İsmail Hakkı Uzunçarşılı

İsmail Hakkı Uzunçarşılı
İsmail Hakkı Uzunçarşılı
Doğum	23 Ağustos 1888; Eyüp, İstanbul, Osmanlı İmparatorluğu
Ölüm	10 Ekim 1977 (89 yaşında); İstanbul, Türkiye
Defin yeri	Edirnekapı Şehitliği
Milliyet	Türk
Eğitim	Mercan İdadisi, İstanbul
Mezun olduğu okul(lar)	İstanbul Darülfünu Edebiyat bölümü.
Meslek	Akademisyen, eğitimci, siyasetçi ve tarihçi.
Evlilik	Emine Safiye Hanım
Çocuk(lar)	Ahmet Oktay ve Mehmet Ergun
Ebeveyn(ler)	Uzunçarşılı Mehmet Latif Efendi; Ratibe Hanım
Ödüller	.

İsmail Hakkı Uzunçarşılı ya da İsmail Hakkı Uzunçarşılıoğlu^[2] (23 Ağustos 1888 – 10 Ekim 1977), Türk akademisyen, eğitimci, siyasetçi ve tarihçi. Yaptığı çalışmalarla Osmanlı tarihine önemli katkılarda bulunan isimlerden biri olarak kabul edilir.^[3]

Hayatı

23 Ağustos 1888'de Eyüp-Acıçeşme Sokağı, 8 numaralı evde doğdu.^[1]

İsmail Hakkı Uzunçarşılı, ilkokul eğitimini Nişancı Mahalle Mektebi'nde ve Eyüpsultan'daki İplikhane Mektebi'nde gördü. Sonra açılan giriş sınavını geçerek Soğukçeşme Askerî Rüştiyesi'nde orta eğitimine başladı. İki yıl sonra Bayezid Merkez Rüştiyesi'ne geçti ve Ağustos 1904'te buradan mezun oldu. Lise eğitimi için aynı yıl içinde Mercan İdadisi'ne kaydoldu. Lise öğrenciliği İkinci Meşrutiyet'in ilan edildiği dönemde geçti. O zaman bu okul müdürü gazeteciliği ile isim yapmış Hüseyin Cahit Bey idi. Yerine müdür olarak tarihçi Ali Reşad Bey geçti. İsmail Hakkı, tarihçi Ali Reşat Bey'den gayet etkilenmiştir. 1909 yılında Mercan İdadisi'nden mezun oldu. 1909'da İstanbul Dârülfünûn'un Edebiyat Bölümü'ne meccani burslu olarak kayıt oldu. 1912'de imtihanlarda başarılı olup yüksek eğitim diploması aldı.

Üniversite mezunu olan İsmail Hakkı, öğretmenlik tayini için Maarif Nezaretine müracaat etti ve aylık altı yüz kuruş maaşla Kütahya İdadisi tarih öğretmeni olarak Kütahya'ya gönderildi ve Kütahya İdadisi'nde sekiz sene öğretmenlik yaptı. Buradayken Kütahya şehrinin tarihi belgelerini toplayıp, Kütahya şehri tarihine dair bir kitap hazırladı ve bu kitap İstanbul'daki Maarif Vekâleti tarafından bastırıldı. Bu çalışmasından dolayı İsmail Hakki'ya Kütahya Vilayeti Meclis-i Umumisi tarafından Kütahya fahri hemşehriliği verildi. Ancak Milli Mücadele başladığı zaman okullar tatil oldu ve sınıflarda öğrenci kalmadı. İsmail Hakkı Kuvâ-yi Seyyâre'de fahri hizmette bulundu. Aynı zamana Kütahya'daki milli direniş hakkında Ankara'ya raportörlük yaptı. Yunan Ordusu'nun Ankara'ya doğru ilerleyişi sırasında, 30 Temmuz 1921'de Kütahya, Yunan Ordusu tarafından işgal edildi. Bu nedenle İsmail Hakkı önce Eskişehir ve sonra da Ankara'ya geçti.

1921'de Ankara'daki Ulusal Hükûmet Maarif Vekaleti tarafından Trabzon Sultanisi'ne tayin edildi. Bu göreve İnebolu üzerinden gitmekte iken Kastamonu'da çıkartılan yerel Açıksöz gazetesine yazdığı yazılarla yeni Kastamonu Valisi Refet Bey'in ilgisini çekti ve onun Ankara merkezden isteği ile "Kastamonu İdadisi"nde tarih öğretmenliği görevine atandı. Eylül 1922'de Kütahya Sultanisi Müdürlüğü'ne atandı. Ama bu göreve başlamadan geçici olarak Balıkesir Mebusu Vehbi Bey tarafından Karesi (Balıkesir) Maarif Müdürlüğü'ne tayin oldu. Cumhuriyet'in ilanından sonra 1924'te Karesi Maarif müdürü, sonra Balıkesir İlköğretim Okulu müdürü olarak atandı. Bu dönemde araştırma ve yayınlama ile de uğraşan İsmail Hakkı, Karesi Lisesi Salnamesi, Karesi Tarihçesi ve Karesi Meşahiri adlı eserler hazırlayıp yayımlattı. Bu eserlerden dolayı Kütahya Vilayeti Meclis-i Umumi kararı ile "Vilayet Fahri Hemşehriliği" verildi.

