Malta sürgünleri
Malta sürgünleri, İstanbul'un işgali sonrasında, 1919-1920 yıllarında işgal kuvvetlerince tutuklanarak bir İngiliz sömürgesi olan Malta'ya sürülen (veya gıyabında tutuklama kararı çıkarılarak sürgüne gönderilecekleri bildirilen) 145 Türk devlet adamı, asker, idareci ve aydın için kullanılan terimdir.[1][2][3]
Tutuklama ve sürgünler, Mart 1919'da, Irak cephesinden çekilişi yürütmüş Ali İhsan Sabis Paşa ile başlamış ve Ekim 1920'ye kadar sürmüştür. Seçilen isimler, işgale karşı direnişi organize edilebilecek kadronun ve liderlik potansiyeli gösterebilecek olanların devreden çıkarılmak istendiğini akla getirmektedir. Ermeni Kırımı ile ilgili suçlamalar da sürgünlerin gerekçesi sayılmıştır. Ancak ellerinde rehin misali tuttukları sürgünlerin varlığı ve bu kişilerin tutuklu kalmasının yasal dayanağının belirsiz olması; zamanla İngilizlerin siyaseten aleyhine işlemeye başlamış, Mustafa Kemal de konuyu bir koz olarak kullanmaktan geri kalmamıştır. Sürgünlerin sonuncuları 1922 yılı içinde serbest bırakılmışlardır.
| İsim | Tutuklandığı tarih | Tutukluluk no | Osmanlı İmparatorluğu'ndaki görevi |
|---|---|---|---|
| Ali İhsan Paşa | 29 Mart 1919 | 26 67 | Mirliva, Eski 6. Ordu komutanı |
| Velid Ebüzziya | 23 Mart 1920 | Gazeteci | |
| İbrahim Ahmed | 29 Mart 1919 | 26 68 | Ali İhsan Paşa'nın emir onbaşısı[4] |
| Abdülgani Bey | 28 Mayıs 1919 | 26 95 | Yarbay |
| Ahmet Faik Bey | 28 Mayıs 1919 | 27 24 | Eski İstanbul Emniyet Müdürü, Bağdat Vali Muavini |
| Ahmet Cevat Bey | 28 Mayıs 1919 | 27 00 | Miralay, İstanbul Merkez Komutanı |
| Ahmet Haydar Bey | 28 Mayıs 1919 | 27 08 | Binbaşı |
| Muammer Bey | 28 Mayıs 1919 | 27 19 | Eski Sivas ve Konya Valisi, Sivas Mebusu |
| Ahmet Nesimi Bey | 28 Mayıs 1919 | 27 19 | Eski Hariciye Nazırı |
| Ahmet Tevfik Bey | 28 Mayıs 1919 | 26 80 | Miralay |
| Ali Fethi Bey | 28 Mayıs 1919 | 26 80 | Eski Dahiliye Nazırı, Sofya Sefiri, İstanbul Mebusu |
| Atıf Bey | 28 Mayıs 1919 | 27 02 | Ankara Mebusu |
| Celal Bey | 28 Mayıs 1919 | 26 76 | Miralay |
| Cemal Efendi | 28 Mayıs 1919 | 26 94 | Yüzbaşı |
| Faik Bey | 28 Mayıs 1919 | 27 37 | Eski Merzifon Kaymakamı |
| Dr. Fazıl Berki Bey | 28 Mayıs 1919 | 26 98 | Eski Çankırı Mebusu |
| Ferit Bey | 28 Mayıs 1919 | 27 03 | İttihat ve Terakki Kâtibi |
| Gani Bey | 28 Mayıs 1919 | 27 23 | |
| Mehmet Habip Bey | 28 Mayıs 1919 | 26 85 | Bolu Mebusu |
| Hacı Ahmet Paşa | 28 Mayıs 1919 | 27 39 | Enver Paşa'nın babası |
| Doktor Halil Bey | 28 Mayıs 1919 | 26 99 | Yüzbaşı |
| Hasan Fehmi Tümerkan | 28 Mayıs 1919 | 26 88 | Sinop mebusu |
| Ürgüplü Mustafa Hayri Efendi | 28 Mayıs 1919 | 27 34 | Şeyhülislam |
| Hazım Bey | 28 Mayıs 1919 | 26 78 | Binbaşı |
