Sakıp Sabancı Müzesi
| Sakıp Sabancı Müzesi | |
|---|---|
 | |
 | |
| Koordinatlar | 41°05′57″K 29°03′13″D / 41.09917°K 29.05361°D |
| Tür | Sanat müzesi |
| Koleksiyon(lar) | Kitap sanatları ve hat Yağlıboya tablo Mobilya ve Dekoratif Eşya Arkeolojik Eserler |
| Müdür | Ahu Antmen |
| Resmî site | sakipsabancimuzesi.org |
| Sabancı Üniversitesi bünyesindeki diğer müzeler | |
Sabancı Üniversitesi Sakıp Sabancı Müzesi (SSM), İstanbul'da 2002'de kurulan, Sarıyer ilçesinin Emirgan mahallesinde bulunan ve uzun süre Sabancı ailesinin konutu olarak kulanılan Atlı Köşk'te ve bitişiğindeki modern galeride hizmet veren sanat müzesi.
Sabancı ailesi, konut olarak kullandığı köşkü müzeye dönüştürülmek üzere içindeki resim, kitap sanatları ve hat koleksiyonu ile birlikte 1998'de Sabancı Üniversitesi'ne tahsis etmiştir. Köşkün alt katı, Sabancı ailesinin orada yaşarken kullandıkları mobilyaların sergilendiği anı odalarına; üst katı ise kitap sanatları ve hat koleksiyonunun sergilendiği sergi salonlarına dönüştürülmüştür.
Müze, bu koleksiyonları sergilemenin yanı sıra bünyesindeki modern galeride düzenlediği geçici sergilerle Picasso, Rodin, Salvador Dalí, Joseph Beuys, Monet, Rembrandt, Anish Kapoor, Ai Weiwei, Marina Abramović, gibi dünyaca ünlü sanatçıların sanatçının eserlerine ev sahipliği yaparak dünyada tanınan bir kurum haline gelmiştir. Müze bünyesindeki eserler 2011-2013 arasında gerçekleşen bir proje ile dijitalleştirilmiştir.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Atlı Köşk'ün tarihi
[değiştir | kaynağı değiştir]Müzenin ana binası, Atlı Köşk olarak bilinen bir köşktür. Köşkün yerinde 19. yüzyılda bir başka yalı bulunmakta idi. Sultan II. Abdülhamid, "Mustafa Paşa Yalısı" olarak bilinen[1] yapıyı 1889'da Karadağ Prensi Nikola’ya armağan etti. Karadağ Sefareti olarak kullanılan bu yapıda Prens de İstanbul'u ziyaretleri sırasında konaklamaktaydı. 1910'da kral ünvanı alan Prens Nikola, tahttan indirilmesinin ardından yalıyı sattı.[2] Yalı, 1913 yılında Sultan Mehmed Reşad’ın torunu Behiye Sultan’ın mülkiyetine geçti.
