İtalyanca - Vikipedi
İçeriğe atla
Ana menü
Gezinti
  • Anasayfa
  • Hakkımızda
  • İçindekiler
  • Rastgele madde
  • Seçkin içerik
  • Yakınımdakiler
Katılım
  • Deneme tahtası
  • Köy çeşmesi
  • Son değişiklikler
  • Dosya yükle
  • Topluluk portalı
  • Wikimedia dükkânı
  • Yardım
  • Özel sayfalar
Vikipedi Özgür Ansiklopedi
Ara
  • Bağış yapın
  • Hesap oluştur
  • Oturum aç
  • Bağış yapın
  • Hesap oluştur
  • Oturum aç

İçindekiler

  • Giriş
  • 1 Tarihçe
    • 1.1 Kökenleri
  • 2 Alfabe
    • 2.1 Okunuş
    • 2.2 Vurgu ve tonlama
  • 3 Dilbilgisi
    • 3.1 Belirteçler (Articoli)
  • 4 Fiiller
    • 4.1 Yardımcı Fiiller (Essere ve Avere)
    • 4.2 Düzenli Fiillerin Çekimi (-are, -ere, -ire)
      • 4.2.1 1. Grup (-are): Parlare (Konuşmak)
      • 4.2.2 2. Grup (-ere): Vendere (Satmak)
      • 4.2.3 3. Grup (-ire): Dormire (Uyumak)
  • 5 Fiil Zamanlarının Günlük Kullanımı ve Italiano Neostandard
    • 5.1 Zaman Kipleri Kullanım Özeti
    • 5.2 Söz Dizimi (Sentaks)
  • 6 İtalyanca bir pasaj
  • 7 Bazı İtalyanca Kelimeler ve İfadeler
    • 7.1 İtalyanca Sayıların Yapısı
    • 7.2 Sayıların Yazımında Önemli Kurallar
  • 8 Notlar
  • 9 Kaynakça
  • 10 Dış bağlantılar

