Karakol Cemiyeti
| Karakol Cemiyeti | |
|---|---|
 Karakol Cemiyeti Amblemi | |
| Kuruluş | Kasım 1918 |
| Kurucu(lar) | Kara Vâsıf Bey, Kara Kemal, İsmail Canbolat |
| Feshediliş | 1921 |
| Amaç | İstanbul'da Millî Mücadele'yi örgütlemek ve Anadolu’ya istihbarat aktarmak |
Karakol Cemiyeti, Mondros Mütarekesi sonrasında İstanbul'da kurulan, gizli bir direniş ve istihbarat örgütüdür. Cemiyet, Kurtuluş Savaşı öncesinde Anadolu ile bağlantıyı kurarak, silah ve insan sevkiyatını organize etmiş, ayrıca işgal altındaki İstanbul'da direniş yanlılarını örgütlemiş ve istihbarat toplamıştır.
Mütareke döneminin ilk gizli direniş ve istihbarat grubudur. 1918 Ekim sonları veya Kasım başlarında Talat Paşa'nın direktifi ile kurulan cemiyetin kurucuları arasında, Kurmay Albay Kara Vâsıf, Emekli Yüzbaşı Baha Sait, Albay Galatalı Şevket ve Yenibahçeli Şükrü Beyler gibi İttihatçı kişiler bulunmakta idi. Kısa zamanda örgütlenme çalışmalarını tamamlayan Karakol Cemiyeti'nin Millî Mücadele'ye yaptığı en büyük hizmet, İstanbul'dan Anadolu'ya silah ve cephane ile subayların kaçırılmasını sağlaması, İngiliz Muhipleri Cemiyeti gibi kuruluşların planlarını ve faaliyetlerini Mustafa Kemal Paşa'ya haber vermesi olmuştur. Ancak Cemiyet, Bolşevikler ile gizli ilişkilere girmesi ve kendi başına Millî Mücadele'ye sahiplenme çalışmalarında bulunması sebepleriyle Anadolu Ordusu kadrosuna alınmamış, 16 Mart 1920 tarihinde İstanbul'un İtilaf Devletleri tarafından işgali sırasında da liderlerinin tutuklanmaları ile büyük bir darbe yemiş ve son olarak da Erzurum ve Sivas Kongreleri'nin kararlarını uygulamak için seçilen Heyet-i Temsiliye'nin emri üzerine faaliyetlerine son verilmiştir.
Kuruluşu
[değiştir | kaynağı değiştir]Karakol Cemiyeti, İttihat ve Terakki Cemiyeti'ne mensup bazı eski asker ve bürokratların öncülüğünde, Mondros Mütarekesi'nden sonra, İstanbul'un İşgali sırasında 1918 yılının Kasım ayında İstanbul'da kurulmuştur.[1] Kurucuları arasında Kara Vâsıf ve Kara Kemal gibi önemli isimler yer almaktadır.[2] Karakol ismi bu iki kurucu üyenin lakaplarından gelmektedir.
Amaçları ve Faaliyetleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Karakol Cemiyeti, işgal altındaki İstanbul'da Millî Mücadele fikrini yaymak, İstanbul ile Anadolu'daki direniş arasında istihbarat ve iletişim köprüsü kurmak, silah ve cephane temin etmek, halkı örgütlemek gibi görevler üstlenmiştir.[3] İstanbul ve başka yörelerden hem mebzul miktarda silahı hem de aralarında İsmet (İnönü), Fevzi (Çakmak), Mahmud Celal (Bayar), Kazım (Özalp) gibi çok önemli kadrolar da bulunan insanları işgal kuvvetlerinden gizleyerek Ankara'ya kaçıran Karakol'dur. Bunun dışında, Damat Ferit'in yalısına istihbarat kaynağı yerleştirmek veya Gelibolu'da Fransız kontrolündeki bir cephaneliğe baskın düzenleyip 8.500 tüfek, 3 makineli tüfek ve 500 binden fazla fişek ele geçirerek Anadolu'ya seyk etmek gibi başarıları da vardır.[4]
İzmit, Ankara ve Sivas gibi merkezlerle bağlantı kurarak silah ve insan sevkiyatı sağlamıştır. Ayrıca bazı üyeleri, Meclis-i Mebusan'da Müdafaa-i Hukuk Grubu çatısı altında faaliyet göstermiştir.[5]
Cemiyet hakkında detaylar