Harap durumda olan yalı, 1923 yılında Hidiv İsmail Paşa’nın torunu Prens Mehmed Ali Hasan tarafından satın alınıp yıktırıldı. Yerine, İtalyan mimar Edouard De Nari'ye günümüzde "Atlı Köşk" olarak bilinen yeni bir köşk projesi çizdirdi. Köşkün yapımı 1927'de tamamlandı ancak Prens Mehmet Ali Hasan bu dönemde eşi Ayşe İzzet Hanım'dan ayrılınca bir daha geri gelmemek üzere Mısır’a gitti; kendisi köşkte hiç oturmadı.[3]
Hıdiv ailesinin kimi üyelerinin yazlık konut olarak kullandıkları köşk, 1945’te Mehmed Ali Hasan’ın oğulları Prens Mehmed İzzeddin Hasan ile Prens İsmail İzzeddin Hasan’a miras kaldı. Köşkü Hacı Ömer Sabancı 17 Eylül 1951'de içindeki kimi kıymetli eşya ve mobilyalarla birlikte Hidiv ailesinden satın aldı ve Sabancı Ailesi, yaz aylarını bu köşkte geçirmeye başladı.[4][5][6]
Bahçeye yerleştirilen, 1864'te Louis Daumas adlı Fransız heykeltıraş tarafından yapılmış bronz bir at heykeli, köşkün halk arasında "Atlı Köşk" diye anılmasının sebebidir. Moda semtindeki, Osmanlı devlet adamı Mahmut Muhtar Paşa'ya ait Mermer Konak'ın bahçesinde bulunan heykel, 1952'de Mermer Konak'ta yapılan müzayededen satın alınıp köşke getirilmiştir. Bahçedeki ikinci at heykeli ise müzenin girişinde yer alır ve caddeye bakar. 1204 yılında 4. Haçlı Seferi sırasında Haçlı kuvvetlerinin yağmaladığı İstanbul Sultanahmet Meydanından alınarak, Venedik San Marco kilisesi önüne yerleştirilen ve Quadriaga atları diye bilinen 4 at heykelinden birisinin kopyasıdır. Hacı Ömer Sabancı'nın 1957'de İtalya'da bir iş adamının evinde görüp beğendiği bir heykelin döküm kalıbı alınıp aynısı yapılmıştır.[7]
Sakıp Sabancı, babasının 1966'daki ölümünün ardından ailesi ile 1970'lerde köşke yerleşti. ABD başkanlarından Jimmy Carter, Fransa başbakanlarından Raymond Barre ve Couvee de Murville, Belçika kralı I. Albert, Japon prensi Mikasa, Singapur başbakanlarından Lee Kuan Yew gibi devlet adamları köşkte ağırlandı.[8]
Sakıp Sabancı, Osmanlı el yazmaları ve hat eserleri koleksiyonunu köşkte yaşadığı dönemde geliştirdi. Sakıp Sabancı, kendi zevk ve tercihlerine göre koleksiyonu geliştirmekte iken antikacı Raffi Portakal ile kurduğu ilişki sonucu alımları farklı bir yöne evrildi. Raffi Portakal'n teşvikiyle geç Osmanlı ve Cumhuriyet dönemlerine ait yağlıboya tabloları da biriktirmeye başladı.[9] Koleksiyon, köşkteki 18. ve 19. yüzyıllara ait antika eserlerle birlikte muhafaza edilmekteydi.
1998 yılında Sakıp Sabancı Osmanlı Hat Koleksiyonu, yurtdışında önemli müzelerde sergilendi ve büyük ilgi gördü. Köşkü müzeye dönüştüme fikri bu ilgi üzerine güçlendi. Sabancı ailesi 1998'de köşkü, içindeki koleksiyon ve eşyalarla birlikte, müzeye dönüştürülmek üzere 49 yıl süreyle Sabancı Üniversitesi’ne tahsis etti.[9]
Müzenin tarihi
[değiştir | kaynağı değiştir]
Müzeye dönüştürülmek üzere 1998'de Sabancı Üniversitesi'ne tahsis edillen Atlı Köşk, müze olarak düzenlenmiş ve 2002'de "Sakıp Sabancı Müzesi" adıyla ziyarete açılmıştır.
