Maratesium

Maratesium
*Marathesium*
*Marathesion*
Μαραθήσιον (toponym),; Μαραθήσιος (city-ethnic)
	İlk modern araştırmacı J. Keil'in ilk hipotezi, Marathesion'un Nuova Scala'nın güneybatısında, ancak Ambar Tepe'den daha uzakta olmadığı yönündedir. O, Marathesion'u Kuşadası limanına yerleştiren bir harita çizer ve Güvercin Adası ile Kese Dağı'nın bir fotoğrafını verir. Yukarıda modern bir fotoğraf verilmiştir. Ambar Tepe'yi, bu bölgede başka türlü bilinmemesine rağmen, burunun güneyine yerleştirir ve onu tanımlamaktan kaçınır. Bir asır sonra, H. Lohmann Ambar Tepe'nin Marathesium olduğunu öne sürer. Bu görüş, şu anda araştırmacılar tarafından kabul görmektedir. Bu nedenle, yukarıda verilen koordinatlar Ambar Tepe'ye aittir.
	Maratesium Türkiye haritasındaki konumu.
Konum	Değirmendere, Kuşadası, Aydın,; Türkiye
Bölge	İyonya, Karya
Koordinatlar	37°49′45″N 27°15′16″E / 37.829287°K 27.254483°D
Tür	Yerleşim yeri
Tarihçe
Bağlı olduğu	Melia, sonra Samos, sonra Ephesos
Sit ayrıntıları
ülkesi	Türkiye
içinde/üzerinde bulunduğu fiziksel yer	İyonya
konum koordinatları	37°49′45″K 27°15′16″D

Maratesium, Marathesium veya Marathesion (Grekçe: Μαραθήσιον),^[8] antik İyonya bölgesinde, Efes'in güney kıyısında yer alan bir şehirdir (polis). Sit alanına ait kalıntıların günümüzde Aydın ilinin Kuşadası ilçesinde Değirmendere mahallesi sınırlarında yer aldığı düşünülmektedir.

Siyasi Bağlılık

İyon Birliği'ne ait bir polis olmasına rağmen, Marathesium kendi başına bağımsız kalabilecek veya Birliğe üye olabilecek kadar küçük bir şehirdi. Bu nedenle, yakın zamanda bağımlı bir polis olarak sınıflandırılmıştır.^[1]^[a]

Şehrin siyasi bağlılığı, zaman içinde çeşitli olaylarla el değiştirmiştir:

Önce Melia'ya,
Melia'nın Meliac Savaşı'nda yenilgiye uğratılmasının ardından Milet'e,
Daha sonra, bir işgal davası sonucunda Samos'a,
Ve son olarak, şehirlerin takasını içeren bir antlaşma ile Efes'e bağlanmıştır.

Marathesium'un, Efes'te olmayan bir limanı vardı. Efes'in kuruluşu, Hitit devleti Arzawa döneminde, Bronz Çağı'na kadar uzanır. Bu dönemde şehir, Akha Yunanları ile temas kurmuştur.

Arzawa'nın çöküşünden bir süre sonra, İyonyalılar tarafından yerleşilen Efes, diğer İyon şehirleri gibi Ege Denizi kıyısında kurulmuştu. Ancak, üzerinde bulunduğu Küçük Menderes Nehri, Büyük Menderes Nehri'nin alüvyon biriktirmesine paralel olarak o kadar çok alüvyon taşıdı ki, Efes; Myus ve Priene gibi iç kesimde kaldı. Bu coğrafi değişim sonucunda, İyon hakimiyeti hâlâ denize kıyısı olan Milet ve Samos gibi İyon şehirlerine geçmiştir.

Efes'in bir limana ihtiyacı vardı. Şehir, güneybatı yönünde alüvyon ovasını aşarak, Samos'un karşısındaki uzun sahil şeridinde yer alan tek doğal limana kolayca ulaşabildi. Bu liman, günümüzde Kuşadası'nın bulunduğu yer olup, Marathesium'un konumu için güçlü bir adaydır. Kelimenin tam anlamıyla başka bir seçenek olmadığı için Efes, bu limanı ele geçirmek için mücadele etti ve sonunda Samos ile yaptığı bir takas anlaşmasıyla limanı elde etti.

