek için verdikleri savaştır.
Geri plan
[değiştir | kaynağı değiştir]Şubat Devrimi'nden sonra Rusya Geçici Hükûmeti bölgeyi yönetmek için Özel Transkafkasya Komitesi'ni kurdu.[15] Sovyetler zaman geçtikçe bölgede güçlenmekteydi. Ekim Devrimi'nin ardından Kasım 1917'de, Bağımsız Transkafkasya'nın ilk hükûmeti, Sankt-Peterburg'da Bolşeviklerin iktidarı ele geçirmesinin ardından "Transkafkasya Komiserliği"nin yerini alan komiserlik, "Transkafkasya Komiserliği Ordusu (Sejm)" adıyla Tiflis'te oluşturuldu.[16] Bir Gürcü Menşevik olan Nikolay Chkheidze başkanlığını yaptı. 5 Aralık 1917'de, yeni "Transkafkasya Komitesi" Erzincan Mütarekesi'ne Osmanlı komutasındaki 3. Ordu'ya karşı destek verdi.[17][18][16] Bunu Trabzon barış görüşmeleri izledi. 10 Şubat 1918'de Sejm toplanarak bağımsızlık kararı aldı. 24 Şubat 1918'de, Sejm, Transkafkasya Demokratik Federatif Cumhuriyeti adı altında bağımsızlığını ilan etti. Gürcistan Sosyal Demokrat Evgeni Gegechkori başkanlığındaki Transkafkasya Demokratik Federatif Cumhuriyeti'nin politik hedefleri açısından anti-Bolşevik idi ve Transkafkasya'yı Bolşevik Rusya'dan ayırmaya çalışıyordu.
..jpg)
3 Mart 1918 tarihinde Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti ile Alman İmparatorluğu, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu, Osmanlı Devleti ve Bulgaristan Krallığı arasında Brest Litovsk Barış Antlaşması imzalandı. Rusya'nın (şimdiki adı Brest olan) Brest-Litovsk kentinde imzalanan antlaşmanın diğer maddelerinin yanında, Osmanlı Devleti'ne Kars, Ardahan, Batum (sonradan Sovyetlere verildi) ve Artvin verildi.[19]
Barış konferansı görüşmelerinde, Osmanlı temsilcileri Transkafkasya heyetine bağımsızlık ilanı vermek için Rusya'dan bağımsız olsalar bile Transkafkasya ile bir antlaşma imzalamaya istekli oldukları hakkında ısrarla baskı uyguladılar.[20] Transkafkasya Sejmi 31 Mart tarihinde Osmanlı'nın konumunu tartışmak için temsilcilerini geri çağırdı.[20] 5 Nisan günü Transkafkasya heyetinin başkanı Akaki Chkhenkeli Brest-Litovsk Antlaşmasını gelecek müzakerelerin temeli olarak kabul etti.[21] Sejm, Transkafkasya Demokratik Federatif Cumhuriyeti'nin kuruluşunu 22 Nisan tarihinde ilan ederek Sovyet Rusya'dan resmî olarak bağımsızlığını ilan etti.[20] Ancak yine de yeni cumhuriyet ile Osmanlı İmparatorluğu arasında düşmanlıklar devam etti ve 25 Nisan'a kadar Osmanlı ordusu Kars'ın kontrolünü ele geçirip savaş öncesi pozisyonuna geri döndü.[22] 11 Mayıs tarihinde Transkafkasya Demokratik Federatif Cumhuriyet ile Osmanlı Devleti arasında Batum'da yeni bir barış konferansı başladı. Konferansta Osmanlı Devleti, Tiflis, Gümrü ve Eçmiyazin şehirleri üzerindeki taleplerini daha da ileri taşıdı.[23] Osmanlı ordusu, 21 Mayıs'ta Serdarabad Muharebesi, Aparan Savaşı ve Kara Kilise Savaşı ile çatışmalara yeniden başladı.