1952'de Ankara merkeze bağlı Maarif Vekâleti genel müfettişi yapıldı. İsmail Hakkı, teftiş için gittiği vilayet merkezlerinde vilayet arşivleri ve diğer tarihsel yapıtlar üzerine çalışmalarını sürdürdü. Özellikle Kitabeler adıyla hazırladığı iki ciltlik eser yayımlandı. Ayrıca bu araştırmalara dayanarak hazırladığı Sivas Şehri adlı kitabı Maarif Vekaleti tarafından bastırıldı.

14 Ocak 1926 tarihinde ilk defa Balıkesir Milletvekili oldu. Balıkesir Milletvekilliği görevini 1950'ye kadar sürdürmüştür.

Meclis çalışmalarının yanı sıra 1932-1938 yılları arasında İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümünde dersler verdi. Üniversite Reformu'ndan sonra, Ordinaryüs Profesör olarak Edebiyat Fakültesinde öğretim görevlisi olarak yer aldı.

Ayrıca Türk Tarih Kurumu'nda da görev yaptı. 1950'de milletvekilliğinden ayrılarak yalnızca tarih çalışmalarına devam etti.

İlk çalışmalarını Kastamonu tarihi, Balıkesir tarihi, Kütahya Şehri (1932) gibi yerel tarih araştırmalarına ayırdı. Daha sonra Anadolu Beylikleri'ni inceleme konusu edindiyse de Osmanlı İmparatorluğu'nun siyasal tarihine ve devlet örgütüne ilişkin kitaplarıyla tanındı. 89 yaşında arşivde çalışırken vefat etti. Edirnekapı Şehitliğine defnedildi.

Eserleri

19?: Kastamonu tarihi

Kastamonu Meşâhiri Ankara:Kastamonu Eğitim Yüksekokulu Yayınları, 1990.

1924: Balıkesir tarihi

Karesi Meşahiri (Balıkesir Meşhurları Balikesir:Zağnos Kültür ve Eğitim Vakfı. 1999, ISBN 975-94473-2-0.

Karesi Vilâyeti Tarihçesi (haz. Abdülmecid Mutaf), Balıkesir:Zağnos Kültür ve Eğitim Vakfı; 2000, ISBN 975-94473-3-9.

1929: Afyon Karahisar, Sandıklı, Bolvadin, Çay, İsaklı, Manisa, Birgi, Muğla, Milas, Peçin, Denizli, Isparta, Atabey ve Eğirdir deki Kitabeler ve sahip, Saruhan, Aydın, Menteşe, İnanç, Hamit Oğulları hakkında malûmat

Afyon Karahisar, Sandıklı, Bolvadin, Çay, İsaklı, Manisa, Birgi, Muğla, Milas, Peçin, Denizli, Isparta, Atabey ve Eğirdir deki Kitabeler ve sahip, Saruhan, Aydın, Menteşe, İnanç, Hamit Oğulları hakkında malûmat, Devlet Matbasi 1929

1932: Bizans ve Selçukilerle Germiyan ve Osman Oğulları zamanında Kütahya Şehri

Bizans ve Selçukilerle Germiyan ve Osman Oğulları zamanında Kütahya Şehri, İstanbul:Maarif Matbaası 1932

1937: Anadolu Beylikleri ve Akkoyunlu, Karakoyunlu Devletleri

Anadolu Beylikleri ve Akkoyunlu, Karakoyunlu Devletleri Ankara:Türk Tarih Kurumu 1988 (? Baskı) ISBN 975-16-0044-8

1942: Meşhur Rumeli Ayanları

Meşhur Rumeli Ayanlarından Tirsinikli İsmail, Yılık Oğlu Süleyman Ağalar ve Alemdar Mustafa Paşa İstanbul:Türk Tarih Kurumu Yayınları; 1942

1945: Osmanlı Devleti Saray Teşkilatı

Osmanlı Devleti Saray Teşkilatı Ankara:Türk Tarih Kurumu 1988 (3. Baskı) ISBN 975-16-0011-1.