Mykale ile birlikte tüm o kıyı şeridi, Melia'nın topraklarıydı. Bu nedenle Melia, İyon Birliği'nin 13 eşit şehrinden biri olamayacak kadar büyüktü. Hatta bu şehirlerin kurulduğu toprakların sahibiydi. İyonyalılar, tarihi yaklaşık MÖ 700 yılına dayanan Meliac Savaşı sırasında bu toprakları Melia'dan aldılar ve aralarında paylaştılar. Melia ise yerle bir edildi ve bir daha asla inşa edilmedi. En güçlü açıklama, Melia'nın Karyalı bir şehir olduğu ve bu toprakların o dönemde Karya'nın bir parçası olduğu yönündedir. Yunanların sık sık barbar olarak bahsetmesine rağmen, Yunanlar ve Karyalılar arasında genellikle yakın bir dostluk ilişkisi bulunmaktaydı.

Marathesion'un kesin konumu tam olarak belirlenememiştir. Bölgedeki ilk araştırmacı, yerleşimin günümüzdeki Kuşadası limanı olduğu sonucuna varmıştır.

Konum Özellikleri

Bu liman, Mykale Dağı'ndan Kaystros (Küçük Menderes) Nehri'ne uzanan tüm kıyı şeridinin en iyi limanıdır. Liman, günümüzde Kuşadası'nın tam merkezi olan büyük bir tepe veya burun tarafından korunmaktadır. Zirvesini Mustafa Kemal'in bir heykelinin süslediği bu tepeye, deniz tarafına bakan yüzüne ise Los Angeles'taki Hollywood tabelasına benzer büyük bir "Kuşadası" tabelası yerleştirilmiştir. Tepenin bir geçit yoluyla bağlandığı Güvercin Adası'nda bir kale bulunmaktadır ve "Kuşadası" kelimesi de "Güvercin Adası" anlamına gelmektedir. Burunun kuzey açısında yer alan bu liman, eğer Marathesion'un yeri ise, büyük ihtimalle yoğun yerleşime sahip ve oldukça değerli bir şehrin altında olduğundan asla keşfedilemeyebilir.

Ancak, Alman arkeolog ve antikçağ tarihçisi Hans Lohmann (d. 1952). tarafından kuzey İyonya'daki yer adları ve 21. yüzyılın arkeolojik kanıtları üzerine yapılan bir çalışmaya dayanarak önerilen ikinci bir teori bulunmaktadır.

Lohmann Teorisi

Bu teoriye göre, Kuşadası'nın bulunduğu burunun güney açısında, iç kesiminde Ambar Tepe adlı bir başka tepenin yer aldığı bir liman daha vardı. Modern yapılaşma nedeniyle büyük ölçüde tahrip olan Ambar Tepe'nin, Marathesium olduğu Lohmann tarafından ileri sürülmektedir. Bu teori, burunun kuzey limanındaki yerleşimin ne olarak adlandırılacağı sorununu ise açıkta bırakmaktadır.

Yerini belirleştirme

Edebi kaynaklar, Marathesion'un konumu hakkında genel bir fikirden fazlasını sunamayacak kadar yetersizdir. Bu durum, birçok antik şehir için de geçerlidir. Daha kesin yer tespiti, tipik olarak arkeolojinin görevidir.

Efes bağlantısı

Pseudo-Skylax, Marathesion'u Lidya'da bir yer olarak listelerken kullandığı ifade muğlaktır: "... Efes ve liman, Marathesion ....".

Bu ifade iki şekilde yorumlanabilir:

Marathesion, liman ile eşdeğer bir konumdadır ve Efes'in limanı anlamına gelir.
Ya da Marathesion, metindeki sıralamanın devamı olup, Efes'in bilinmeyen bir limanı vardır ve Marathesion onun bir parçası değildir.

Marathesion'dan bahseden Bizanslı Stefanos'un, ikinci bir cümlede "O, Efeslilerin bir şehridir" demesi,^[8] ilk görüşü desteklemektedir. Ancak her iki bakış açısı da modern bilim insanlarının çalışmalarında yer bulmaktadır.

