Şükrü Kaya
| Mehmet Şükrü Kaya | |
|---|---|
| |
| Türkiye İçişleri Bakanı | |
| Görev süresi 1 Kasım 1927 - 11 Kasım 1938 | |
| Başbakan | İsmet İnönü Celal Bayar |
| Yerine geldiği | Cemil Uybadın |
| Yerine gelen | Refik Saydam |
| Türkiye Dışişleri Bakanı | |
| Görev süresi 21 Kasım 1924 - 3 Mart 1925 | |
| Başbakan | Ali Fethi Okyar |
| Yerine geldiği | İsmet İnönü |
| Yerine gelen | Tevfik Rüştü Aras |
| Cumhuriyet Halk Partisi Genel Sekreteri | |
| Görev süresi 29 Mayıs 1935 - 25 Ocak 1939 | |
| Genel Başkan | Mustafa Kemal Atatürk İsmet İnönü |
| Yerine geldiği | Recep Peker |
| Yerine gelen | Refik Saydam |
| Türkiye Büyük Millet Meclisi 2., 3., 4. ve 5. Dönem Milletvekili | |
| Görev süresi 28 Haziran 1923 - 26 Mart 1939 | |
| Seçim bölgesi | 1923 - Muğla 1927 - Muğla 1931 - Muğla 1935 - Muğla |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | Mehmed Şükrü 1883 İstanköy, Osmanlı İmparatorluğu |
| Ölüm | 10 Ocak 1959 (76 yaşında) İstanbul, Türkiye Cumhuriyeti |
| Partisi | Cumhuriyet Halk Partisi |
| Bitirdiği okul | Galatasaray Lisesi, Paris Üniversitesi |
| Mesleği | Hukukçu, Siyasetçi |
| İmzası | 
|
Mehmet Şükrü Kaya (1883, İstanköy - 10 Ocak 1959, İstanbul), Osmanlı Devleti'nin son yıllarında çeşitli devlet görevleri yaptıktan sonra, Türk Kurtuluş Savaşı'na katılmış, savaşın ardından kısa bir dönem İzmir Belediye Başkanlığı'nı üstlendikten sonra Mustafa Kemal Atatürk'ün yakın çalışma arkadaşlarından biri olmuş devlet ve siyaset adamıdır.
Kaya, eğitimini İstanköy, Midilli ve Galatasaray Sultanîsi'nde tamamladıktan sonra Paris Hukuk Fakültesi'nden mezun oldu. 1912'de Hariciye Nezareti'nde göreve başladı, Edirne'de hakimlik ve mülkiye müfettişliği yaptı. İzmir'de Rum göçünü denetledi, İskân-ı Muhacirin ve Aşair Müdürlüğü görevinde bulundu. Mütareke döneminde İzmir Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti'nde çalıştı, ardından Malta'ya sürgün edildi.[1]
Kurtuluş Savaşı'na katıldı, I. Lozan Konferansı'nda danışmanlık yaptı. Kısa bir süre İzmir Belediye Başkanı oldu, 1923'te Menteşe Milletvekili seçildi. Tarım Bakanlığı, Dışişleri Bakanlığı ve 1927-1938 yılları arasında uzun süre İçişleri Bakanlığı görevlerinde bulundu. CHP Genel Sekreterliği yaptı. Atatürk'ün inkılaplarını savundu ve Kemalist ideolojiyi halk arasında yaygınlaştırmaya çalıştı. Atatürk'ün ölümünden sonra İsmet İnönü'nün cumhurbaşkanlığını engelleme girişiminde bulundu, ancak başarısız oldu ve siyasi hayatı sona erdi. Yazarlık da yapan Kaya, çeşitli çeviriler ve makaleler kaleme aldı. 1959'da İstanbul'da öldü.[1][2]
İlk yılları
[değiştir | kaynağı değiştir]1883'te İstanköy'de doğdu. İlk ve ortaöğrenimini İstanköy'de yaptı. Midilli İdadisi'ni bitirdi. İstanbul'a giderek Galatasaray Sultanisi'ne girdi, burada okurken aynı zamanda Hukuk Mektebi'ne devam etti. 1908 yılında Hukuk Mektebi'ni bitirince Paris'e gitti, burada Hukuk Fakültesini bitirdi. Türkiye'ye dönünce Hariciye Nezaretinde kâtiplikle devlet hizmetine başladı. Mülkiye müfettişi oldu. Aşair ve Muhacirin (Aşiretler ve Göçmenler) Genel Müdürü oldu. Mülkiye Müfettişi olarak Anadolu'da ve Irak'ta bulundu. Sonra görevinden ayrılarak İzmir'e gitti. Buca Sultanîsi'nde bir süre öğretmenlik yaptı. Mondros Mütarekesinden sonra İzmir Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti'ne girerek dış ilişkiler bölümünde çalıştı. Millî Mücadele için yaptığı çalışmalar yüzünden tutuklanarak İstanbul'daki Bekirağa Bölüğü'ne gönderildi.
İstanbul'un işgalinden sonra Malta'ya sürüldü. Malta'dan kaçarak Avrupa'ya gitti. Bir süre İtalya ve Almanya'da kaldıktan sonra Anadolu'ya geldi ve Millî Mücadeleye katıldı. Birinci Lozan Konferansı'na giden heyette danışman olarak çalıştı. Konferansta bulunduğu sırada İzmir Belediye Başkanlığına seçildi. II. Dönem Menteşe, III. IV. ve V. Dönem Muğla Milletvekilliği yaptı. 1924 yılında II. İsmet Paşa Hükümeti'nde Ziraat Vekilliği yaptı. Fethi Bey Hükümetinde Hariciye Vekaleti'ne getirildi. Hükûmetin istifasıyla bu görevden ayrıldı. IV. İsmet Paşa Hükümetinde İçişleri Bakanlığı'nda bulundu. Bundan sonra Atatürk'ün ölümüne kadar kurulan bütün hükûmetlerde (1927-1938) aynı görevine devam etti.