Yapınının müze olmak üzere hazırlanması sürecinde köşkün altında 1500 metrekarelik galeriler oluşturulmuştu. Müzenin resim koleksiyonu bu alanda sergilenmeye başladı.[9] Müzenin sergileme alanları 2005 yılındaki düzenleme ile genişletildi.[6]
Müzede 2002-2003'te Emin Mahir Balcıoğlu, 2003-2025 arasında Nazan Ölçer müzenin müdürü olarak görev yaptı. Picasso, Rodin, Salvador Dalí, Joseph Beuys, Monet, Rembrandt, Anish Kapoor, Ai Weiwei, Marina Abramović, Georg Baselitz, David Hockney gibi dünyaca ünlü sanatçıların eserleri müzede sergilendi. Bu sergiler sayesinde müze, dünya ölçeğinde tanınan bir kurum haline geldi.[10]
Düzenlediği sergilerden ötürü müze müdürü Nazan Ölçer 2009'da "etkinlik" dalında İstanbul Turizm ödülüne değer görüdü.[11][12] Müze 2009'da kurum olarak Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödülü'ne değer görüldü.[13]
Müze bünyesinde yer alan 77.000 sayfa eser, gerçekleşmiş sergiler ve SSM Koleksiyonu'ndaki tablo ve hatlar, 2011-2013 arasında gerçekleşen bir proje ile dijitalleştirilmiştir.[14]
Müzede sergilerin yanı sıra arklı yaş gruplarına hitap eden öğrenme programları, akademik yayınlar ve farklı etkinlikler gerçekleştirilmektedir. 2025'te müze müdürlüğü görevini Ahu Antmen devralmıştır.[10]
Koleksiyonlar
[değiştir | kaynağı değiştir]Kitap Sanatları ve Hat Koleksiyonu
[değiştir | kaynağı değiştir]_-_Google_Art_Project.jpg)
Müzenin Kitap Sanatları ve Hat Koleksiyonu, 14.-20. yüzyıl arasında ünlü sanatçılar tarafından hazırlanmış el yazması Kuran nüshaları ve dua kitapları, kıt’a, murakka ve levhalar, Osmanlı padişah tuğralarıyla donanmış, kimisi tezhipli resmî belgeler ile hattatların kullandığı yazı araçlarını içerir.[15] Atlı Köşk'ün üst katındaki salonlarda sergilenir.
Yurtdışı iş gezileri sırasında koleksiyon oluşturmaya karar veren Sakıp Sabancı,[17] Osmanlı padişahı Sultan II. Mahmud'un eseri olan bir hat levhayı satın alarak koleksiyonu oluşturmaya başlamıştır. 1980'lerde satın alınan özel koleksiyonların katkısıyla zenginleşen koleksiyon,[18] 1998'de New York’taki Metropolitan Müzesi’nde "Altın Harfler: Sakıp Sabancı Koleksiyonu'ndan Osmanlı Hat Sanatı" başlığı ile sergilendi. Sergi, Paris'te Louvre, Los Angeles'ta County Sanat Müzesi, Harvard Üniversitesi'nde Arthur M. Sackler Müzesi, Berlin'de Deutsche Guggenheim müzelerine konuk oldu ve büyük ilgi gördü.[19][20][21][22] Bu ilgi, Sakıp Sabancı ve ailesinin koleksiyonu geliştirme ve bir müze kurma düşüncesini güçlendirdi.[6]
Koleksiyonun tek dijital eseri, Kutluğ Ataman’ın hazırladığı 2009 yapımı "Mezopotamya Dramaturjileri/Su" videosudur.
Resim Koleksiyonu
[değiştir | kaynağı değiştir]1970'lerde Sakıp Sabancı özellikle Türk çağdaş resim örneklerini toplayarak bir resim koleksiyonu oluşturmaya başlamıştır. Koleksiyona ilk olarak ilk olarak Şeker Ahmet Paşa, Osman Hamdi Bey, Süleyman Seyyid, Abdülmecit Efendi, İbrahim Çallı, Hikmet Onat, Hüseyin Avni Lifij gibi sanatçıların eserleri girmiştir. Koleksiyon daha sonra Konstantin Kapıdağlı, Fausto Zonaro, Ayvazovski gibi Osmanlı döneminin tanınmış yabancı ressamlarının resimleri, erken Cumhuriyet dönemi ressamlarının eserleri ile genişletilmiştir..[7]
Mobilya ve Dekoratif Eserler Koleksiyonu
[değiştir | kaynağı değiştir]Müzedeki 18-19. yüzyıl dekoratif sanat eserleri ve mobilyaları içeren koleksiyonu Atlı Köşk'ün ilk sahipleri olan Hıdiv Prensi Mehmed Ali Hasan'ın ailesi başlatmış, Sabancı ailesi genişletmiştir. Atlı Köşk'ün giriş katında "Aile Odaları" adıyla muhafaza edilen üç odada sergilenmektedir.