Efes, başlangıçta Bülbül dağı adı verilen 300 m yüksekliğindeki kuzeydoğu-güneybatı yönlü bir dağın alt yamaçlarına, o zamanlar derin su limanı olan Kaystros (Küçük Menderes) Nehri'nin ağzının güney kıyısına kurulmuştur. Şehir, bu derin su limanı konumunu yaklaşık MÖ 750'ye kadar koruyabilmiştir. Bu dönemde, Kaystros'un ağzının önünde yer alan Syrie (Korudağ) Adası, hala alüvyon birikintisinden arınmış durumdaydı.^[9]^[b]

MÖ 300'e gelindiğinde Syrie, alüvyal ovanın ortasında bir tümsek haline gelmişti ve Efes'in kuzeyinden bataklıklar oluşmaya başlamıştı. MÖ 200 itibarıyla artık bir açık liman değildi; ancak halk, kuzeybatıya doğru uzanan uzun caddelerle hala nehir ağzına ulaşabiliyordu.

Bu tarihten sonra durum daha da kötüleşti. Efesliler, artık bir nehir limanına dönüşen limanlarını kurtarmak için bölgeyi sık sık taradılar. Hatta İmparator Neron, artık gemi seyrine elverişli olmayan nehrin etrafına bir kanal inşa ettirmişti. Ne var ki, tüm bu çabalara rağmen MS 200'e gelindiğinde limanın tüm izleri tamamen kaybolmuştu.^[10]

Efes'e ulaşım için sadece iki yol vardı: nehir ağzı ve kuzey İyonya kıyısından gelen kara yolu. Bu ikinci yol, günümüzde Kuşadası'nın bulunduğu yerden geçmekteydi.

Ulaşım Yolları ve Tarihsel Dönüşüm

Bölgenin yer tespiti konusundaki temel sorunlardan biri, o dönemde Kuşadası Limanı'nın antik adının (toponiminin) bilinmemesidir. Burası, Efes'ten gelen nüfus transferinin hedefi konumundaydı.

Efes'in insan ve mal transferini en yüksek verimle yapma yeteneği azaldıkça, kara yoluyla ulaşım giderek daha önemli hale gelmiştir. Tüm bu coğrafi değişimlere rağmen Efes, daha sonraki Roma İmparatorluğu ve Bizans dönemleri boyunca, Hristiyan inancının önemli bir uluslararası şehri olarak varlığını sürdürmüştür.

Kaçınılmaz olarak 13. yüzyılda Yunanca "Yeni Efes" anlamına gelen Nea Ephesos adı kullanılmaya başlandı. O dönemde şehri yöneten Venedikliler, Türklerin ilerleyişine karşı son direnişlerini gösteriyorlardı.

Venedikliler limanı, Latince "Scala Nova" veya İtalyanca "Scala Nuova" olarak adlandırdılar ki bu da "Yeni Liman" anlamına gelmektedir. Hem "Nea" hem de "Nova/Nuova" kelimelerindeki "yenilik" kavramının birleşimi, bu ismin geçmiş bir yer adından miras kalmasından ziyade, Efes'in yeni bir limana sahip olduğu gerçeğinden kaynaklandığını düşündürmektedir.^[11]

Strabon'daki yazım hatası

13.yüzyıldaki yer adları, Strabon'un "Neapolis" terimini daha önce kullanması nedeniyle sonraki bilimsel çalışmalarda bir karmaşaya yol açmıştır.

Strabon'a Göre Coğrafi Sıralama

Strabon, kuzey İyonya kıyılarını anlatırken yer adlarını güneyden kuzeye doğru şu şekilde sıralar: Samos, Neapolis, Marathesium, Efes (Strabon 14.1.20).

Strabon'un belirttiğine göre, Samoslular bir zamanlar Marathesium'a sahipti; ancak onu, kendilerine daha yakın olan Neapolis ile değiştirmek için Efes'e takas ettiler. Seyahatnamelerin daha yeni yüzyıllarında, bu Neapolis'in başlangıçta Scala Nuova olduğu düşünülmüştür. Bu durum, Admiralty Chart 1546 adlı haritada "Antik Neapolis" olarak işaretlenmiştir.

Antik Neapolis'in Scala Nuova olması mümkün değildir, çünkü coğrafi olarak Marathesium'un güneyindedir ve Efes'ten hemen önce yer almamaktadır. Ayrıca, bu Neapolis'ten başka hiçbir yerde bahsedilmemektedir.

