Oktay Akbal
| Oktay Akbal | |
|---|---|
 | |
| Doğum | 20 Nisan 1923 İstanbul, Türkiye |
| Ölüm | 28 Ağustos 2015 (92 yaşında) Muğla, Türkiye |
| Meslek | Gazeteci, yazar |
| Milliyet | Türk |
| Dönem | 1946-2015 |
| Tür | Öykü |
| Konu | Tarih |
Mehmet Oktay Akbal (20 Nisan 1923, İstanbul - 28 Ağustos 2015, Muğla), Türk gazeteci ve yazar.[1]
Deneme, anı, biyografi, öykü, roman gibi birçok türünde eser vermiştir; ancak daha çok öykücülüğü ile tanınır. Uzun süre Cumhuriyet gazetesinde Evet/Hayır adlı köşenin yazarlığını yapmıştır.
Yaşamı
[değiştir | kaynağı değiştir]20 Nisan 1923 tarihinde İstanbul'da doğdu.[2] Babas savcılık, ardından serbest avukatlık yapan Salih Şahabettin Bey, annesi ise vali, siyaset adamı ve yazar Ebubekir Hâzım Tepeyran'ın kızı Vuslat Hanım'dır.[1][3]
Kumkapı'daki Saint Benoit Fransız Lisesi'nde başladığı ortaöğrenimini, 1942 yılında İstiklal Lisesi'nde bitirdi. Bir süre öğrenimini İstanbul Üniversitesi Hukuk (1944) ve Edebiyat (1946) fakültelerinde sürdürdü ancak yüksek öğrenimini yarıda bırakarak kendini yazarlığa verdi. 1943 ve 1944 yıllarında Servet-i Fünûn (Uyanış) dergisinde sekreterlik, 1947 ve 1951 yılları arasında Millî Eğitim Bakanlığı Tercüme Bürosu'nda memurluk yaptı. Ancak yaşamını gerçek anlamda gazetecilik yaparak kazanmıştır.
1939 ve 1940 yıllarında Yeni Sabah ve İkdam gazetelerinde çevirileri ve öyküleri yayımlanmıştır. 1944 ve 1946 yılları arasında Vakit gazetesinde eleştiriler ve tanıtma yazıları yazmıştır. Büyük Doğu dergisinde her hafta Dünya Fikir Sanat Hareketleri sütununu yazmış, 1951 ve 1956 yılları arasında Vatan gazetesinde, düzeltmen, yazman ve yazı işleri müdürü olarak çalışmıştır. 1956'da köşe yazarlığına başlamıştır. 1985 yılından sonra Hürriyet gazetesi için köşe yazarlığı yapan Akbal, daha sonra Milliyet gazetesinde çalışmıştır. Uzun yıllar Cumhuriyet gazetesinde köşe yazarlığı yapmıştır. Son yazısını 23 Mart 2014'te, "Huzur" başlığı ile yazmıştır.
Öykü yazmaya ilkokul yıllarında başladı. Çeşitli çocuk dergilerinde öyküleri yayımlandı. 1939'da, henüz lise öğrencisiyken yazdığı bir öykünün İkdam gazetesinde yayımlanmasıyla edebiyat dünyasına girdi. İkdam ve Yeni Sabah gazetelerinde hemen her gün bir öyküsü; Bin Bir Roman, Çocuk Haftası, Yıldız gibi gazete ve dergilerde yazıları, öyküleri ve çevirileri yayımlandı. Akbal'ın gerçek anlamda öyküye yönelmesi Sait Faik'in Semaver adlı kitabını okumasından sonra başlamıştır.
Servet-i Fünûn (Uyanış) dergisinde çalıştığı sıralarda başlayan eski yeni tartışmalarında yeni edebiyatın içinde yer alan Akbal'ın böylece asıl edebiyatçı dönemi açılmıştır. Kendi yaşam deneyimlerinden, çocukluk anılarından yola çıkan, küçük kent insanını da göz ardı etmeyen duygulu öyküler yazmaya başlamıştır. Bunlar toplumsal olaylarla ilgili gözlemlere değil, anılara ya da düşlere dayalı, içe dönük öykülerdir. Akbal öyküleri, Behçet Necatigil'in deyişiyle "Konulu hikâyeler değil de, belli konular çevresinde oluşan anılar toplamıdır". Yazın çevrelerinde geniş ve olumlu yankı uyandıran Önce Ekmekler Bozuldu adlı ilk kitabını 1946'da çıkarmıştır. Onu, 1949'da Aşksız İnsanlar izlemiştir.