İtalyanca

  • Аԥсшәа
  • Адыгабзэ
  • Afrikaans
  • Alemannisch
  • አማርኛ
  • Aragonés
  • Ænglisc
  • अंगिका
  • العربية
  • ܐܪܡܝܐ
  • الدارجة
  • مصرى
  • Asturianu
  • Авар
  • Azərbaycanca
  • تۆرکجه
  • Башҡортса
  • Boarisch
  • Žemaitėška
  • Bikol Central
  • Беларуская
  • Беларуская (тарашкевіца)
  • Betawi
  • Български
  • Bamanankan
  • বাংলা
  • བོད་ཡིག
  • বিষ্ণুপ্রিয়া মণিপুরী
  • Brezhoneg
  • Bosanski
  • Буряад
  • Català
  • 閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄
  • Нохчийн
  • Cebuano
  • ᏣᎳᎩ
  • کوردی
  • Corsu
  • Qırımtatarca
  • Čeština
  • Kaszëbsczi
  • Словѣньскъ / ⰔⰎⰑⰂⰡⰐⰠⰔⰍⰟ
  • Чӑвашла
  • Cymraeg
  • Dansk
  • Deutsch
  • Zazaki
  • Dolnoserbski
  • ދިވެހިބަސް
  • Ελληνικά
  • Emiliàn e rumagnòl
  • English
  • Esperanto
  • Español
  • Eesti
  • Euskara
  • Estremeñu
  • فارسی
  • Suomi
  • Võro
  • Føroyskt
  • Français
  • Arpetan
  • Nordfriisk
  • Furlan
  • Frysk
  • Gaeilge
  • 贛語
  • Kriyòl gwiyannen
  • Gàidhlig
  • Galego
  • گیلکی
  • Avañe'ẽ
  • Gaelg
  • Hausa
  • 客家語 / Hak-kâ-ngî
  • Hawaiʻi
  • עברית
  • हिन्दी
  • Fiji Hindi
  • Hrvatski
  • Hornjoserbsce
  • Kreyòl ayisyen
  • Magyar
  • Հայերեն
  • Արեւմտահայերէն
  • İnterlingua
  • Jaku Iban
  • Bahasa Indonesia
  • Interlingue
  • Ilokano
  • ГӀалгӀай
  • Ido
  • Íslenska
  • İtaliano
  • 日本語
  • Patois
  • Jawa
  • ქართული
  • Qaraqalpaqsha
  • Taqbaylit
  • Адыгэбзэ
  • Kabɩyɛ
  • Kongo
  • Kumoring
  • Қазақша
  • ភាសាខ្មែរ
  • ಕನ್ನಡ
  • 한국어
  • Перем коми
  • Къарачай-малкъар
  • کٲشُر
  • Kurdî
  • Коми
  • Kernowek
  • Кыргызча
  • Latina
  • Ladino
  • Lëtzebuergesch
  • Лезги
  • Lingua Franca Nova
  • Limburgs
  • Ligure
  • Ladin
  • Lombard
  • Lingála
  • ລາວ
  • Lietuvių
  • Latviešu
  • मैथिली
  • Мокшень
  • Malagasy
  • Олык марий
  • Māori
  • Македонски
  • മലയാളം
  • Монгол
  • ꯃꯤꯇꯩ ꯂꯣꯟ
  • मराठी
  • Bahasa Melayu
  • Malti
  • Mirandés
  • မြန်မာဘာသာ
  • Эрзянь
  • مازِرونی
  • Napulitano
  • Plattdüütsch
  • Nedersaksies
  • नेपाली
  • नेपाल भाषा
  • Li Niha
  • Nederlands
  • Norsk nynorsk
  • Norsk bokmål
  • Novial
  • Nouormand
  • Sesotho sa Leboa
  • Occitan
  • Ирон
  • ਪੰਜਾਬੀ
  • Kapampangan
  • Papiamentu
  • Picard
  • Polski
  • Piemontèis
  • پنجابی
  • پښتو
  • Português
  • Runa Simi
  • Rumantsch
  • Română
  • Armãneashti