Arkeolojik Eserler Koleksiyonu
[değiştir | kaynağı değiştir]Müze bahçesinde sergilenen 22 adet taş eseri içerir. Eserlerin büyük bölümü geç antik döneme ait mermer sütun başlarıdır.[18]
Sergiler
[değiştir | kaynağı değiştir]Sakıp Sabancı Müzesi'nde gerçekleştirilen bazı geçici sergiler aşağıda listelenmiştir.[23]
- Doğada Güç Birlikteliği; İstanbul Arkeoloji Müzeleri Koleksiyonu'ndan alınan eserlerle, İnsan ve At (27.06.2003 - 05.05.2004)
- Mediciler'den Savoylar'a Floransa Saraylarında Osmanlı Görkemi (21.12.2003 - 18.04.2004)
- Paris - St. Petersburg Alexandre Vassiliev Koleksiyonu'ndan Avrupa Modasının Üç Yüzyılı (12.05.2004 - 24.10.2004)
- Topkapı Sarayı Müzesi Koleksiyonu'ndan derlenen eserlerle, Osmanlı Sarayı'nda Avrupa Porselenleri (24.05.2005 - 28.08.2005)
- Avusturya, İngiltere, Slovenya, Hırvatistan ve Türkiye müze koleksiyonlarından gelen eserlerle, 17. Yüzyıl Avrupa'sında Türk İmajı (13.07.2005 - 09.10.2005)
- Picasso İstanbul'da (24.11.2005 - 26.03.2006)
- Doğu'dan Batı'ya Kitap Sanatı ve Osmanlı Dünyası'ndan Anılar - Lizbon Calouste Gulbenkian Müzesi'nden Başyapıtlar (14.04.2006 - 28.05.2006)
- Heykelin Büyük Ustası Rodin İstanbul'da (13.06.2006 - 03.09.2006)
- Cengiz Han ve Mirasçıları: Büyük Moğol İmparatorluğu (07.12.2006 - 08.04.2007)
- Tanrı'ya Adanmış Halılar, Transilvanya Kiliselerinde Anadolu Halıları (1500-1750) ve Dağıstan Dokuma Sanatı, Kaytag İşlemeleri (19.04.2007 - 19.08.2007)
- Habersiz Buluşma / Blind Date İstanbul (08.09.2007 - 01.11.2007)
- Abidin Dino - Bir Dünya (24.11.2007 - 27.01.2008)
- Altın Satırlar: Sakıp Sabancı Müzesi'nden Osmanlı Hat Sanatı - Real Academia de Bellas Artes de San Fernando, Madrid (11.12.2007 – 02.03.2008)
- Louvre Koleksiyonlarından Başyapıtlarla İslam Sanatının Üç Başkenti: İstanbul, İsfahan, Delhi (18.02.2008 – 01.06.2008)
- Ottoman Calligraphy from Sakıp Sabancı Museum - Real Alcázar, Sevilla (04.04.2008 - 15.06.2008)
- Hollanda ve Türkiye arasındaki diplomatik ilişkilerin 400. yılı etkinlikleri kapsamında “Rembrandt ve Çağdaşları - Hollanda Sanatının Altın Çağı” sergisi[24]
Ödüller
[değiştir | kaynağı değiştir]Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Ağanoğlu, H. Yıldırım. "Emirgan Çınaraltı'nın Puslu Hatırından Kimler Geçmedi ki? – Derin Tarih". Erişim tarihi: 12 Eylül 2025.
- ^ Kazel, Gülden İrem (30 Nisan 2019). "Abdulhamid Dönemi Osmanlı-Karadağ İlişkileri". Meriç Uluslararası Sosyal ve Stratejik Araştırmalar Dergisi. 3 (6): 16-35. ISSN 2587-2206.
- ^ "Atlı Köşk'ten Sakıp Sabancı Müzesi'ne". Zdergisi İstanbul. Erişim tarihi: 12 Eylül 2025.
- ^ "Türkiye'de Çağdaş Sanat Müzeleri: Bir düşün gerçekleşmesi..." İthaf Dergisi. 29 Kasım 2024. Erişim tarihi: 13 Eylül 2025.
- ^ "Sakıp Sabancı Müzesi". Türkiye Turizm Ansiklopedisi. 26 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2024.
- ^ a b c "Hakkımızda". www.sakipsabancimuzesi.org. Erişim tarihi: 13 Eylül 2025.