Garipler Sokağı ve Bizans Definesi adlı kitapları Rusçaya; Dondurmalı Sinema Sırpçaya çevrildi. Suçumuz İnsan Olmak adlı kitabın Erdoğan Tokatlı yönetiminde 1986 yılında filmi çekildi.
Yazar 28 Ağustos 2015 tarihinde öldü.[4]
Oktay Akbal Edebiyat Ödülü
[değiştir | kaynağı değiştir]2021 yılında Muğla Belediyesi, Oktay Akbal'ın adını yaşatmak, Türk edebiyatının başarılı yazarlarını ödüllendirmek amacıyla onun adına her sene farklı bir edebiyat türünde Edebiyat Ödülü vermeye başlamıştır.[5]
1. Oktay Akbal Edebiyat Ödülü öykü dalında düzenlendi. Emekli edebiyat öğretmeni, yazar ve şair Adil İzci, Heybeliada'daki doğal yaşama ve adalılara ilişkin gözlem ve izlenimlerini aktardığı "Canım Ada" adlı kitabıyla ödüle değer görüldü.[6]
2. Oktay Akbal Edebiyat Ödülü 2022 yılında roman dalında düzenlendi. Zeynep Göğüş, "Yok Çünkü Telafisi" adlı eseriyle ödülün sahibi odu.[7]
Yarışma, 2023 yılında ‘Cumhuriyetin 100. Yılı’ konu başlığıyla deneme/köşe yazısı dalında düzenlendi. Yarışmanın brincisi Esra Sezer Ciner oldu. Hürriyet Yaşar ikinci, Özhan Öztürk de üçüncü oldu.[8]
Eserleri
[değiştir | kaynağı değiştir]
Günlük
- Geçmişin Kuşları
- Yeryüzü Korkusu
Anı
[değiştir | kaynağı değiştir]- Anılarda Görmek (1972)
- Cüce Çeşme Sokağı Nerde?
- Hiroşimalı Masahi Nii
- Kırmızı Tenteli Tramvay Babıali'de 50 Yıl
- Şair Dostlarım (1964)
- Şairlere Ölüm Yok
- Hiroşimalar Olmasın
Çocuk kitabı
[değiştir | kaynağı değiştir]- Dondurmalı Sinema
- Yeşil Ev
Deneme
[değiştir | kaynağı değiştir]- Bir de Simit Ağacı Olsaydı
- Ölümsüz Oyun
- Dost Kitapları (1967)
- Geçmişin İçinden
- Kanatlı Sözler Uçar mı?
- Konumuz Edebiyat
- Odamda Bir Güvercin
- Önce Şiir Vardı (1982)
- Senin Adın Aşk
- Sözcüklerle Yolculuk
- Temmuz Serçesi
- Yaşam Bir Uzlaşmadır
- Yaşasın Edebiyat
- Yazar Bir Tanıktır
- Yeryüzü Korkusu
- Yüzyıldır Umutsuzluk
- Zaman Sensin
Roman-Hikâye
[değiştir | kaynağı değiştir]- Akşam Kuşları: Bütün Öyküleri 2
- Atatürk Yaşadı mı? (1975)
- Aşksız İnsanlar (Hikâye)
- Batık Bir Gemi
- Bayraklı Kapı: Bütün Öyküleri 1
- Berber Aynası (Hikâye)
- Bizans Definesi (Hikâye)
- Düş Ekmeği
- Ey Gece Kapını Üstüme Kapat
- Garipler Sokağı
- Güzel Düşlerin Sonu
- Hücrede Karmen
- İlkyaz Devrimi(Hikâye)
- İnsan Bir Ormandır (1975)
- İstinye Suları (Hikâye) (1973)
- Karşı Kıyılar
- Lunapark (Hikâye) (1983)
- Önce Ekmekler Bozuldu (Hikâye)
- Suçumuz İnsan Olmak (Roman, 1957)
- Tarzan Öldü (Hikâye)
- Yalnızlık Bana Yasak (Hikâye)
- Yazmak Yaşamak
- Sancak Kırmızısı
- Haliç Rüzgarı[not 1]
Tarih
[değiştir | kaynağı değiştir]- Atatürk Bir Gün Gelecek
- Atatürk Bir Gün Gelecek 4. baskı (2008) Cumhuriyet Kitapları
- Hiroşimalar Olmasın
Ödüller
[değiştir | kaynağı değiştir]- 1950: Türk Dil Kurumu Roman Ödülü, Garipler Sokağı