[değiştir | kaynağı değiştir]Düşman gemileri 13 Kasım 1918'de artık İstanbul limanlarında demirlemiş durumdadır. 15 Mayıs 1919'da düşman İzmir'dedir. Halk bıkkın, yılgın, kararsız, Osmanlı Saltanatı aciz, belki ondan da vahimi düşmanla anlaşma yollarını aramaktadır. İngilizler ile onları destekleyen veya onların desteklediği gizli servisler askerlerin gidemediği yerlerde, İstanbul merkezli bir harekât ile Anadolu'da Osmanlı'dan kalan her karış toprak parçasında bir işgal ve nüfuz kavgasına girişmişlerdir. İttihatçı ve Teşkilat-ı Mahsusacı avı başlatılmıştır. Türk kurum, kuruluşları işletilmez hale getirilmiştir, korunmak gerekmektedir. Çareyi İttihatçılar ile Teşkilat-ı Mahsusacılar birlikte bulurlar. Ortak düşmana karşı ortak mücadele verilecektir. Teşkilat-ı Mahsusa'nın son başkanı Hüsamettin Ertürk'ün de içinde bulunduğu yeni bir örgüt kurulacaktır. Örgütün kuruluşundan ülkeden kaçan Enver, Cemal ve Talat Paşalar haberdardır. Talat Paşa'nın da oluruyla İttihatçıların ünlü iaşe nazırı Kara Kemal ile Kurmay Albay Kara Vasıf Bey ilk görüşmeleri yaparlar. Daha sonra yeni örgütün kurulması için yapılan çalışmalarda bir öncü daha belirlenir. Bu kişi Karadeniz Boğaz Komutanı Galatalı Şevket Bey'dir. Yeni örgütün kuruluş toplantısı 5 Şubat 1919 tarihinde Avukat Refik İsmail Bey'in Sultanhamam'daki yazıhanesinde yapılır. Toplantıda Galatalı Şevket Bey örgütün başkanlığına seçilir. Örgütün adı Baha Sait Bey'in isteği üzerine Kara Vasıf Bey ve Kara Kemal Beyler'in adından esinlenilerek Karakol olarak belirlenir. Örgüt öncelikle İttihatçılara ve Teşkilat-ı Mahsusacılara karşı girişilen saldırılara karşı koyacaktır. Ancak bu yapılanma giderek genişler. Bireysel savunmanın yerini Anadolu'nun düşmandan kurtarılması için genel bir karşı koyuş alır. Burada örgüt, Karadeniz kıyıları, Ege ve Doğu Anadolu'da güçlü bir şekilde örgütlenir. Bu örgütlenme adeta İttihatçıların yeni bir yapılanmasıdır. İstanbul ve Anadolu'da halk üzerinde yapılan çalışmalarda, işgal kuvvetlerine karşı konulması gerektiği vurgulanır. Türk kökenli en büyük istihbarat gücü olan Karakol Cemiyeti'nin kuruluş şeması ve çalışmaları şöyledir:
- Kurucusu ve başkanı: Albay Kara Vasıf.
- Yönetim kurulu üyeleri: Albay Galatalı Şevket, Yarbay Kemalettin Sami Gökçen, Yarbay Edip Servet Tör, Baha Sait Bey, Kara Kemal, Binbaşı Ali Rıza, Binbaşı Ali Çetinkaya, Üsküdar Grubu Başkanı Yenibahçeli Şükrü Oğuz, Topkapı Grubu Başkanı Yarbay Hüsamettin Ertürk (sonra Albay), İslam Kadınlar Birliği Başkanı Naciye Faha Hanım sayılabilecek başlıca isimlerdir.
- Başlıca müfrezeler ve önde gelen adlar: Yahya Kaptan, İpsiz Recep, Bulgar Sadık, Dayko, Yalovalı İbo, Gebzeli Rıfat Kaptan, Kuşçubaşı Eşref önde gelen isimler olarak sayılabilir.
Ankara ile İlişkileri ve Dağılması
[değiştir | kaynağı değiştir]Başlangıçta Mustafa Kemal Paşa ile irtibat halinde olan Karakol Cemiyeti, bir süre sonra bağımsız hareket etmeye başlamış, özellikle Ankara Hükûmeti ile bazı konularda fikir ayrılığına düşmüştür. 1920 sonunda Ankara ile ilişkileri bozulmuş ve cemiyet, Mim Mim Grubu gibi başka direniş hücrelerine katılarak işlevini yitirmiştir.[6]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Şevket Süreyya Aydemir, *Tek Adam (Mustafa Kemal)*, Cilt I, Remzi Kitabevi, 1969, s. 296-298.
- ^ Mehmet Akif Tural, "Karakol Cemiyeti’nin Kuruluşu ve Faaliyetleri", *Türkler Ansiklopedisi*, Cilt 18, Yeni Türkiye Yayınları, 2002, s. 155-158.
- ^ Erik Jan Zürcher, *Modernleşen Türkiye'nin Tarihi*, İletişim Yayınları, 2004, s. 235.
- ^ Zürcher, Erik Jan. Millî Mücadelede İttihatçılık. İletişim Yayınları. s. 125-132.
- ^ Yusuf Hikmet Bayur, *Türk İnkılâbı Tarihi*, Cilt II, Kısım 3, Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1991, s. 89-91.
- ^ Feroz Ahmad, *İttihatçılıktan Kemalizme*, Kaynak Yayınları, 1995, s. 149.