| Hilmi Bey | 28 Mayıs 1919 | 27 89 | Kırklareli Mutasarrıfı |
| Hoca Rıfat Efendi | 28 Mayıs 1919 | 27 06 | İttihat ve Terakki temsilcisi |
| Hüseyin Cahit Bey | 28 Mayıs 1919 | 26 75 | İstanbul Mebusu, Gazeteci |
| Hüseyin Kadri Bey | 28 Mayıs 1919 | 27 05 | Karesi Mebusu |
| İbrahim Bedrettin Bey | 28 Mayıs 1919 | 27 01 | Diyarbakır Valisi |
| İbrahim Hakkı Bey | 28 Mayıs 1919 | 27 10 | Binbaşı |
| Canbulat İsmail Bey | 28 Mayıs 1919 | 26 92 | Eski Dahiliye Nazırı |
| Kemal Bey | 28 Mayıs 1919 | ||
| Macit Bey | 28 Mayıs 1919 | 27 04 | Divan-ı Muhasebat Memuru |
| Mazlum Bey | 28 Mayıs 1919 | 27 07 | Binbaşı |
| Mehmet Sabit Bey | 28 Mayıs 1919 | 26 86 | Eski Sivas Valisi |
| Mehmet Sabri Bey | 28 Mayıs 1919 | 27 29 | Saruhan Mebusu, Eski İttihat ve Terakki Umumî Katibi, Fenerbahçe Başkanı |
| Mehmet Tevfik Bey | 28 Mayıs 1919 | 26 79 | Yarbay, Kaymakam |
| Memduh Bey | 28 Mayıs 1919 | 27 33 | Eski Musul Valisi |
| Mithat Şükrü Bey | 28 Mayıs 1919 | 26 93 | Eski Maarif Nazırı, Burdur Mebusu, İttihat ve Terakki Umumî Katibi |
| Mustafa Asım Bey | 28 Mayıs 1919 | 27 11 | Eski Of Mutasarrıfı |
| Mümtaz Bey | 28 Mayıs 1919 | 26 97 | Emekli Yarbay |
| Nevzat Bey | 28 Mayıs 1919 | 26 96 | Yüzbaşı |
| Ömer Bey | 28 Mayıs 1919 | 26 81 | Binbaşı |
| Rahmi Bey | 28 Mayıs 1919 | 26 91 | Eski İzmir Valisi |
| Rıza Hamit Bey | 28 Mayıs 1919 | 27 40 | Bursa Mebusu |
| Pirizade İbrahim Hayrullah Bey | 28 Mayıs 1919 | 27 35 | Eski Şura-yı Devlet Reisi |
| Salah Cimcoz | 28 Mayıs 1919 | 27 28 | İstanbul Mebusu |
| Sami Bey | 28 Mayıs 1919 | 27 09 | Miralay |
| Süleyman Numan Paşa | 28 Mayıs 1919 | 27 32 | Ordu Sıhhiye Müfettişi |
| Süleyman Sudi Bey | 28 Mayıs 1919 | 27 30 | Tokat ve Lazistan Mebusu |
| Şerafettin Efendi | 28 Mayıs 1919 | 26 77 | Yüzbaşı |
| Şükrü Bey | 28 Mayıs 1919 | 27 38 | Mülkiye Müfettişi |
| Tahir Cevdet Bey | 28 Mayıs 1919 | 26 90 | Eski Ankara Valisi |
| Tevfik Hadi Bey | 28 Mayıs 1919 | 26 82 | Siyasi Polis Müdürü |
| Mehmet Ubeydullah Bey | 28 Mayıs 1919 | 27 31 | İzmir Mebusu |
| Veli Necdet Bey | 28 Mayıs 1919 | 26 87 | Dahiliye Nazırlığı Müsteşarı |
| Yusuf Ziya Bey | 28 Mayıs 1919 | 26 84 | Emekli Binbaşı, İttihat ve Terakki Azası |
| Zekeriya Zihni Bey | 28 Mayıs 1919 | 27 18 | Eski Edirne Valisi |
| Cihangirzade İbrahim Bey | 2 Haziran 1919 | 27 17 | Güneybatı Kafkasya Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı |
| Alibeyzade Mehmet Bey | 2 Haziran 1919 | 27 16 | Güneybatı Kafkasya Cumhuriyeti Kars Valisi |
| Cihangirzade Hasan Han | 2 Haziran 1919 | 27 18 | Güneybatı Kafkasya Cumhuriyeti Savunma Bakanı |
| Cihangirzade Aziz Bey | 2 Haziran 1919 | 27 19 | Güneybatı Kafkasya Cumhuriyeti Adalet Bakanı |