  • Tarandíne
  • Русский
  • Русиньскый
  • संस्कृतम्
  • Саха тыла
  • ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ
  • Sardu
  • Sicilianu
  • Scots
  • سنڌي
  • Davvisámegiella
  • Srpskohrvatski / српскохрватски
  • Taclḥit
  • සිංහල
  • Simple English
  • Slovenčina
  • Slovenščina
  • Gagana Samoa
  • Anarâškielâ
  • ChiShona
  • Soomaaliga
  • Shqip
  • Српски / srpski
  • Seeltersk
  • Sunda
  • Svenska
  • Kiswahili
  • Ślůnski
  • தமிழ்
  • తెలుగు
  • Тоҷикӣ
  • ไทย
  • Türkmençe
  • Tagalog
  • Tolışi
  • Toki pona
  • Tok Pisin
  • Татарча / tatarça
  • Twi
  • Reo tahiti
  • Удмурт
  • ئۇيغۇرچە / Uyghurche
  • Українська
  • اردو
  • Oʻzbekcha / ўзбекча
  • Vèneto
  • Vepsän kel’
  • Tiếng Việt
  • West-Vlams
  • Volapük
  • Walon
  • Winaray
  • 吴语
  • მარგალური
  • ייִדיש
  • Yorùbá
  • Zeêuws
  • ⵜⴰⵎⴰⵣⵉⵖⵜ ⵜⴰⵏⴰⵡⴰⵢⵜ
  • 中文
  • 文言
  • 閩南語 / Bân-lâm-gí
  • 粵語
  • İsiZulu
Bağlantıları değiştir
  • Madde
  • Tartışma
  • Oku
  • Değiştir
  • Kaynağı değiştir
  • Geçmişi gör
Araçlar
Eylemler
  • Oku
  • Değiştir
  • Kaynağı değiştir
  • Geçmişi gör
Genel
  • Sayfaya bağlantılar
  • İlgili değişiklikler
  • Kalıcı bağlantı
  • Sayfa bilgisi
  • Bu sayfayı kaynak göster
  • Kısaltılmış URL'yi al
  • Karekodu indir
Yazdır/dışa aktar
  • Bir kitap oluştur
  • PDF olarak indir
  • Basılmaya uygun görünüm
Diğer projelerde
  • Wikimedia Commons
  • Vikikitap
  • Vikişlev
  • Vikiveri ögesi
Görünüm
Vikipedi, özgür ansiklopedi
İtalyanca
italiano, lingua italiana
Telaffuzİtalyanca telaffuz: [itaˈljaːno]
Ana dili olanlar
  • İtalya
  • San Marino
  • Vatikan
  • İsviçre (Ticino and Grigioni)
  • Slovenya (Primorska)
  • Hırvatistan (Batı Hırvatistan)
Etnisiteİtalyanlar
Konuşan sayısıL1: 65.000.000 milyon  (2022)[1]
L2: 3.100.000 milyon[1]
Toplam: 68.000.000 milyon[1]
Dil ailesi
Hint-Avrupa
  • İtalik
    • Latin-Falisk
      • Latince
        • Latin/Romen
          • İtalo-Batı
            • İtalo-Dalmaçya
              • İtalo-Latin
                • İtalyanca
Önceki formlar
Eski Latince
  • Halk Latincesi
    • Toskanca
      • Floransaca
        • İtalyanca
Diyalektler
İsviçre İtalyancası
Malta İtalyancası
Çeşitli Bölgesel İtalyanca formları
Yazı sistemiLatin (İtalyan alfabesi)
İtalyanca Braille
Resmî durumu
Resmî dil
4 ülke
  • İtalya
  • San Marino
  • İsviçre
  • Vatikan