1965: Osmanlı Devletinin İlmiye Teşkilatı

Osmanlı Devletinin İlmiye Teşkilatı Ankara:Türk Tarih Kurumu 1988 (1. Baskı) ISBN 975-16-0043-X

19?: Osmanlı Devletinin Merkez ve Bahriye Teşkilatı

Osmanlı Devletinin Merkez ve Bahriye Teşkilâtı Ankara:Türk Tarih Kurumu Yayınları VIII. Dizi 1988 (3. Baskı) ISBN 975-16-0042-1

19?: Osmanlı Devleti Teşkilatında Kapukulu Ocakları

Osmanlı Devleti Teşkilâtında Kapukulu Ocakları. Cilt 1. Acemi Ocağı ve Yeniçeri Ocağı, Ankara: Türk Tarih Kurumu 1988 (. Baskı) ISBN 975-16-0057-X

Osmanlı Devleti Teşkilatından Kapukulu Ocakları. Cilt 2. Cebeci, Topçu, Top Arabacıları, Humbaracı. Lağımcı Ocakları ve Kapukulu Süvarileri. Ankara:Türk Tarih Kurumu 1988 ( . Baskı) ISBN 975-16-0058-8

19?: Osmanlı Devletinin Teşkilatına Medhal

Osmanlı Devleti Teşkilatına Medhal: Büyük Selçukîler, Anadolu Selçukîlerî, Anadolu Beylikleri, İlhânîler, Karakoyunlu ve Akkoyunlularla Memlûklerdeki Devlet Teşkilâtına Bir Bakış. Ankara:Türk Tarih Kurumu 1988 (4. Baskı) ISBN 975-16-0040-5

1972-1978: Osmanlı Tarihi IV. Cilt

Osmanlı Tarihi I. Cilt: Anadolu Selçukluları ve Anadolu Beylikleri Hakkında bir Mukaddime ile Osmanlı Devleti'nin Kuruluşundan İstanbul'un Fethine Kadar, Ankara:Türk Tarih Kurumu 2003 (8. Baskı) ISBN 975-16-0011-1.

Osmanlı Tarihi II. Cilt: İstanbul'un Fethinden Kanunî Sultan Süleyman'ın Ölümüne Kadar Ankara:Türk Tarih Kurumu 1998 (8. Baskı) ISBN 975-16-0012-X

Osmanlı Tarihi III. Cilt 1. Kısım: II. Selim'in Tahta Çıkışından 1699 Karlofça Andlaşmasına Kadar Ankara:Türk Tarih Kurumu 2003 (6. Baskı) ISBN 975-16-0013-8

Osmanlı Tarihi III. Cilt 2. Kısım: XVI. Yüzyıl Ortalarından XVI. Yüzyıl Sonuna Kadar Ankara:Türk Tarih Kurumu 1995 (6. Baskı) ISBN 975-16-0014-6

Osmanlı Tarihi IV. Cilt 1. Kısım:Karlofça Antlaşmasından XVIII. Yüzyılın Sonlarına Kadar Ankara:Türk Tarih Kurumu 1995 (5. Baskı) ISBN 975-16-0015-4

Osmanlı Tarihi IV. Cilt 2. Kısım: XVIII. Yüzyıl Ankara:Türk Tarih Kurumu 2003 (5. Baskı) ISBN 975-16-0016-2

19?: Çandarlı Vezir Ailesi

Çandarlı Vezir Ailesi Ankara:Türk Tarih Kurumu 1988 (1. Baskı) ISBN 975-16-0441-9

19?: Midhad Paşa ve Yıldız Mahkemesi

Midhad Paşa ve Yıldız Mahkemesi Ankara:Türk Tarih Kurumu 2000 (2. Baskı) ISBN 975-16-1345-0

19?: Hürriyet Kahramanı Resneli Niyazi Hatıratı: Hürriyet Kahramanı

Hürriyet Kahramanı Resneli Niyazi Hatıratı : Hürriyet Kahramanı İstanbul:Örgün Yayınevi 2003 ISBN 975-7651-25-7

1972: Mekke-i Mükerreme Emîrleri

Mekke-i Mükerreme Emîrleri Ankara:Türk Tarih Kurumu 1984 (2. Baskı) ISBN

19? : Topkapı Sarayı Müzesi Osmanlı Saray Arşivi Kataloğu: Fermanlar (İbrahim Kemal Baybura, İsmail Hakkı Uzunçarşılı, Ülkü Altındağ)

Topkapı Sarayı Müzesi Osmanlı Saray Arşivi Kataloğu: Fermanlar Ankara:Türk Tarih Kurumu 1985 (2. Baskı)

Kaynakça

^ ^a ^b ^c ^d ^e "Türk Parlamento Tarihi" (PDF). 12 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 21 Kasım 2022.
^ "TBMM Albümü 1. Cilt (1920-1950)" (PDF). TBMM Basın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü. 6 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 9 Temmuz 2022.
^ İPŞİRLİ, Mehmet. TDV İslam Ansiklopedisi, "UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı" maddesi.