- 1958: Türk Dil Kurumu Roman Ödülü, Suçumuz İnsan Olmak[9]
- 1959: Sait Faik Hikâye Armağanı, Berber Aynası[9]
- 1982: Türkiye Gazeteciler Cemiyeti Başarı Ödülü - Güncel Yazı[10]
- 1993: Sedat Simavi Ödülü, Senin Adın Aşk
- 2000: Orhan Kemal Roman Armağanı[9]
- 2005: Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödülü
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b "Oktay Akbal" (PDF). 4 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 4 Aralık 2021.
- ^ Alangu, Tahir (1965). Cumhuriyetten Sonra Hikâye ve Roman. 3. İstanbul. s. 623. OCLC 632927759.
- ^ "Oktay Akbal". 8 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Aralık 2021.
- ^ "Yazar Oktay Akbal yaşamını yitirdi". Hürriyet. 29 Ağustos 2015. 24 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2015.
- ^ Şişoğlu, Türkan (11 Aralık 2020). "Oktay Akbal'ın ismi ödül ile yaşatılacak". birgun.net. 28 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Aralık 2023.
- ^ "1. Oktay Akbal Edebiyat Ödülü Adil İzci'ye verildi". T24. 6 Nisan 2021. 28 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Aralık 2023.
- ^ "Oktay Akbal Edebiyat Ödülü açıklandı". Edebiyat Haber. 5 Ağustos 2022. 28 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Aralık 2023.
- ^ "Muğla Büyükşehir'in Oktay Akbal Edebiyat Ödülü Yarışmasının Kazananı Belli Oldu". ankahaber.net. 6 Nisan 2023. 28 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Aralık 2023.
- ^ a b c Tanzimat'tan Bugüne Edebiyatçılar Ansiklopedisi. 1 (3. bas.). İstanbul: YKY. Mart 2010. s. 52-53. ISBN 9789750805684.
- ^ Türkiye Gazeteciler Cemiyeti. "24. Başarı Ödülleri - 1982". 7 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Nisan 2020.
- Notlar
- ^ Bu eser 1995 yılında TRT yönetmeni Tülay Eratalay tarafından 13 bölüm olarak çekilen Öykülerde Yaşayanlar serisi içinde filme çekilmiştir. Dramanın YouTube linki 4 Ekim 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 4 Ekim 2022 tarihinde erişilmiştir
- Türkiye Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödülü sahipleri
- 1923 doğumlular
- İstanbul ili doğumlu yazarlar
- 2015'te ölenler
- Muğla ilinde ölenler
- Muğla ilinde defnedilenler
- Türk köşe yazarları
- Orhan Kemal Roman Armağanlı yazarlar
- Sait Faik Hikâye Armağanı sahipleri
- 20. yüzyıl Türk gazetecileri
- 21. yüzyıl Türk gazetecileri
- 20. yüzyıl Türk yazarları
- 21. yüzyıl Türk yazarları
- Sedat Simavi Ödülü sahipleri
- Burhan Felek Basın Hizmet Ödülü sahipleri
- İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesinde öğrenim görenler
- Türkiye Gazeteciler Cemiyeti Başarı Ödülü sahipleri
- Cumhuriyet (gazete) kişileri
- Türk deneme yazarları
- Türk Dil Kurumu Ödülü sahipleri
- 21. yüzyıl hikâye yazarları
- Saint Benoît Fransız Lisesinde öğrenim görenler
- Vakit (gazete) kişileri