3 bölge
  • Sloven İstriyası (Slovenya)
  • İstriya (Hırvatistan)
  • Korsika (Fransa)

Bir tarikat ve çeşitli kuruluşlar
  • Malta Bağımsız Askeri Tarikatı[2]
  • Avrupa Birliği
  • GTÖ
  • Kutsal Makam
  • AGİT
  • Akdeniz Üniversiteler Birliği
  • UNIDROIT
  • ve diğerleri
Tanınmış azınlık diliBosna-Hersek[a]
Brezilya
Hırvatistan
Romanya[a]
Slovenya
Eritre
Dil kodları
ISO 639-1it
ISO 639-2ita
ISO 639-3ita
Glottologital1282[4]
İtalyancanın dünyadaki dağılımı:
  Çoğunluk dili olduğu yerler
  Şu anda azınlık dili olduğu veya eskiden çoğunluk dili olduğu yerler
  İtalyanca konuşan toplulukların olduğu yerler

İtalyanca (italiano ya da lingua italiana), çoğunluğu İtalya ve İsviçre'nin güneyindeki Ticino kantonunda yaşayan 61 milyon kişi tarafından konuşulan Hint-Avrupa dil ailesine mensup bir Latin dilidir. İtalyan asıllı göçmenlerce Amerika Birleşik Devletleri'nde, Arjantin'de, Brezilya'da, Kanada'da ve Avustralya'da da sıkça konuşulur. Orta Çağ itibarıyla Halk Latincesi (Vulgar Latince) çeşitli dillere ayrılmıştır. Orta Çağ'ın sonunda Floransa şehrinin kültür ve edebiyat üstünlüğü etkisiyle, Toskana yazı dilinden bugünkü İtalyanca şekillenmiştir. Dilin gelişiminde Boccaccio, Dante Alighieri ve Petrarca gibi isimlerin Latince yerine Toskana ağzını kullanmalarının büyük etkisi vardır. Buna rağmen İtalyan dili, siyasi birliğin de uzun zaman tamamlanamamış olmasının da etkisiyle bölgeden bölgeye büyük farklılıklar taşır. Her bölgenin kendine özgü şivesi vardır. Buna ek olarak İtalyanca gibi Halk Latincesinden türemiş ancak İtalyancadan farklı ve karşılıklı anlaşılabilirlik göstermeyen 30 civarı dil de İtalya'da bulunmaktadır. Çoğu İtalyanca konuşuru hem İtalyanca ve şivilerini, hem de kendi bölgesel dillerini (örneğin Sicilyaca veya Furlanca) konuşmaktadır.[5] Diğer Latin dilleriyle (Fransızca, İspanyolca, Portekizce, Rumence, Katalanca gibi) büyük benzerlikler taşır. İtalyancayı iyi bilen birisi diğer Latin dillerini de kısa zamanda öğrenebilir. İtalyanca ve Sardunyaca, Latinceden en az farklılaşmış yaşayan diller olarak nitelendirilmektedir. İtalyanca, kelimelerin hemen hemen tamamının ünlü harfle bitmesi ve kesif vurgularıyla kendine özgü bir melodiye sahiptir. İtalyanca, Rönesans devrinde lingua franca görevini görmüş olduğundan diğer dilleri etkilemiştir ve özellikle müzik alanında terminoloji İtalyancadır. İtalyanca, dünyanın sayılı melodik dillerinden biridir.

Avrupa'da İtalyancanın konuşulduğu yerler

Tarihçe

[değiştir | kaynağı değiştir]
"İtalyan tarihi" buraya yönlendirilmektedir. İtalyan halkının tarihi için İtalyanlar sayfasına bakınız. İtalyan kültürünün tarihi için, İtalyan kültürü sayfasına bakınız.

Kökenleri

[değiştir | kaynağı değiştir]

İtalyanca, Roma İmparatorluğu'nun geç dönemlerinde İtalya'da konuşulan ve yüzyıllar boyunca derinlemesine değişime uğrayan Halk Latincesi'nden türetilen bir Latin dilidir.[6]

Geç Orta Çağ'da Dante Alighieri (üst) ve Petrarca (alt), kendi Toskana lehçelerini İtalya'nın tamamında en önde gelen edebi dil olarak yerleştirmede etkili oldular.
İtalyan okulunda el yazısıyla yazı yazmak

Orta Çağ'da Avrupa'da yerleşik yazı dili Latinceydi ancak insanların büyük çoğunluğu okuma yazma bilmiyordu ve yalnızca bir avuç insan bu dili iyi biliyordu. İtalyan Yarımadası'nda Avrupa'nın çoğunda olduğu gibi çoğu yerel dilde konuşurdu. Yaygın olarak anıldıkları şekliyle bu lehçeler, resmi standartlar ve öğretilerden etkilenmeden yüzyıllar boyunca Halk Latincesi'nden gelişti. Bunlar hiçbir şekilde, kendi bu yerel dillerden biri olarak başlayan standart İtalyancanın "lehçeleri" değil, İtalyancanın kardeş dilleridir. Karşılıklı anlaşılabilirlik, genel olarak Roman dillerinde olduğu gibi, İtalyancada da büyük farklılıklar gösterir. İtalya'nın Roman dilleri her seviyede (fonoloji, morfoloji,sözdizimi, sözlük, pragmatik) İtalyancadan büyük farklılıklar gösterebilir ve tipolojik olarak farklı diller olarak sınıflandırılır.[7][8]

Alfabe

[değiştir | kaynağı değiştir]

İtalyan alfabesinde 21 harf bulunur. J, K, W, X ve Y harfleri İtalyancada kullanılmaz, sadece yabancı kelimelerde bulunur.