Wilamowitz-Moellendorff'un Teorisi

1906 yılında Ulrich von Wilamowitz-Moellendorff, Neapolis'in yer aldığı Strabon'un metninde bir yazım hatası olduğunu öne sürmüştür. "...ve sonra Neapolis" anlamına gelen eita Neapolis ifadesi yerine, cümlenin "...ve sonra Anaea şehri" anlamına gelen eit' Anea Polis şeklinde olması gerektiğini iddia etmiştir.^[12] Bu görüşle birlikte Neapolis tamamen ortadan kalkmakta ve o dönemde kıyıda, günümüzde ise iç kesimde yer alan Ambar Tepe'nin güneyindeki bilinen bir şehir olan Anaea onun yerini almaktadır.

Hem Keil hem de Lohmann bu görüşü kabul etmiştir. Lohmann, Marathesium'un konumu olarak Ambar Tepe'yi önermiştir. Ancak bu seçim, Scala Nuova'nın Efes nüfusunun bir yerleşimi olduğu varsayılırsa, günümüz Kuşadası merkezini antik bir yer adı olmaksızın bırakmaktadır.

Bu soru yeni değildir. 1717 yılında Fransız botanikçi Joseph Pitton de Tournefort, Doğu'ya yaptığı bir keşif gezisinin üç ciltlik anlatımını yayımlamıştır. Bu anlatımında Efes'ten Scalanova'yı ziyaret ettiğini belirtir.

Tournefort'un Gözlemleri

Tournefort'un hazırladığı gravür, Kese Dağı'nın ve Güvercin Adası'nın belirgin hatlarını, ancak adaya giden geçit yolu olmadan göstermektedir.^[13] Tahminlere göre Scalanova, limana bitişik olan ve arkasındaki dağ geçidine doğru yükselen, surlarla çevrili bir yerleşimdi. Tepe ise, Keil'in de anlattığı gibi, surların dışındaydı.

Pitton de Tournefort, tepeyi "denize doğru çok fazla uzanan Scala Nova Burnu" olarak adlandırır. İsmin etimolojisini açıklamakta zorlanan Tournefort, bu adı "muhtemelen Efes'in yıkımından sonra Frankların (herhangi bir Avrupalı kastediliyor) verdiği bir İtalyan adı" olarak tanımlar.

Neapolis ve Cousada

Görünüşe göre, Pitton de Tournefort o dönemdeki Venedik hegemonyasının farkında değildi. Ayrıca, Scalanova'nın, "Miletoslulara ait antik Neapolis adının" bir transkripsiyonu olduğunu öne sürse de, bu teorisini destekleyecek herhangi bir edebi referans sunmaz. Tournefort, Scalanova'yı Türkçe Cousada (Kuşadası) ile özdeşleştirir.

Dayanaklar

Karya sorunu

Bizanslı Stefanos, Marathesium'u bir Karya kasabası olarak adlandırır; ancak bununla ne demek istediği tam olarak açık değildir. Çünkü Klasik Karya'nın sınırı Mykale Dağı olmasına rağmen, İyon şehirlerinin çoğu için de aynı şeyi söylemektedir.

Meliac Savaşı Öncesi Konum

Marathesium, Mykale Dağı'nda yer alan ve Stefanos'un Karyalı olarak adlandırdığı Melia'nın geniş topraklarının bir parçasıydı. İyon Birliği'nin 13. üyesi olan Melia, Birliğin diğer şehirlerinin aksine, bu şehirlerin çoğunun üzerinde bulunduğu toprakların sahibiydi. Bu durum, Melia'nın Karyalı olduğunu, ancak hizmetlerini Birliğe ödünç verdiğini düşündürmektedir.

Stefanos'un, Melia ve Marathesium'un gerçekten Karyaca konuştuğunu mu kastettiği açıkça belirtilmemiştir.

Dilsel ve Tarihsel Bağlam

Karyaca, Hitit İmparatorluğu'nun Bronz Çağı'nın sonunda çöken asi bir eyaleti olan Arzawa tarafından konuşulan Anadolu Dilleri grubundan Luvice'nin bir koluydu. Arzawa, farklı Anadolu dil kollarının geliştiği çeşitli bölgelere ayrılmıştır.

Bronz Çağı'nda bile Yunanlar, Arzawa'nın Efes ve Milet gibi kıyı şehirlerine yerleşiyordu. Bu nedenle, Miletos'un kuzeyindeki kıyının aslında Karyaca konuşulan bir bölge olması veya bu şehirlerde Karyaca'nın bırakılıp yerine Yunancanın benimsenmiş olması şaşırtıcı değildir. Bu konuda kesinlik için daha fazla kanıta ihtiyaç duyulmaktadır.