1918 yılının Ekim ayı başlarında, Osmanlılar, Ermenistan ile Gürcistan arasındaki tampon bölge durumunda olan güney Lori'den geri çekildi.[24] Ermeni ordusu, 18 Ekim'de hızla harekete geçerek güney Lori'nin kontrolünü eline alarak bölgeyei ele geçirdi. Herhangi bir direnişle karşılaşmayınca, daha kuzeye de ilerledi[25]. Ermenistan ile Gürcistan arasındaki ilk çatışma, bir Ermeni ordu müfrefesinin Tumanyan yakınlarındaki Kober kasabasındaki demiryolu istasyonunu ele geçirdiği gün gerçekleşti.[26][7]
Tiflis'teki Gürcü hükûmeti, Ermenistan Başbakanı Ovannes Kaçaznuni'den, Gürcistan'ın Lori bölgesi hakkında herhangi bir iddia bulunmaması konusunda ısrar eden bir mektup aldı ve her iki ülke için de büyük bir krizden kaçınma uğruna Gürcistan birlikleri bölgeyi terk etti. Gürcüler, Alman müttefiklerine destek vermek için zırhlı bir trenle birlik gönderene kadar iki tarafın da avantaj elde edemediği çatışmalar, 25-27 Ekim tarihleri arasında yoğunlaştı. Hemen bir gün sonra, Gürcü hükûmeti, Ermenistan'dan bir telgraf aldı. Telgrafta saldırıların bir yanlış anlaşılmanın sonucu olduğu belirtiliyor ve sınır meselesinin çözülmek için bir konferansın düzenlenmesi öneriliyordu.[27] 27 Ekim'de Ermeni birlikleri iki köyü terk ettiler ve güney bölgesinden çekildiler.[27]
Muharebeler
[değiştir | kaynağı değiştir]
Aralık 1918 başlarında Gürcüler, Lori bölgesinde, başta (şimdiki adı Odzun olan) Uzunlar kasabasında bölgesel bir isyanla karşı karşıya kaldılar. Uzunlar kasabasındaki Gürcü garnizonuna yöredeki isyancı köylüler tarafından yapılan saldırı, yerel bir Gürcü askerinin öldürülmesine, geri kalan askerlerin silahsızlandırılmasına ve esir alınmasına neden oldu.[7]
Savaşın son dönemi
[değiştir | kaynağı değiştir]Demiryolu hattı boyunca Sadakhlo'ya doğru yola çıkan gruplardan biri, Gürcü süvari birliği tarafından ele geçirildi ve kalanı dağıtılıldı. Diğer grup Sioni köyüne geri döndü. 24 saat sonra 30 Aralık'ta Gürcüler birkaç kez el değiştirdikten sonra Sadakhlo'yu ve Lamballo köyünü ele geçirdiler.[8][9] Hükûmet tarafından, 1 Ocak 1919'da başlayacak olan planlı bir ateşkes olacağından habersiz iken, Giorgi Mazniaşvili bir başka büyük taarruz planladı, ancak o zaman 1 Ocak başında planlanmamıştı. 31 Aralık tarihindeki son çatışmalarda da her iki taraf herhangi bir üstünlük sağlayamadılar.
Sonuç
[değiştir | kaynağı değiştir]İki taraf da, Ocak 1919'da İngilizlerin arabuluculuk yaptığı bir barış antlaşması üzerinde uzlaştılar. Ermenistan ve Gürcistan birlikleri bölgeyi terk etti ve her iki taraf da tarafsız bir bölge belirleme konusunda görüşmeler yapmaya karar verdiler. Tarafsız bölge daha sonra Ermenistan SSC ile Gürcistan SSC arasında bölündü.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Hovannisian 1971, s. 119
- ^ Hovannisian 1971, s. 111.
- ^ Andersen & Partskhaladze 2015, s. 27.
- ^ Andersen & Partskhaladze 2015, s. 29.
- ^ a b Andersen & Partskhaladze 2015, s. 28.