A B C D E F G H I L M N O P Q R S T U V Z
a b c d e f g h i l m n o p q r s t u v z

Okunuş

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • C harfi a, o, u harflerinin önünde bulunduğunda k [kʰ] olarak okunurken, e ve i harflerinden önce Türkçedeki ç [ʧ] gibi okunur.
  • Ch ve gh harfleri daima e ve i harflerinin önüne yazılır ve sırasıyla k ve g şeklinde okunurlar.
  • G harfi a, o, u harflerinin önünde normal g olarak okunurken, e ve i harflerinden önce Türkçedeki c [ʤ] harfi gibi okunur.
  • Gl, [ʎ] olarak, gn ise [ɲ] olarak okunur: “Taglia” (beden) talya olarak, “ogni” (her) onyi olarak okunur.
  • H harfi İtalyancada hiçbir zaman okunmaz. Eşsesli kelimelerde anlam karışıklılığını ortadan kaldırmak için kullanılır. Örneğin "anno" (yıl) ve "hanno" (sahip olmak fiilinin 3. çoğul şahıs çekimi). Yabancı kelimelerde de okunmaz, örneğin "hotel".
  • R harfi İtalyancada Türkçede olduğundan daha kuvvetli yuvarlatılır.
  • Z sesi "dz" olarak, zz ise "ts" olarak okunur: “Zucchero” (şeker) dzukkero, “pizza” ise pitsa olarak okunur.

"C" ile "g" harfleri ve "Sc" kombinasyonu

İtalyanca yazılışı Türkçe ses karşılığı Açıklama Örnek
ca, co, cu "k" c harfinden sonra a, o, u harfleri gelirse okunuş değişmez casa (ev) kasa
ce, ci "ç" c den sonra e veya i harfi gelirse k sesi ç sesine dönüşür città (şehir) çita
Che, chi "k" c den sonra e veya i gelen kelimelerde k sesini zorunlu kılmak için araya h getirilir occhio (göz) okkio
ga, go, gu "g" g harfinden sonra a, o, u harfleri gelirse okunuş değişmez gatto (kedi) gatto
ge, gi "c" g den sonra e veya i harfi gelirse k sesi c sesine dönüşür gente (insanlar) cente
ghe, ghi "g" h harfi araya getirildiğinde g sesini zorunlu kılar lunghezza (uzunluk) lungetza
sca, sco, scu "sk" sc den sonra a, o, u harfleri gelirse okunuş değişmez scuola (okul) skuola
sce, sci "ş" e ve i den önce sc gelirse ş olarak okunur scegliere (seçmek) şelyere
sche, schi "sk" sc den sonra e veya i harfi gelen kelimelerde k sesini zorunlu kılmak için araya h getirilir scheletro (iskelet) skeletro

Vurgu ve tonlama

[değiştir | kaynağı değiştir]

Çoğu İtalyanca kelimede vurgu sondan ikinci hecededir.

Örneğin: adesso (şimdi), liceo (lise)

Bazı kelimeler ise bu kurala uymaz ve vurgu kelimenin herhangi başka hecesinde bulunabilir.

Örneğin: fragola (çilek), cinema (sinema)
  • Vurgusu son hecede olan kelimelerde ünlü harfler sola yatık olan grave imi (à, è, ì, ò, ù) ile gösterilir. Bu aksanlar vurguda istisnaları gösterip, kelimenin sadece son harfine eklenir. Kelimenin başında veya ortasında olan vurgular için grave imi kullanılmaz.
Örneğin: caffè (kahve), lunedì (pazartesi)
  • İmi sağa yatık olan acute imi (é) ise kelimeye keskin aksan verir ve pratikte sadece kelime sonunda veya son hecede bulunur ve vurguyu gösterir.
Örneğin: trentatré (otuz üç), perché (çünkü)
  • Bazı kelimelerde ise diyakritik işaretler anlam ayırımı için önem taşır.
Örneğin:
  • la (dişi belirteç) - là (orada)
  • e (ve) - è (olmak fiili, dir-dır)
  • sì (evet) - si (dönüşlü zamir)

Dilbilgisi

[değiştir | kaynağı değiştir]