Marathesion adı, şüpheli bir şekilde Yunancaya benzemektedir. Bu isim, bulunduğu yerde yetişen "rezene" (Foeniculum vulgare) anlamına gelen Yunanca Marathos veya Marathon kelimesinden türeyen bir grup Yunan yer adından biridir.^[14]

Bu bitkinin adının Linear B yazıtlarında ma-ra-tu-wo olarak geçmesi, bu yer adlarının Bronz Çağı'nda türetilip verilmiş olma olasılığını daha da güçlendirmektedir.

Ayrıca, Pseudo-Skylaks'ın Periplusu'nda ve Yaşlı Plinius tarafından da adı geçmektedir.^[15]

Meliac Savaşı'ndan sonraki durum

Kasaba, Samoslulara aitti; ancak bir zamanlar Efeslilerle bir takas yaparak kasabayı onlara verdiler ve karşılığında Neapolis'i aldılar.^[16]

Delos Birliği'ne üyelik

Şehir, MÖ 443/2 ile 415/4 yılları arasındaki Atina'ya ödenen vergi kayıtlarında yer aldığı için Delos Birliği'nin bir üyesiydi.^[17]^[18]^[19]

Notlar

^ Hansen 2004, s. 19 Hansen points out that the Copenhagen Polis Group, an umbrella for a team making a 10-year study of poleis 1994-2004, found it necessary to innovate a category of polis, the dependent polis, which though self-governing, in extra-state matters was a dependency of some larger, more powerful polis. Sooner or later all the Ionian poleis fell under this category.
^ Figure 2 is a map showing the shorelines at various times as isochrons. Note that aggradation procedes down the river at first and then also from Ephesus outward. The roadways of Ephesus extend to the NW to try and reach an ever-receding shoreline, while the canal sponsored by Nero attempts to bypass the river, which was not very navigable by that time. At last the population deserted Ephesos in favor of New Ephesos.

Kaynaklar

^ ^a ^b Rubinstein 2004
^ Keil 1908, s. 136, Figure 92 Die ionische Küste südlich von Ephesos
^ Keil 1908, s. 145, Figure 97 Marathesion von Südost.
^ Keil 1908, s. 152, "I therefore prefer today not to name the walled location of the Ambartepe."
^ Lohmann 2007, s. 83
^ Richard Talbert, (Ed.) (2000). Barrington Atlas of the Greek and Roman World. Princeton University Press. s. 61 ve dizin notları eşlik ediyor. ISBN 978-0-691-03169-9.
^ Lund Üniversitesi. Digital Atlas of the Roman Empire.
^ ^a ^b Stephanus of Byzantium, Ethnica, §M431.16.
^ Brückner, Helmut; ve diğerleri. (2005). "Holocene delta progradation in the eastern Mediterranean– case studies in their historical context". Méditerranée: Revue géographique des pays méditerranéens. 104: Figure 2.
^ International Council on Monuments and Sites (ICOMOS) (2007). Ephesus (Turkey) No 1018new. UNESCO World Heritage Center.
^ Külzer, Andreas (2021). "Harbor Cities as Interfaces of Maritime and Terrestrial Communication Systems". Space and Communities in Byzantine Anatolia. İstanbul: The Koҫ University Stavros Niarchos Foundation Center for Late Antique and Byantine Studies (GABAM). ss. 107-108.
^ Lohmann 2007
^ Pitton de Tournefort, Joseph (1717). "Lettre XII". Relation d'un Voyage du Levant. 3. Lyon: Anisson et Posuel. ss. 402-404.
^ Herda, Alexander (2018). "From the Gulf of Latmos to Lake Bafa: On the History, Geoarchaeology, and Palynology of the Lower Maeander Valley at the Foot of the Latmos Mountains". Hesperia. The American School of Classical Studies at Athens. 88 (1): 31.
^ Gaius Plinius Secundus. Doğa Tarihi. 5.31.
^ Strabon. Geographica. xiv. p.639. Sayfa numaraları Isaac Casaubon'un baskısına aittir.
^ Mogens Herman Hansen & Thomas Heine Nielsen (2004). "Ionia". An inventory of archaic and classical poleis. New York: Oxford University Press. s. 1082. ISBN 0-19-814099-1.
^ Athenian Tribute Lists, §269.
^ Athenian Tribute Lists, §290.

