Skarebi Kilisesi
 | |
| Temel bilgiler | |
|---|---|
| Konum | Kotanlı, Çıldır |
| Koordinatlar | 41°09′38″K 43°02′21″D / 41.16056°K 43.03917°D |
| İnanç | Doğu Ortodoks Kilisesi |
| Mezhep | Gürcü Ortodoks Kilisesi |
| Durum | Harabe |
| Mimari | |
| Mimari tür | Kilise |
| Mimari biçim | Gürcü mimarisi |
| Tamamlanma | 10. yüzyıl |
| Özellikler | |
| Malzemeler | Kesme taş |
Skarebi Kilisesi (Gürcüce: სკარების ეკლესია), tarihsel Artani bölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin Çıldır ilçesine bağlı ve eski adı Skarebi olan Kotanlı köyünde Orta Çağ'dan kalma Gürcü kilisedir.[1][2]
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Gürcü tarihçi ve arkeolog Ekvtime Takaişvili, Skarebi (სკარები) kilisesinin Gürcüce yazıtında "Sakazrebi" (საკაზრები) şeklinde geçtiğini ve bu adın Gürcüce kireç ocağı olan "sakire" (საკირე) kelimesinden geliyor olabileceğini belirtmiştir.[1] Skarebi köyü, Osmanlıların Gürcülerden ele geçirmesinin ardından 1595 tarihinde yapılan tahrir sırasında, az sayıda Ermeni nüfus barındırmakla birlikte bir Gürcü köyüydü.[3][4] Bu köyün kilisesi olan Skarebi Kilisesi, 10. yüzyılda inşa edilmiştir.[2] Osmanlı döneminde köy halkının Müslüman olmasıyla kilisenin cemaatini ve işlevini yitirince cami olarak kullanılmıştır. Muhtemelen buna bağlı olarak kilise, Ekvtime Takaişvili'nin 1902 yılındaki ziyareti sırasında ayakta duruyordu.[1]
Mimari
[değiştir | kaynağı değiştir]Skarebi Kilisesi, pembe taşlarla inşa edilmiş tek nefli bir yapıdır. Orta büyüklükte bir köy kilisesi (11,3×6,2 m) olan yapının duvarları kesme taşlarla kaplıdır. Kilisenin çatısı günümüzde tamamen çökmüştür. Takaişvili'nin bulunduğu dönemde ise çatısı sağlamdı. Takaişvili'nin verdiği bilgiye göre, batıda ve güneyde olmak üzere iki adet giriş kapısı bulunuyordu. Doğu, batı ve güney cephelerinden birer pencere açıklığı vardı. Doğudaki pencerenin üstündeki bir taşta oyma güneş ve bazı kaba figürler yer alıyordu. Güneşin sağında kucaklaşan iki figür ve solunda aslanı parçalayan Samson yer alıyordu. Bu figürlerin üzerindeki bir taşta ise, Gürcü alfabesinin Hutsuri karakterleriyle yazılmış yarı silik Gürcüce bir yazı bulunuyordu. Takaişvili bu yazıyı şu şekilde okumuştur: "ქ. სხლითა ღ~თ ესე საყ~დრი მე დ~თ ნზპტმ ნ აღვშნე და შევდრე წმ დსა ხტსა გ~ი სკზრებისასა ტშრ ს ვსსხე ვ~ედბ~დ შ~ნდა." (Ben Davit Nazapet bu kiliseyi Tanrı adına inşa ettim ve Sakazreb'in kutsal Giorgi ikonuna adadım. Senin duanı kazanmak için Taşir'den borç aldım). Takaişvili Nazapet adının Nazahet olabileceğini belirtmiştir.[1] Skarebi Kilisesi'nin Osmanlı döneminde cami olarak kullanıldığını gösteren izler bulunmaktadır. Daha sonra da kilisenin güney duvarına bitişik biçimde köyün camisi inşa edilmiştir.[2]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c d Ekvtime Takaişvili, Kafkasya Arkeolojisi Materyalleri (Материалы по археологии Кавказа), Moskova, 1909, s. 75.
- ^ a b c 2014 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2014 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2015, s. 80. 11 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-0-7362-5.
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (გურჯისტანის ვილაიეთის დიდი დავთარი), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; III. cilt (1958), s. 539". 22 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mart 2024.
- ^ "" 1595 tarihli Osmanlı mufassal defterine göre "Gürcistan Vilayeti"nin etnik haritası". 1 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Kasım 2023.
| Otorite kontrolü |
|
|---|
.png){kind=link}
.png){kind=link}