İtalyancada isimlerin tamamı erkek ya da dişi olarak betimlenir. Erkek kelimeler genellikle “-o” harfiyle, dişi kelimeler ise genellikle “-a” harfiyle biter. Erkek çoğul “-i”, dişi çoğul ise genellikle “-e” takısını alır. Dolayısıyla erkek çocuk “bambino”, kız çocuk “bambina”, erkek çocuklar “bambini”, kız çocuklar ise “bambine” olarak söylenir. Sıfatlar isimlerin cinsiyetine uyar. Bambino bello=Güzel erkek çocuk, Bambina bella=Güzel kız çocuk, Bambini belli= Güzel erkek çocuklar, Bambine belle=Güzel kız çocuklar.

Belirteçler (Articoli)

[değiştir | kaynağı değiştir]

İtalyancada belirli tanımlıkların (articoli determinativi) tekil ve çoğul hâlleri cinsiyete ve kelimenin başlangıç harfine göre değişir.

Belirli Tanımlıklar Tablosu (L'articolo determinativo)
Cinsiyet Tekil Çoğul Kullanım Kuralı (Not) Örnek (Tekil / Çoğul)
Erkek
(Maschile)
il i Sadece sessiz harflerden önce il palazzo / i palazzi (saray)
l' gli Sesli harflerden önce l'ingresso / gli ingressi (giriş)
lo gli s + sessiz harf; ayrıca z, ps, gn ve y harflerinden önce lo studente / gli studenti (öğrenci)
Dişi
(Femminile)
la le Sessiz harflerden önce la pizza / le pizze (pizza)
l' le Sesli harflerden önce l'idea / le idee (fikir)

Fiiller

[değiştir | kaynağı değiştir]

İtalyancada fiiller şahıslara göre ve zamana göre çekilir. Bu şahıslar io (ben), tu (sen), lui (erkek o), lei (dişi o ya da Siz), noi (biz), voi (siz), loro (onlar) dur. Şimdiki zamanda (Presente) fiil kökünün sonuna konan eklerle şahıslar betimlendiğinden şahıs zamiri genellikle "gizli özne" olarak kalabilir.

Yardımcı Fiiller (Essere ve Avere)

[değiştir | kaynağı değiştir]

İtalyancanın en temel iki fiili olan essere (olmak) ve avere (sahip olmak) düzensizdir ve diğer zamanların oluşturulmasında yardımcı fiil olarak kullanılırlar.

Yardımcı Fiillerin Çekimi
essere (olmak)
Şahıs Presente
(Şimdiki)
Passato Prossimo
(Yakın Geçmiş)
Imperfetto
(Hikaye)
Futuro
(Gelecek)
Condizionale
(Şart)
Trapassato Prossimo
(Önceki Geçmiş)
io sono sono stato/a ero sarò sarei ero stato/a
tu sei sei stato/a eri sarai saresti eri stato/a
lui/lei è è stato/a era sarà sarebbe era stato/a
noi siamo siamo stati/e eravamo saremo saremmo eravamo stati/e
voi siete siete stati/e eravate sarete sareste eravate stati/e
loro sono sono stati/e erano saranno sarebbero erano stati/e
avere (sahip olmak)
Şahıs Presente Passato Prossimo Imperfetto Futuro Condizionale Trapassato Prossimo
io ho ho avuto avevo avrò avrei avevo avuto
tu hai hai avuto avevi avrai avresti avevi avuto
lui/lei ha ha avuto aveva avrà avrebbe aveva avuto
noi abbiamo abbiamo avuto avevamo avremo avremmo avevamo avuto
voi avete avete avuto avevate avrete avreste avevate avuto
loro hanno hanno avuto avevano avranno avrebbero avevano avuto

Düzenli Fiillerin Çekimi (-are, -ere, -ire)

[değiştir | kaynağı değiştir]

İtalyancada düzenli fiiller mastar eklerine göre üç ana gruba ayrılır. Aşağıda her gruptan birer örnek fiilin temel zamanlardaki (Şimdiki, Geçmiş, Hikaye) çekimi verilmiştir.