Referans bibliyografyası

Hansen, M. H. (2004). "Introduction". Hansen, M. H.; Nielsen, T. H. (Ed.). An Inventory of Archaic and Classical Poleis (PDF). Oxford: Oxford University Press.
Keil, J. (1908). "Zur Topographie der ionischen Küste südlich von Ephesos". Jahreshefte des Österreichischen Archäologischen Institutes in Wien (Almanca). 11.
Lohmann, Hans (2007). Forschungen und Ausgrabungen in der Mykale 2001–2006 (Almanca). ResearchGate. Erişim tarihi: 16 Ağustos 2023.
Rubinstein, Lene (2004). "Ionia". Mogens Herman, Hanson; Thomas Heine, Nielson (Ed.). An Inventory of Archaic and Classical Poleis. Oxford: Oxford University Press. ss. 1053-1107.

Atıf

Bu madde şu anda kamu malı olan Yunan ve Roma Coğrafya Sözlüğü'nden metin içermektedir‎. Smith, William, (Ed.) (1854–1857). "Marathesium". Yunan ve Roma Coğrafya Sözlüğü (İngilizce). Londra: John Murray.

Dış bağlantılar

Wikimedia Commons'ta Maratesium ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur

[9] Hansen 2004, s. 19 Hansen points out that the Copenhagen Polis Group, an umbrella for a team making a 10-year study of poleis 1994-2004, found it necessary to innovate a category of polis, the dependent polis, which though self-governing, in extra-state matters was a dependency of some larger, more powerful polis. Sooner or later all the Ionian poleis fell under this category.

[11] Figure 2 is a map showing the shorelines at various times as isochrons. Note that aggradation procedes down the river at first and then also from Ephesus outward. The roadways of Ephesus extend to the NW to try and reach an ever-receding shoreline, while the canal sponsored by Nero attempts to bypass the river, which was not very navigable by that time. At last the population deserted Ephesos in favor of New Ephesos.

[rub1082-1] Rubinstein 2004

[2] Keil 1908, s. 136, Figure 92 Die ionische Küste südlich von Ephesos

[3] Keil 1908, s. 145, Figure 97 Marathesion von Südost.

[4] Keil 1908, s. 152, "I therefore prefer today not to name the walled location of the Ambartepe."

[5] Lohmann 2007, s. 83

[Barrington-6] Richard Talbert, (Ed.) (2000). Barrington Atlas of the Greek and Roman World. Princeton University Press. s. 61 ve dizin notları eşlik ediyor. ISBN 978-0-691-03169-9.

[7] Lund Üniversitesi. Digital Atlas of the Roman Empire.

[steph-8] Stephanus of Byzantium, Ethnica, §M431.16.

[10] Brückner, Helmut; ve diğerleri. (2005). "Holocene delta progradation in the eastern Mediterranean– case studies in their historical context". Méditerranée: Revue géographique des pays méditerranéens. 104: Figure 2.

[12] International Council on Monuments and Sites (ICOMOS) (2007). Ephesus (Turkey) No 1018new. UNESCO World Heritage Center.

[13] Külzer, Andreas (2021). "Harbor Cities as Interfaces of Maritime and Terrestrial Communication Systems". Space and Communities in Byzantine Anatolia. İstanbul: The Koҫ University Stavros Niarchos Foundation Center for Late Antique and Byantine Studies (GABAM). ss. 107-108.

[14] Lohmann 2007

[15] Pitton de Tournefort, Joseph (1717). "Lettre XII". Relation d'un Voyage du Levant. 3. Lyon: Anisson et Posuel. ss. 402-404.

[16] Herda, Alexander (2018). "From the Gulf of Latmos to Lake Bafa: On the History, Geoarchaeology, and Palynology of the Lower Maeander Valley at the Foot of the Latmos Mountains". Hesperia. The American School of Classical Studies at Athens. 88 (1): 31.

[17] Gaius Plinius Secundus. Doğa Tarihi. 5.31.

[18] Strabon. Geographica. xiv. p.639. Sayfa numaraları Isaac Casaubon'un baskısına aittir.

