Samsun Müdâfaa-i Hukuk Cemiyeti
Samsun Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti, 1919 yılında İngiliz işgal kuvvetlerinin baskılarına bir tepki olarak kurulan Anadolu Hareketi destekçisi dernek. Boşnakzade Süleyman Bey'in başkanlığında kurulan derneğin toplantı noktası olarak Şeyh Sadi Tekkesi kullanılmaktaydı.[1]
Cemiyet faal olduğu dönemde Samsun'da sekiz farklı azınlık cemiyeti bulunmaktaydı. Bunlar Samsun Rum Muhacirin Cemiyeti, Pontus İdman Kulübü, İrfanperverler Kulübü, Müdafaa-i Meşrute Cemiyeti, Mukaddes Rum Anadolu Cemiyeti, Rum Teceddüt ve İhya Cemiyeti, Kordos Komitesi ve Merzifon Amerikan Koleji'dir.[2] Ayrıca Samsun Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti'nin dışında Cemiyet-i Hayriye-i İslamiye, İhtiyat ve Zabıtan Cemiyeti, Karadeniz Türkleri Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti ile Oymak Teşkilatı Samsun'da faaliyet gösteren diğer millî cemiyetler idi.[3]
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Şehrin ileri gelenlerinden Boşnakzade Süleyman Bey'in Samsun'u temsilen katıldığı Sivas Kongresi'nden dönmesinin ardından kurulan cemiyetin kurucuları Samsun Ticaret Odası Başkatibi Şükrü Bey, Boşnakzade Süleyman Bey, Hacı Hayrullahzade Ömer Bey, Ethem Veysi Aksan, Hacı Ömerzade Hasan Umur Bey, Gümüşoğlu Hacı Hasan Bey, Kadızade Yusuf Kenan Bey, Hacı Molla Dursun ile matematik öğretmeni Adil Bey'dir.[4] O dönem Samsun'da bulunan yedek teğmen ve millî çete liderlerinden İstanbullu Süreyya Bey tarafından cemiyet başkanı olarak Boşnakzade Süleyman Bey seçilmiştir. Cemiyetin yöneticileri Boşnakzade Süleyman Bey'in toplanıyor, Ankara Hükûmeti'nden gelen gizli emirler[5] Şeyh Sadi Tekkesinde üyelere duyuruluyordu.[4]
Sivas Kongresi sonrası millî cemiyetler birleşirken millî müfrezeler kurulmaya başlanmış, bunun bir sonucu olarak da Samsun Bahriye Muhafız Müfrezesi kurulmuştur.[4] Bu müfreze 1920 yılı sonlarına doğru tabur haline gelmiş ve Rum çetelerine karşı oldukça başarılı olmuştur.[4]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- Özel
- ^ "Şeyh Sadi Tekkesi 'Kuvayi Milliye Müzesi' olacak". bugun.com.tr. 2 Ocak 2014. 22 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Şubat 2014.
- ^ Sarısakal, s. 47.
- ^ Sarısakal, s. 52.
- ^ a b c d Sarısakal, s. 42.
- ^ Sarısakal, Baki. "SAMSUN SADİ TEKKESİ VE SAMSUN MÜDAFAA-İ HUKUK CEMİYETİ" (PDF). bakisarisakal.com. 22 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Şubat 2014.
- Genel
- Sarısakal, Baki (2002), Bir Kentin Tarihi: Samsun, Samsun: Samsun Valiliği İl Kültür Müdürlüğü Yayınları, ISBN 9755852891