| Mehmetoğlu Muhlis Bey | 2 Haziran 1919 | 27 27 | Güneybatı Kafkasya Cumhuriyeti PTT Genel Müdürü |
| Matvey Radjinski | 2 Haziran 1919 | 27 25 | Güneybatı Kafkasya Cumhuriyeti Rus Şura Üyesi |
| Musa Salah Bey | 2 Haziran 1919 | 27 20 | Güneybatı Kafkasya Cumhuriyeti Polis Müdürü |
| Pavlo Camusev | 2 Haziran 1919 | 27 14 | Güneybatı Kafkasya Cumhuriyeti Rum Şura Üyesi |
| Tevhidüddin Mamiloğlu | 2 Haziran 1919 | 27 22 | Güneybatı Kafkasya Cumhuriyeti Emniyet Müdürü (Orenburglu Kazak Türkü) |
| Stefani Vafiades | 2 Haziran 1919 | 27 26 | Güneybatı Kafkasya Cumhuriyeti Rum Şura Üyesi, Sosyal Yardım Bakanı |
| Yusufoğlu Yusuf Bey | 2 Haziran 1919 | 27 21 | Güneybatı Kafkasya Cumhuriyeti Şura Üyesi, Gıda Bakanı |
| Abbas Halim Paşa | 21 Eylül 1919 | 27 54 | Eski Nafia Nazırı, Bursa Valisi, Sadrazam Said Halim Paşa'nın kardeşi. |
| Ağaoğlu Ahmed Bey | 21 Eylül 1919 | 27 64 | Karahisar-ı Sâhib Mebusu, Darülfünûn Hocası, Yazar |
| Ali Münif Bey | 21 Eylül 1919 | 27 62 | Eski Nafia Nazırı |
| Hacı Adil Bey | 21 Eylül 1919 | 27 57 | Eski Edirne Valisi ve Edirne Mebusu |
| Halil Bey | 21 Eylül 1919 | 27 60 | Eski Şura-yı Devlet Reisi ve Hariciye Nazırı |
| Hüseyin Tosun Bey | 21 Eylül 1919 | 27 65 | Osmanlı Milli Telgraf Ajansı Sahibi ve Müdürü |
| Kara Kemal | 21 Eylül 1919 | 27 61 | Eski İaşe Nazırı |
| Mahmud Kamil Paşa | 21 Eylül 1919 | 27 58 | Eski 5. Ordu Komutanı |
| Said Halim Paşa | 21 Eylül 1919 | 27 55 | Prens, Eski Sadrazam |
| Ziya Gökalp | 21 Eylül 1919 | 27 59 | Ergani Mebusu, Darülfünûn Hocası, Yazar |
| Mehmet Arif Bey | 28 Ocak 1920 | 27 60 | Binbaşı |
| Nuri Bitlisi | 28 Ocak 1920 | 27 61 | Çavuş |
| Faik Bey | 22 Mart 1920 | 27 80 | Eski Edirne Mebusu |
| Ahmed Şevket Bey | 22 Mart 1920 | 27 81 | İstanbul Müstahkem Mevki Komutanı |
| Cemal Mersinli | 22 Mart 1920 | 27 72 | Mirliva, Eski 2. Ordu Komutanı |
| Çürüksulu Mahmud Paşa | 22 Mart 1920 | 27 71 | Mirliva |
| Hasan Tahsin Bey | 22 Mart 1920 | 27 73 | Eski Şam ve Erzurum Valisi |
| Rauf Bey | 22 Mart 1920 | 27 76 | Eski Bahriye Nazırı, Sivas Mebusu |
| Cevat Paşa | 22 Mart 1920 | 27 74 | Ferik, Eski Erkân-ı Harbiye-i Umumiye Reisi |
| Mehmed Esad Bey | 22 Mart 1920 | 27 75 | Askeri Tabip |
| Mehmet Şerafettin Bey | 22 Mart 1920 | 27 79 | Avukat, Gazeteci, Edirne Mebusu. |
| Kara Vasıf Bey | 22 Mart 1920 | 27 78 | Karakol Cemiyeti'nin kurucusu |
| Köstenceli Numan Usta | 22 Mart 1920 | 27 81 | Zeytinburnu Fabrikasında Ustabaşı |
| Ahmed Emin Bey | 27 Mart 1920 | 27 87 | Gazeteci |
| Ali Çetinkaya | 27 Mart 1920 | 27 89 | Miralay, Eski Afyon Mebusu |
| Ali Sait Paşa | 27 Mart 1920 | 27 82 | Mirliva |
| Ali Seyyit Bey | 27 Mart 1920 | 27 94 | Aşiret Reisi |
| Celal Nuri Bey | 27 Mart 1920 | 27 85 | Gazeteci |