[Poleis-19] Mogens Herman Hansen & Thomas Heine Nielsen (2004). "Ionia". An inventory of archaic and classical poleis. New York: Oxford University Press. s. 1082. ISBN 0-19-814099-1.

[20] Athenian Tribute Lists, §269.

[21] Athenian Tribute Lists, §290.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[a]

[9]

[b]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

g t d Türkiye'deki antik kentler
Akdeniz	Afrodisias Akalissus Alalah Amelas Anavarza Andeda Antakya Antigonia Antioheia Antioheia Lamotis Ariassos Arsinoe Arikanda Aspendos Bab el-Hava Sınır Kapısı Comona Çukurova Antakyası Korykos (Kızkalesi) Cyrrhus Dalisandus Dias Domuztepe Elaiussa Sebaste Epiphaneia Etenna Faselis Gagae Germanicia Gözlükule Hacılar Höyük Hemaksia Idebessos İrenopolis İssos Kandyba Kanlıdivane Anchiale Karatepe Kelenderis Kibira Kilikya Antakyası Kremna Ksanthos Kyaneai Limira Magarsa Mallus Mamure Kalesi Mezgitkale Misis Mira Mopsu Krene Morka Myriandos Olba Patara Perge Phellos Pisidya Antakyası Ptolemais Rhosus Sagalassos Seleukia Seleucia Pieria Seleucia Sidera Selge Side Sillyon Soli Sozopolis Tell Tayinat Höyüğü Termessos Tlos Trebenna Uzuncaburç Yumuktepe
Doğu Anadolu	Altıntepe Ani Arsamosata Arslantepe Höyüğü Cafer Höyük Harput Sugunia Tuşpa
Ege	Adramitteion Aigai Aizanoi Akmonya Alabanda Alinda Allianoi Amorium Amos Amyzon Antioheia Apameia Kibotos Afrodisias Apollonia (Mysia) Apollonis Atarneus Bargilya Beycesultan Caloe Celaenae Ceramus Daldis Didyma Dokimeion Efes Erithrai Euromos Fokaia Gambrion Gryneion Halikarnas Hierapolis Iasos Karyanda Karmylassos Kaunos Kebrene Klazomenai Knidos Kolofon Kolossai Kyme Labranda Laodikya Latmos Lebedos Letoon Limantepe Magnesia (Aydın) Magnesia ad Sipylum Mastaura Menderes Antakyası Metropolis Milet Mindos Myrina Myus Notion Nysa Oinoanda Pepuza Pergamon Perperene Pinara Pitane Priene Pigela Sardis Sidyma Sigeion Smirni Stratonikeia (Karya) Stratonikeia (Lidya) Telmessos Temnos Teos Thiatira Tralleis Timion
Güneydoğu Anadolu	Antiochia ad Taurum Apamea (Fırat) Coba Höyük Çayönü Dara Edessa Göbeklitepe Harran Karkamış Kuşşara Nevali Çori Mezopotamya Antakyası Samosata Sareisa Seleukia, Zeugma Sultantepe Tille Zeugma Zincirli Höyük Ziyaret Tepe Höyüğü
İç Anadolu	Alişar Höyüğü Binbirkilise Büklükale Höyüğü Çatalhöyük Derbe Ersele Höyük Ersele Yeraltı Şehri Faustinopolis Gordion Herakleia Cybistra İrenopolis Kaman Kalehöyük Kerkenes Kültepe (Kaniş) Laodicea Combusta Mokissos Nyssa Pessinus Purushanda Sobesos Şarhöyük Tavium Troknada Tuvana
Karadeniz	Alacahöyük Euchaita Hattuşa Herakleia Pontiki Hüseyindede Tepe Ibora Karussa Komana Pontiki Laodikeia Maşat Höyük Nerik Nicopolis Pompeiopolis Salatiwara Samuha Sapinuwa Tripolis Yazılıkaya Zaliches
Marmara	Aegospotami Alexandria Troas Amycus (Bitinya) Apamea Myrlea Apollonia Apros Assos Caesarea Germanica Cebrene Cius Daphnus Drizipara Harpagion Kalkedon Kardiya Kerasai Khrysa (Troad) Kizikos Kypsela Lamponeia Lysimachia Miletepolis Mochadion Nikomedya Orestias Polymedion Rhegion Selymbria Sestos Skepsis Thymbra Thynias Troya