Kuşşara
Hititçe: Kuššara / Kuššar | |||||
  Kuşşara Türkiye haritasındaki konumu. | |||||
| Konum |  Türkiye | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| Bölge | Kapadokya | ||||
| Tür | Yerleşim yeri | ||||
| Tarihçe | |||||
| Kuruluş | Orta Tunç Çağı | ||||
| Sit ayrıntıları | |||||
| Durum | Yeri tespit edilememiştir | ||||
Kuşşara
| |||||
Kuşşara veya Kussara (Hititçe: Kuššara / Kuššar), Orta Tunç Çağı'nda Anadolu'da yer alan ve Eski Hitit Krallığı'nın kökeni olarak kabul edilen bir kent ve küçük bir krallıktır. Kuşşara, Hitit hanedanının ilk üyeleri Pithana ve oğlu Anitta'nın memleketi olarak bilinir.
Konum
[değiştir | kaynağı değiştir]Kuşşara 'nın tam yeri arkeolojik olarak henüz tespit edilememiştir.
Kültepe’de bulunmuş olan Eski Asur ticaret tabletlerinde (Ku-ša-ra) ve erken Hitit metinlerinde (Ku-uš-ša-ra) adı geçmektedir.[1] Çeşitli araştırmacılar Kuşşara'nın konumu için Acemhöyük, Elbistan ovası, Şar, Alişar Höyüğü, Pınarbaşı ve Altınyayla gibi lokasyonlar önermiştir. Kültepe tabletlerinden elde edilen verilere göre şehrin Kaneş (Kültepe)’nin doğusunda Kızılırmak yayının dışında bir bölgede olduğu tahmin edilmektedir.[2]
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]MÖ 19. yüzyılda Kuşşara’da Anadolu’ya gelen Asurlu tüccarların küçük bir ticaret istasyonu bulundurduğu bilinmektedir ancak kentin yönetimi ile ilgili bir bilgi bulunmamıştır.[3] Kuşşara'nın bilinen ilk kralı Pithana'dır. Anitta belgesi olarak bilinen Hitit döneminde yazılmış bir metine göre yaklaşık MÖ 18. yüzyıl sonlarında, Kuşşara şehri kralı Pithana, önemli bir ticaret merkezi olan Neşa’yı (Kaneş)[4] bir gece saldırısıyla ele geçirdi. Oğlu ve ardılı Anitta, Neşa'da çıkan isyanı bastırdı ve burayı başkent yaptı. Aynı belgeden Anitta’nın ayrıca Zalpuwa, Hattum, Hattuşa gibi şehirleri fethederek "Büyük Kral" unvanını aldığı da bilinmektedir.[5] Neşa başkent haline gelmiş olmakla birlikte, bu dönemde Kuşşara da Anitta’nın yönetiminde kalmış olmalıdır. Anitta’nın veliahtı olduğu tahmin edilen Peruwa isimli kişinin kral olup olmadığı belli değildir.[6]
Hitit devletinin ilk krallarından I. Hattuşili (MÖ 17. yüzyıl), yıllıklarınnda kendisini “Büyük Kral, Hatti kralı, Kuşşara hükümdarı[7]” olarak tanımlar.[8] Buradan Hattuşili'nin soyunun Pithana ve Anitta gibi Kuşşara şehrinden geldiği anlaşılır. “Hattuşili’nin vasiyeti” olarak bilinen bir diğer belgesi “Büyük Kral, Tabarna Kuşşara'da hastalandığında” şeklinde etiketlenmiştir. Ölüm döşeğindeyken yazdırdığı anlaşılan bu belgeye göre Hattuşili halefini belirlemek için Kuşşara'da bir meclis toplamıştır.[9]
Kuşşara'da ölmüş olmasına rağmen, I. Hattuşili Hitit devletinin merkezini Hattuşa'ya taşımıştır ve bundan sonraki dönemde Hitit kayıtlarında Kuşşara'ya hemen hemen hiç rastlanmaz. Ancak, üç yüzyıl sonra, kral III. Hattuşili’nin kimi dokümanlarında şeceresine I. Hattuşili’yi Kuşşara hükümdarı unvanıyla eklemesi ve gene aynı döneme ait bazı dini ritüel metinlerinde muhtemelen I. Hattuşili kastedilerek Kuşşaralı krala adaklar yapılması hanedanın Kuşşara bağlatısının unutulmamış olduğunun göstergesidir.[10]
Notlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Ünal 1980-83, s. 379. Geç dönem Hitit metinlerinde şehir Kuşşar (Ku-uš-šar) olarak yazılmıştır.
- ^ Daha önceki görüşlerin bir özeti ve mevcut son verilere göre yapılan analiz için bkz. Barjamovic 2011, ss. 143-148.
- ^ Kuşşara ismi en az 26 farklı Kültepe tabletinde geçmektedir. Barjamovic 2011. ss. 143-150.
- ^ Neşa, Akadcası Kaneş olan (günümüzde Kültepe) şehrinin Hititçe adıdır.
- ^ Anitta belgesinin İngilizce tercümesi icin bknz. Beckman 2006a, ss. 216-219.
- ^ Ünal 1980-83, s. 379.
- ^ Birebir tercümesi ‘Kuşşaralı adam’ şeklinde olmakla birlikte, burada ‘adam’ kelimesi hükümdar manasında kullanılmıştır.
- ^ Dokümanın İngilizce tercümesi için bknz. Beckman 2006b, ss. 219-222.
- ^ Dokümanın İngilizce tercümesi için bknz. Goedegebuure 2006, ss. 222-228.
- ^ Barjamovic 2011, s. 150; Ünal 1995, s. 275.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- Barjamovic, G. (2011) A Historical Geography of Anatolia in the Old Assyrian Colony Period, Copenhagen: Museum Tusculanum
- Beckman, G. (2006a) “The Anitta-Text”, Chavalas, M. (ed.) The Ancient Near East: Historical Sources in Translation Oxford: Blackwell, ss. 216-219.
- Beckman, G. (2006b) “The Annals of Hattušili I”, Chavalas, M. (ed.) The Ancient Near East: Historical Sources in Translation Oxford: Blackwell, ss. 219-222.
- Goedegebuure, P. (2006) “Bilingual Testament of Hattusili”, Chavalas, M. (ed.) The Ancient Near East: Historical Sources in Translation, Oxford: Blackwell, ss. 222-228.
- Ünal, A. (1980-1983) “Kuššara” in Reallexikon der Assyriologie und Vorderasiatischen Archäologie Cilt 6, Berlin: de Gruyter, ss. 379-382.
- Ünal, A. (1995) “Reminiszenzen an die Zeit der altassyrischen Handelskolonien in hethitischen Texten”, Altorientalische Forschungen 22: 269-276.