[Türk_Parlamento_Tarihi-1] "Türk Parlamento Tarihi" (PDF). 12 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 21 Kasım 2022.

[albüm-2] "TBMM Albümü 1. Cilt (1920-1950)" (PDF). TBMM Basın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü. 6 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 9 Temmuz 2022.

[3] İPŞİRLİ, Mehmet. TDV İslam Ansiklopedisi, "UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı" maddesi.

[1]

[2]

[3]

g t d Türkiye Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödülü sahipleri
1995-2009	Adalet Ağaoğlu, Burhan Doğançay, Şefika Kutluer (1995) Yekta Kara, Cahit Külebi, Arif Sağ (1996) Lütfi Ömer Akad, Hayrettin Karaca, Turhan Selçuk (1997) İstanbul Kültür Sanat Vakfı, Yıldız Kenter, Fikret Otyam (1998) Nevzat Atlığ, Turgut Özakman, Rengim Gökmen (1999) Halil İnalcık, Oktay Akbal, Ferruh Başağa, Ara Güler, Sevda - Cenap And Müzik Vakfı (2005) Turgut Cansever, Yaşar Kemal, Alâeddin Yavaşca (2008) Uğur Derman, Nuri Bilge Ceylan, Sakıp Sabancı Müzesi (2009)
2010-2014	Cemal Kafadar, Ergin İnan & İstanbul Modern Sanat Müzesi (2010) Semavi Eyice, Sezai Karakoç, Doğan Hızlan, Hasan Çelebi (2011) Zeugma Antik Kenti ve Zeugma Mozaik Müzesi, Selim İleri, Şükrü Hanioğlu, Ahmet Hatipoğlu (2012) Fuat Sezgin, Daron Acemoğlu, İskender Pala, Bekir Karlığa, Tarihi Kentler Birliği, Ahmet Kaya (2013) Hülya Koçyiğit, Niyazi Sayın, Alev Alatlı, Engin Akarlı, TDV İslâm Ansiklopedisi (2014)
2015-2020	Münir Özkul, Rasim Özdenören, Orhan Gencebay, Mehmet Genç, Hüseyin Kutlu, Cemil Meriç (2015) Mustafa Kutlu, Kemal Karpat, Erol Parlak, Şener Şen, Feridun Özgören, Süheyl Ünver (2016) İlber Ortaylı, Göksel Baktagir, Yavuz Turgul, Ali Toy, Selahattin Kara, Nurettin Topçu (2017) Mehmet İpşirli, Türker İnanoğlu, Erol Sayan, İzzet Keribar, Mehmet Âkif Ersoy (2018) Nuri Pakdil, MFÖ, Mesut Uçakan, Devrim Erbil, Fuat Başar, Doğan Kuban, Ahmet Yaşar Ocak, Ahmet Halûk Dursun (2019) Mehmet Çebi, Necmeddin Okyay, Sadettin Ökten, İsmail Kara, İbrahim Tenekeci, Derviş Zaim, Özdemir Erdoğan (2020)
2021-günümüz	Teoman Duralı, İdil Biret, Alev Ebüzziya, Cüneyt Arkın, Gürbüz Azak, Etem Çalışkan, İbrahim Manav, Kemal Tahir (2021) Âşık Veysel, Ajda Pekkan, Süleyman Saim Tekcan, Yılmaz Erdoğan, Ayla Algan, Hayrettin Karaman, Yavuz Bülent Bâkiler, Varol Yaşaroğlu, Ömür Akkor, Yunus Emre Akkor, Tan Sağtürk, Hilmi Şenalp, Sevan Bıçakçı, Gülbün Mesara (2022) Süleyman Uludağ, Ali Birinci, Emel Sayın, İlhami Atalay, Hasan Aycın, Sami Şekeroğlu, Refik Anadol, Sinan Genim, Nazan Bekiroğlu, Attilâ İlhan, Sâmiha Ayverdi, Barış Manço, İsmail Hakkı Uzunçarşılı, Muhsin Ertuğrul (2023) Günay Kut, Gönül Tekin, Fatma Barbarosoğlu, Ramazan Minder, Ahmet Özhan, Göksel Arsoy, Turan Oflazoğlu, Salih Balakbabalar, Halit Refiğ (2024) Süleyman Seyfi Öğün, Yalçın Gökçebağ, Yalçın Tura, Fahri Işık, Ali Jadallah, António Guterres (2025)