| Ebüzziyazade Velid Paşa | 27 Mart 1920 | 27 83 | |
| Enis Avni Aka Gündüz | 27 Mart 1920 | 27 91 | Yazar |
| Hilmi Abdülkadir | 27 Mart 1920 | 27 89 | |
| İslam Ali | 27 Mart 1920 | 27 86 | |
| Eczacıbaşı Mehmed Bey | 27 Mart 1920 | 27 90 | Eczacı |
| Mehmet Muammer İra | 27 Mart 1920 | 27 88 | İstanbul Polisi Siyasi Kısım Müdürü |
| Rafet Paşa | 27 Mart 1920 | 27 92 | |
| Süleyman Nazif | 27 Mart 1920 | 27 84 | Eski Musul ve Bağdat Valisi, Yazar |
| Acenta Mustafa Kırzade | 20 Mayıs 1920 | 27 86 | Tacir |
| Doktor Abdüsselami Paşa | 20 Mayıs 1920 | 27 90 | Mirliva, Eski Yemen Komutanı |
| Mehmed Kamil Bey | 20 Mayıs 1920 | Musullu gazeteci | |
| Hacı Ahmed Bey | 31 Mayıs 1920 | 27 91 | Sivas İttihat ve Terakki Delegesi |
| Mustafa Reşat Bey | 31 Mayıs 1920 | İstanbul Siyasi Polis Müdürü | |
| Agâh Bey | 7 Haziran 1920 | 27 86 | |
| Basri Bey | 7 Haziran 1920 | 27 92 | Yarbay, Cevat Paşa'nın Damadı |
| Mustafa Abdülhalik Bey | 7 Haziran 1920 | 27 92 | Eski Bitlis Valisi |
| Ali Cenani | 13 Haziran 1920 | 27 93 | Eski Halep ve Antep Mebusu |
| Andavallı Mehmed Ağa | 13 Haziran 1920 | 27 94 | |
| Murat Bey | 13 Haziran 1920 | 27 95 | |
| Süleyman Faik Paşa | 13 Haziran 1920 | 27 96 | |
| Yakup Şevki Paşa | 13 Haziran 1920 | 27 97 | Mirliva, Eski 9. Ordu Komutanı |
| Ali Nazmi Bey | 6 Ağustos 1920 | ||
| İlyas Sami Bey | 19 Ağustos 1920 | Muş Mebusu | |
| Mehmet Atıf Bey | 19 Ağustos 1920 | 27 98 | |
| Mehmet Nazım Bey | 19 Ağustos 1920 | 27 99 | |
| Süleyman Necmi Bey | 19 Ağustos 1920 | ||
| Sefer Bey | 12 Eylül 1920 | 28 00 | |
| Burhanettin Hakkı Bey | 20 Eylül 1920 | 28 01 | |
| Mehmed Nuri Bey | 20 Eylül 1920 | 28 02 | Eski Elazığ mebusu |
| Mehmet Rıfat Bey | 20 Eylül 1920 | 28 03 | |
| Cemal Oğuz Bey | 5 Ekim 1920 | 28 04 | |
| Mehmed Ali Bey | 5 Ekim 1920 | 28 05 | |
| Ahmet Şükrü Bey | 27 63 | Eski Maarif Nazırı, Eski Kastamonu Mebusu | |
| Eşref Sencer Kuşçubaşı | 28 06 | Teşkilat-ı Mahsusa Üyesi | |
| İsmail Müştak Bey | 28 07 | Yazar, Mebus | |
| Kâzım Bey | 28 08 | Miralay, Enver Paşa'nın eniştesi | |
| Mürsel Bey | 28 09 | Miralay | |
| Galatalı Şevket Bey | 28 10 | Miralay, Karakol Cemiyeti Reisi | |
| Yunus Nadi Bey | 28 11 | Gazeteci, Yeni Gün Gazetesi Sahibi, İzmir Mebusu |
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Malta Sürgünleri'ni nasıl bilirsiniz, Ayşe Hür, Taraf Gazetesi, 28 Şubat 2010". 8 Mayıs 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Eylül 2013.
- ^ "Bİtmez Nürenberg. Jön Türk davasinin 90lik olur, Ermeni Soykırım Müzesi ve Enstitüsü". 21 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Eylül 2013.
- ^ Malta sürgünleri, Bilâl N. Şimşir, Bilgi Yayınevi, 1985.
- ^ Tutuklanan komutanından ayrılmayıp gönüllü sürgüne gitmiştir.