1. Grup (-are): Parlare (Konuşmak)

[değiştir | kaynağı değiştir]
Şahıs Presente Passato Prossimo Imperfetto
io parlo ho parlato parlavo
tu parli hai parlato parlavi
lui/lei parla ha parlato parlava
noi parliamo abbiamo parlato parlavamo
voi parlate avete parlato parlavate
loro parlano hanno parlato parlavano

2. Grup (-ere): Vendere (Satmak)

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • -ere* bitimli fiillerde geçmiş zaman eki genellikle -uto olur.
Şahıs Presente Passato Prossimo Imperfetto
io vendo ho venduto vendevo
tu vendi hai venduto vendevi
lui/lei vende ha venduto vendeva
noi vendiamo abbiamo venduto vendevamo
voi vendete avete venduto vendevate
loro vendono hanno venduto vendevano

3. Grup (-ire): Dormire (Uyumak)

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • -ire* bitimli fiillerde geçmiş zaman eki genellikle -ito olur.
Şahıs Presente Passato Prossimo Imperfetto
io dormo ho dormito dormivo
tu dormi hai dormito dormivi
lui/lei dorme ha dormito dormiva
noi dormiamo abbiamo dormito dormivamo
voi dormite avete dormito dormivate
loro dormono hanno dormito dormivano

Fiil Zamanlarının Günlük Kullanımı ve Italiano Neostandard

[değiştir | kaynağı değiştir]

Standart İtalyanca dilbilgisi; 4 geçmiş, 1 şimdiki, 1 gelecek ve çeşitli şart kipleri dahil olmak üzere zengin bir zaman yapısına sahiptir. Ancak günümüz İtalya'sında konuşulan ve "Italiano neostandard" (Yeni Standart İtalyanca) olarak adlandırılan varyantta, bu zamanların birçoğu günlük konuşma dilinde kullanılmamakta veya işlevini yitirmektedir.[9]

Özellikle geçmiş zaman kipleri arasında belirgin bir kullanım farkı göze çarpar.

  • Passato prossimo (yakın geçmiş): Günlük konuşmada ve modern edebiyatta geçmiş zamanın temel kipidir. İtalya'nın kuzey ve orta kesimlerinde passato remotonun tamamen yerini almıştır; Güney İtalya'da ise her iki kip bir arada kullanılır. Ho mangiato, sono andato, ho vissuto gibi yapılarla kurulur. Anlatılan olay konuşma anına göre hâlâ bağlantılı veya yakın hissedildiğinde tercih edilir.[10][11]
  • Imperfetto (süreklilik taşıyan geçmiş / miş'li geçmiş): Geçmişte alışkanlık, betimleme, devam eden durumlar için kullanılır. Konuşma ve yazı dilinde çok canlıdır. Örnek: mangiavo, andavo, pioveva.[12]
  • Passato remoto (uzak geçmiş): Edebi metinlerde, tarih kitaplarında ve masallarda yaygın olarak kullanılır. Bununla birlikte, İtalya'nın kuzey ve orta bölgelerinde günlük konuşma dilinde neredeyse tamamen passato prossimo ile değiştirilmiştir. Güney İtalya'da hâlâ canlı birincil geçmiş zaman kipi olarak tercih edilir (örn. mangiai, andai).[13]
  • Trapassato prossimo (önceki yakın geçmiş): Avevo mangiato, ero andato örneklerinde olduğu gibi, geçmişte başka bir geçmiş olaydan önce gerçekleşmiş eylemleri anlatır. Günlük konuşmada ve modern edebiyatta en sık kullanılan “önceki geçmiş” zamanıdır. Trapassato remotonun tamamen yerini almıştır ve çağdaş İtalyancanın canlı, üretken zaman kiplerinden biridir.[10][12]
  • Trapassato remoto (önceki uzak geçmiş): dopo che ebbi/avvi mangiato, appena che fui partito gibi yapılarla kullanılan bu zaman kipi, çağdaş İtalyancada neredeyse tamamen terk edilmiştir. Günümüzde yalnızca çok eski edebi metinlerde (19. yüzyıl öncesi ve Manzoni'nin 1827 baskısı gibi) rastlanır. Modern İtalyancada aynı anlam trapassato prossimo ile ifade edilir ve trapassato remoto pratikte “ölü” bir zaman kipi kabul edilir.[10][14]
  • Presente (şimdiki zaman): Hem şimdiki zaman hem yakın gelecek hem de tarihsel anlatılarda (presente storico) kullanılır. İtalyan dilinin en canlı ve en sık kullanılan zamanıdır. Örnek: mangio, vado, domani parto.[10]
  • Futuro semplice (basit gelecek): Günlük konuşmada yakın gelecekteki eylemler için genellikle presente tercih edilir (Domani vado al mare = “Yarın denize gidiyorum”). Futuro semplice ise günümüzde daha çok tahmin, olasılık veya şüphe belirtmek için kullanılmaktadır (epistemik gelecek): Saranno le cinque («Saat beş olmalı»), Chi sarà mai? («Kim olsa gerek?»), Avrà trent’anni («Herhalde otuz yaşındadır») gibi.[12][15]

