Notion (antik kent)
(Grekçe: τό Νότιον) | |||||||||||
 Notion'daki Athena Tapınağı, Temmuz 2025 | |||||||||||
  Notion Türkiye haritasındaki konumu. | |||||||||||
| Konum | Ahmetbeyli, Menderes, İzmir, Türkiye | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Bölge | Aiolis, İyonya Asya (Roma eyaleti) | ||||||||||
| Koordinatlar | 37°59′34″K 27°11′51″D / 37.99278°K 27.19750°D | ||||||||||
| Tür | Yerleşim | ||||||||||
| Tarihçe | |||||||||||
| Devir(ler) | Antik Çağ ve Orta Çağ | ||||||||||
| Olay(lar) | Notium Muharebesi | ||||||||||
| Sit ayrıntıları | |||||||||||
Notion 
 | |||||||||||
Notion ya da Notium (Grekçe: Νότιον), İzmir’in 50 km güneyinde Kuşadası Körfezinde bulunan antik liman kentidir. Sit alanı günümüzde İzmir ilinin Menderes ilçesine bağlı Ahmetbeyli köyünün sınırları içindedir.[1]
Günümüz köylüleri tarafından “Kale“ olarak adlandırılan Akropol, iki tepe üzerine oturur ve kentin baş tanrıçası Athena Polias'a adanmış olan tapınak, Akropol'ün batı tepesi üzerinde denize tümüyle hakim bir konumda bulunur. Kent, yakın çevredeki Kolophon ve Klaros için bir liman işlevi görmekteydi ve Klaros’taki Apollon kehanet merkezine giden hacılar bu yerleşimden sıklıkla geçmekteydi. Günümüzde savunma surları, nekropol, tapınak, agora ve tiyatroya ait kalıntılar hâlen görülebilmektedir.
"Güneydeki yer" anlamına gelen Notion'un (τό Νότιον) adının Kolofon'un güneyinde yer alması nedeniyle verildiği değerlendirilmektedir. Hekaitos tarafından İyonya kenti, Herodot tarafından ise Aiolis kenti olarak tanımlanmıştır. Herodot’a göre Notion, bu bölgenin en güneydeki kentidir:
“Kyme (Phrikonis olarak adlandırılan), Larisa, Neonteikhos, Temnos, Killa, Notion, Aigiroëssa, Pitane, Aigaiai, Myrina ve Gryneion”.[2]
Tarihçi Robin Lane Fox, bu şehirler arasındaki erken dönem rekabetini şu sözlerle anlatır:
"Kolophon ile yakınındaki Notion arasındaki ilişkiler hiçbir zaman kolay olmamıştır; aralarındaki bu amansız rekabet, Klaros'taki iki kahin arasında geçen kavga hikâyesini açıklamaya yardımcı olabilir. Notion'daki Aiol Greklerinin, Aiollü Mopsos ile özel bir bağı vardı; buna karşılık Kolophon'daki İyon Greklerinin ise Kalkhas ile özel bir ilişkisi bulunuyordu. Bu nedenle, Klaros'un Aiollü yöneticileri için Mopsos'un Kalkhas'ı zekasıyla alt ettiğini ve onun orada (Klaros'ta) ölümüne neden olduğunu iddia etmek oldukça cazip bir durumdu."[3]
Bu kaynaklardan yola çıkarak MÖ 6. yüzyılda şehrin var olduğu anlaşılmaktadır. Bununla birlikte Prehistorik döneme kadar yerleşimin olması da değerlendirilmektedir. Thukididis yerleşimi Kolophon'luların kenti olarak tanımlamış olup Kolofon'un liman kenti olması önemini arttırmıştır. Limanın Hales Nehri ağzında olması gerekmekle birlikte zaman içerisinde ilk yerleşimin nehrin taşıdığı sediment ile dolduğu ve sonrasında günümüz kalıntılarının olduğu yerde yeniden yerleşim olduğu değerlendirilmektedir. 7. yüzyılda Lidya ve 6. yüzyılda da Pers egemenliğine girmiştir. MÖ 479 yılında Platea Muharebesinde Perslerin yenilgiye uğratılması akabinde özgürleşerek Attika-Delos Deniz Birliğinde yer almıştır. MÖ 430'da Kolofon'un Persler tarafından işgaliyle buradan önemli bir nüfus Notion'a yerleşmiştir. Thukididis'in anlatısında, Notion şehri Pers destekçileri ile Atina destekçileri arasında bölünmüş ve güç mücadelesi sonucunda MÖ 427'de Pers yanlıları şehirden sürülmüştür. MÖ 406'da şehrin yakınlarında, Spartalılar ve Atinalılar arasında Notion Muharebesi olarak bilinen deniz çatışmasında Spartalılar önemli bir galibiyet almıştır. Kentin, Atina birliği içerisinde varlığını sürdürmekle birlikte zaman zaman Pers hakimiyetine girdiği anlaşılmaktadır.[4]
MÖ 334'de İskender tarafından Makedonya Krallığı topraklarına katılmıştır. İskender'in ölümünden sonra generalleri arasında başlayan Diadohi Savaşlarında MÖ 294'de Lisimahos tarafından ele geçirilmiştir. Lisimahos, Kolophon nüfusunu Notion ve Efes taraflarına yerleştirmiştir. Bunun sonucunda yerleşime "Yeni Kolophon" adı verilmiştir.
MÖ 281'de gerçekleşen Korupedyon Muharebesinde Lisimahos'un yenilerel ölmesiyle Notion'da Seleukos İmparatorluğu topraklarına katılmıştır. Romalıların MÖ 191 ve 190 da Seleukoslara karşı aldıkları zaferler sonucunda MÖ 188'de yapılan Apamea Antlaşması ile Notion'da Roma topraklarına katılmış ve serbest şehir statüsü kazanmıştır. Hristiyanlığın yayılmasıyla da MS 5. yüzyılda yerleşim piskoposluk merkezi olarak görülmektedir.[4]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Notion". Turkish Archaeological News (İngilizce). 2025-09-19. Erişim tarihi: 2025-12-19.
- ^ Herodotos. "I:149". Historiai (Yunanca).
- ^ Fox, Robin Lane (2009). Travelling Heroes: Greeks and Their Myths in the Epic Age of Homer (İngilizce). Penguin Adult. ISBN 978-0-14-024499-1.
- ^ a b "Michigan ve Brown Üniversiteleri Notion Arkeolojik Yüzey Araştırması". 27 Şubat 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
OpenStreetMap'te Notion (antik kent) ile ilgili coğrafi veriler
| Otorite kontrolü |
|
|---|