Çangli Kilisesi

Çangli Kilisesi
Çanglis Eklesia
ჩანგლის ეკლესია / Eğeknamor Manastırı
Եղեգնամոր վանք
Temel bilgiler
Konum	Çengilli, Kağızman, Kars, Türkiye
Koordinatlar	40°07′25″K 42°54′48″D / 40.12361°K 42.91333°D
İnanç	Gürcü Ortodoks Kilisesi
Durum	Ahır
Mimari
Mimari biçim	Gürcü
Tamamlanma	11. yüzyıl
Özellikler
Kubbe sayısı	1
Malzemeler	Siyah volkanik taşlar

Çangli Kilisesi (Gürcüce: ჩანგლის ეკლესია: okunuşu: "çanglis ek'lesia"), Kars ilinin Kağızman ilçesinin Çengilli köyünün merkezinde bulunan Orta Çağ'dan kalma Gürcü kilisesidir. Ermenice Eğeknamor Manastırı (Եղեգնամոր վանք / Eğegnamor vank) ve köyün bugünkü adından dolayı Çengelli Kilisesi olarak da bilinir.

Tarihçe

Çangli Kilisesi'nde 1030 yılına ait Gürcüce yazıt, buradan bir manastır olarak söz etmektedir. Ancak bu yazıt Fransız Oryantalist Marie-Félicité Brosset tarafından 1362 yılına ait bir yazıt gibi yayımlanmıştır. Kilise daha sonra Ermeniler tarafından kullanılmıştır. Nitekim 20. yüzyılın başlarında bölgeyi gezmiş olan Gürcü tarihçi ve arkeolog Ekvtime Takaişvili 1907 yılında Çangli'nin büyük bir Ermeni köyü olduğunu yazar.^[1] Bugün kilise köylüler tarafından ortak ahır olarak kullanılmaktadır.

Mimari

Ekvtime Takaişvili 1907 yılında kiliseyi ölçüp tanımlamıştır. Verdiği bilgiye göre Çangli Kilisesi'nin dışından uzunluğu 15,8 metre, genişliği 9,18 metre ve yüksekliği 26,7 metredir. Haç planlı kilisenin batı haç kolu, doğu haç koluna göre daha uzundur. Kilisenin inşasında siyah volkanik taşlar kullanılmıştır. Üç nefli bir yapı olan kilisenin batı, güney ve kuzey cephelerinde olmak üzere üç adet giriş kapısı bulunmaktadır. Bununla birlikte Takaişvili'nin tespit ettiği sırada iki kapı doldurulmuş ve sadece güney kapısı açık tutulmuştu.^[1]

Nerses Sargisyan ve Marie-Félicité Brosset Çangli Kilisesi'nin duvarlarında dört adet Gürcüce yazıt bulunduğu yazmışlardır. Oysa Gürcüce sadece iki adet yazıt bulunmaktadır. Birinci yazıt batı kapısının alınlığında Gürcü alfabesinin Asomtavruli karakterleriyle oyulmuştur. Bu yazıt sağdaki kapıya doğru devam ettiği için Sargisyan bunu ayrı bir yazıt sanmıştır. Güney cephesinde bulunan iki satırlık ikinci yazıt da Gürcü alfabesinin Asomtavruli karakterleriyle oyulmuştur. Bu yazıtlar Takaişvili tarafından açıklamalı biçimde okuyup yayımlamış, Marie-Félicité Brosset'nin yazıtları okuma hatası sonucunda yanlış tarihlendirdiğini belirtmiştir.^[2] Bu iki yazıt ayrıca yakın dönemde başka araştırmacılar tarafından da okunup yayımlanmıştır.^[3]

Kaynakça

"THE CHURCH IN ÇENGELLI VILLAGE". 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2015. (Türkçe)

^ ^a ^b "Ekvtime Takaişvili, 1907 Yılı Kola-Oltisi ve Çangli'de Arkeolojik Araştırmalar Gezisi (Gürcüce), Paris, 1938, s. 80". 29 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Kasım 2021.
^ "Ekvtime Takaişvili, 1907 Yılı Kola-Oltisi ve Çangli'de Arkeolojik Araştırmalar Gezisi (არქეოლოგიური ექსპედიცია კოლა-ოთისში და ჩანგლში 1907 წელს), Paris, 1938, s. 83". 29 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Kasım 2021.
^ 2014 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2014 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2015, s. 174 11 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-0-7362-5

[dspace.nplg.gov.ge-1] "Ekvtime Takaişvili, 1907 Yılı Kola-Oltisi ve Çangli'de Arkeolojik Araştırmalar Gezisi (Gürcüce), Paris, 1938, s. 80". 29 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Kasım 2021.

[2] "Ekvtime Takaişvili, 1907 Yılı Kola-Oltisi ve Çangli'de Arkeolojik Araştırmalar Gezisi (არქეოლოგიური ექსპედიცია კოლა-ოთისში და ჩანგლში 1907 წელს), Paris, 1938, s. 83". 29 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Kasım 2021.

[3] 2014 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2014 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2015, s. 174 11 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-0-7362-5

[1]

[2]

[3]