Cumhuriyet tarihinde en uzun süre (4028 gün) İçişleri Bakanlığı yapan siyasetçidir. Bu arada CHP Genel Sekreterliğine de getirilmişti ve Mustafa Kemal Atatürk'ün vefatının arifesinde Cumhurbaşkanı seçileceğini düşünmüştür..[3] Cumhurbaşkanı seçilen İsmet İnönü, Başvekil Celâl Bayar'dan, Dahiliye Vekili Şükrü Kaya ve Hariciye Vekili Dr. Tevfik Rüştü Aras'ın derhal istifa etmelerini istemesi üzerine 11 Kasım 1938 tarihinde bakanlık görevinden ayrıldı.
Diğer uğraşları
[değiştir | kaynağı değiştir]Siyasetin yanı sıra yazarlık yaptı. Daniel Defoe'dan Robinson Crusoe (1923), Henri Béraud'dan Şişko (1924), Charles Rist ve Charles Gide'den Günümüze Kadar İktisadi Mezhepler Tarihi (1927), Bukley'den Eski Yunan Masalları ve Albert Mathiez'den Fransız İhtilali (1950) adlı eserleri Türkçeye çevirdi. Yine Cumhuriyet Gazetesi'nde makaleler yazan Şükrü Kaya'nın 1927-1937 yılları arasındaki konuşmaları ve yazıları da kitap olarak yayımlandı. Ayrıca 1935-1938 yıllarındaki söylevlerinin bir bölümü, Türkçe ve Fransızca broşür olarak çıktı.
Ölümü
[değiştir | kaynağı değiştir]10 Ocak 1959 tarihinde İstanbul'da öldü.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Şükrü Kaya özgeçmişi 21 Mayıs 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (T.C Dışişleri Bakanlığı)
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b Kurt, Binnur (2021). "Şükrü Kaya (1883-1959)". Atatürk Ansiklopedisi. Erişim tarihi: 21 Mart 2025.
- ^ Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce, Ed. Ahmet İnsel, Cilt 2, İletişim Yayınları, İstanbul 2002.
- ^ Ahmet Emin Yalman (1997). Yakın Tarihte Gördüklerim ve Geçirdiklerim. 3 (2 bas.). İstanbul: Pera Turizm ve Ticaret A.Ş. s. 1081.
| Siyasi görevi | ||
|---|---|---|
| Önce gelen: Cemil Uybadın |
Türkiye İçişleri Bakanı 1 Kasım 1927 - 11 Kasım 1938 |
Sonra gelen: Refik Saydam |
| Önce gelen: İsmet İnönü |
Türkiye Dışişleri Bakanı 21 Kasım 1924 - 4 Mart 1925 |
Sonra gelen: Tevfik Rüştü Aras |
| Önce gelen: Zekai Apaydın |
Türkiye Tarım Bakanı 31 Ağustos 1924 - 21 Kasım 1924 |
Sonra gelen: Hasan Fehmi Ataç |
| Parti siyasi görevi | ||
| Önce gelen: Recep Peker |
Cumhuriyet Halk Partisi Genel Sekreteri 29 Mayıs 1935 - 25 Ocak 1939 |
Sonra gelen: Refik Saydam |
| Tarım Bakanları (1923-1974) |
|  |
|---|---|---|
| Orman Bakanları (1969-1980) | ||
| Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanları (1974-1980) | ||
| Tarım ve Orman Bakanları (1980-1983) | ||
| Tarım, Orman ve Köyişleri Bakanları (1983-1991) | ||
| Tarım ve Köyişleri Bakanları (1991-2011) | ||
| Orman Bakanları (1991-2003) | ||
| Çevre ve Orman Bakanları (2003-2011) | ||
| Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanları (2011-2018) | ||
| Orman ve Su İşleri Bakanları (2011-2018) | ||
| Tarım ve Orman Bakanları (2018-günümüz) | ||
| .svg){kind=logo} | |
| Otorite kontrolü |
|
|---|
- 1883 doğumlular
- 1959'da ölenler
- Cumhuriyet (gazete) kişileri
- Cumhuriyet Halk Partisi genel sekreterleri
- Dersim İsyanı'nda kişiler
- Ermeni Kırımı ile suçlananlar
- İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesinde öğrenim görenler
- İttihat ve Terakki üyeleri
- TBMM 2. dönem Muğla milletvekilleri
- TBMM 3. dönem Muğla milletvekilleri
- TBMM 4. dönem Muğla milletvekilleri
- TBMM 5. dönem Muğla milletvekilleri
- Türkiye içişleri bakanları
- İzmir belediye başkanları
- Türkiye dışişleri bakanları
- Türkiye tarım ve orman bakanları
- 2. Türkiye Hükûmeti
- 3. Türkiye Hükûmeti
- 5. Türkiye Hükûmeti
- 6. Türkiye Hükûmeti
- 7. Türkiye Hükûmeti
- 8. Türkiye Hükûmeti
- 9. Türkiye Hükûmeti
- Türk yazarlar
- Paris Üniversitesinde öğrenim görenler