- ^ a b Kocataş, Eren (2020). "Sabancı Müzesi'nde Bulunan Osmanlı Dönemi Resimleri". Akdeniz Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Bölümü Lisans Bitirme Tezi.
- ^ "Atlı Köşk'ten Sakıp Sabancı Müzesi'ne". Zdergisi İstanbul. Erişim tarihi: 13 Eylül 2025.
- ^ a b c "Atlı Köşk, hatlı köşk oldu". Milliyet. 23 Haziran 2002. Erişim tarihi: 13 Eylül 2025.
- ^ a b "Sakıp Sabancı Müzesi'ne Liderlik Yapan Dr. Nazan Ölçer, Görevini Prof. Dr. Ahu Antmen'e Devrediyor". The Art Newspaper Turkiye. 9 Ocak 2025. Erişim tarihi: 13 Eylül 2025.
- ^ Zaman Gazetesi (6 Kasım 2009). "İstanbul Turizm Ödülleri sahiplerini buldu". 19 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Aralık 2011.
- ^ Turizm Gazetesi. "İstanbul Turizm Ödülleri sahiplerini buldu". 11 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Aralık 2011.
- ^ "Sakıp Sabancı Müzesi'ne Büyük Onur". Yapi.com.tr. 29 Ekim 2009.
- ^ Arus, Oya (1 Mayıs 2016). "DigitalSSM: Sabancı Üniversitesi Sakıp Sabancı Müzesi'nde yer alan eserlerin dijitalleştirilmesi projesi". unak.org.tr (İngilizce). Erişim tarihi: 13 Eylül 2025.
- ^ Meletli, Aysun (2019). "Sakıp Sabancı Müzesindeki 19. yüzyıla ait 103-0297 envanter numaralı Delailü'l-Hayratın tezhip sanatı açısından değerlendirilmesi". Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü yüksek lisans tezi.
- ^ "Naile Hanım portresi Sabancı Müzesi'nin oldu". www.hurriyet.com.tr. 20 Aralık 2009. Erişim tarihi: 13 Eylül 2025.
- ^ Meltem FIRATLI (12 Ocak 2025). "Yaşayan koleksiyonuyla Atlı Köşk". Hürriyet. Erişim tarihi: 13 Eylül 2025.
- ^ a b "Koleksiyonlar". www.sakipsabancimuzesi.org. Erişim tarihi: 13 Eylül 2025.
- ^ "Tarihçe". Portakal Sanat Kültür ve Müzayede Evi.
- ^ "Altın Harfler'in Los Angeles zaferi". www.hurriyet.com.tr. 26 Şubat 1999. Erişim tarihi: 13 Eylül 2025.
- ^ "Sabancı Koleksiyonu Harvard'da ders oluyor". www.hurriyet.com.tr. 9 Ekim 1999. Erişim tarihi: 13 Eylül 2025.
- ^ "Altın Harfler Louvre'da". www.hurriyet.com.tr. 11 Mart 2000. Erişim tarihi: 13 Eylül 2025.
- ^ "Sakıp Sabancı Müzesi Web Sitesi - Sergiler". 10 Nisan 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2008.
- ^ "Hollandalı ustaların resimleri İstanbul'da". Habertürk. 17 Şubat 2012. 21 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mart 2012.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Sakıp Sabancı Müzesi10 Ağustos 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Sabancı Üniversitesi20 Ağustos 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- T.C. İstanbul Valiliği (Harika İstanbul) / Sakıp Sabancı Müzesi ve Tanıtımı
| Otorite kontrolü |
|
|---|
- Türkiye Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödülü sahipleri
- Sakıp Sabancı Müzesi
- Sarıyer'deki müzeler
- İstanbul'daki sanat müzeleri
- İstanbul'daki biyografi müzeleri
- Türkiye'deki tarihî ev müzeleri
- Sabancı ailesi
- İstanbul Boğazı
- 2002'de Türkiye'de kurulan oluşumlar
- 2002'de kurulan sanat müzeleri
- İstanbul'daki üniversite müzeleri
- Emirgan