- ^ Hovannisian 1971, s. 125.
- ^ a b c Andersen & Partskhaladze 2015, s. 18.
- ^ a b Andersen & Partskhaladze 2015, s. 44.
- ^ a b Hovannisian 1971, s. 118.
- ^ a b Andersen & Partskhaladze 2015, ss. 26-45.
- ^ a b Hovannisian 1971, ss. 111-119.
- ^ სომეხი ტყვეები 1918 წლის ომის დროს 2016, s. 1.
- ^ Hovannisian 1971, s. 119.
- ^ Andersen & Partskhaladze 2015, s. 48.
- ^ Mikaberidze 2015, s. 612-613.
- ^ a b Mikaberidze 2015, s. 32.
- ^ Swietochowski 1985, s. 119.
- ^ Swietochowski, Tadeusz. Russian Azerbaijan 1905–1920 (İngilizce). s. 119.
- ^ Shaw 1977, s. 326.
- ^ a b c Hille 2010, s. 76.
- ^ Hovannisian 1997, ss. 292-293.
- ^ Macfie 2014, s. 154.
- ^ Payaslian 2008, s. 150.
- ^ Hovannisian 1971, s. 73.
- ^ Hovannisian 1971, s. 73-75.
- ^ Hovannisian 1971, s. 75.
- ^ a b Andersen & Partskhaladze 2015, s. 20.
Bibliyografi
[değiştir | kaynağı değiştir]- Andersen, Andrew; Partskhaladze, George (2015). Armeno-Georgian War of 1918 and Armeno-Georgian Territorial Issue in the 20th Century (İngilizce). academia.edu.
- Hovannisian, Richard (1971). The Republic of Armenia: The First Year, 1918-1919 (İngilizce). I. Berkeley: University of California Press.
- Hille, Charlotte Mathilde Louise (2010). State Building and Conflict Resolution in the Caucasus. Eurasian Studies Library (İngilizce). BRILL.
- Hovannisian, Richard (1997). The Armenian People from Ancient to Modern Times: Foreign Domination to Statehood: The Fifteenth Century to the Twentieth Century (İngilizce). II. ISBN 978-0-333-61974-2. OCLC 312951712.
- Lang, David Marshall (1962). A Modern History of Georgia (İngilizce). Londra: Weidenfeld and Nicolson.
- Macfie, Alexander Lyon (2014). The End of the Ottoman Empire, 1908-1923 (İngilizce). Routledge.
- Mikaberidze, Alexander (2015). Historical Dictionary of Georgia (İngilizce). Rowman & Littlefield.
- Payaslian, S. (2008). The History of Armenia (İngilizce). Springer.
- Shaw, Ezel Kural (1977). Reform, revolution and republic : the rise of modern Turkey (1808-1975). History of the Ottoman Empire and Modern Turkey (İngilizce). 2. Cambridge University Press. OCLC 78646544.
- Smele, Jonathan (2015). Historical Dictionary of the Russian Civil Wars, 1916-1926 (İngilizce). Rowman & Littlefield.
- Swietochowski, Tadeusz (1985). Russian Azerbaijan, 1905-1920: The Shaping of a National Identity in a Muslim Community (İngilizce). Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-26310-8.
- სომეხი ტყვეები 1918 წლის ომის დროს (Ermenice). legionerebi. 2016.
- Walker, Christopher (1980). Armenia: The Survival of a Nation (İngilizce) (2. bas.). New York: St. Martin's Press.
- Georgians: Webster's Quotations, Facts and Phrases (İngilizce). Inc Icon Group International. 2009. ss. 34-101. ISBN 9780546658040.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]- Azerbaycan-Ermenistan Savaşı
- Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti
- Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti
- Türk-Ermeni Cephesi
 Ermenistan konuları | ||
|---|---|---|
| Tarih |  | |
| Simgeler | ||
| Politika ve hükûmet | ||
| Ekonomi | ||
| Coğrafya | ||
| Demografi | ||
| Kültür | ||