Zaman Kipleri Kullanım Özeti

[değiştir | kaynağı değiştir]

Aşağıdaki tabloda standart İtalyanca dilbilgisinde yer alan tüm zamanlar ve bunların günümüz konuşma dilindeki kullanım sıklıkları özetlenmiştir.

İtalyanca Fiil Kipleri ve Zamanları
Kip (Modo) Zaman (Tempo) İtalyanca Adı Günlük Kullanım Notu
Haber Kipleri
(Indicativo)
Gerçek eylemleri bildirir
Şimdiki / Geniş Presente Çok yaygın. Gelecek zaman yerine de sıkça kullanılır.
Yakın Geçmiş Passato Prossimo Çok yaygın. Konuşma dilinde ana geçmiş zamandır.
Şimdiki Zamanın Hikayesi Imperfetto Çok yaygın. Geçmişteki alışkanlıklar ve betimlemeler için kullanılır.
Uzak Geçmiş Passato Remoto Sınırlı. Edebiyat dilidir. Konuşma dilinde sadece Güney İtalya'da yaygındır.
Önceki Geçmiş Trapassato Prossimo Yaygın.
Önceki Uzak Geçmiş Trapassato Remoto Arkaik / Ölü. Sadece eski metinlerde görülür. Kullanılmaz.
Gelecek Futuro Semplice Yaygın. Ancak bazen yerini şimdiki zamana bırakır veya tahmin (olasılık) için kullanılır.
Gelecek (Bitmiş) Futuro Anteriore Nadir. Genelde geçmişe yönelik tahminlerde kullanılır.
Dilek Kipleri
(Congiuntivo)
Şüphe, istek, duygu bildirir
Şimdiki Presente Yaygın (Ancak konuşma dilinde bazen hatalı olarak Indicativo kullanılır).
Geçmiş Passato Yaygın.
Hikaye Imperfetto Azalmakta. Konuşma dilinde yerini bazen Indicativo Imperfettoya bırakır.
Önceki Geçmiş Trapassato Yaygın (Koşul cümlelerinde).
Şart Kipleri
(Condizionale)
Şimdiki Presente Yaygın (Nezaket ve istek bildirmede).
Geçmiş Passato Yaygın (Gerçekleşmemiş geçmiş isteklerde).
Emir Kipi
(Imperativo)
Şimdiki Presente Çok yaygın.

Söz Dizimi (Sentaks)

[değiştir | kaynağı değiştir]

İtalyanca, tipolojik olarak SVO (Özne-Yüklem-Nesne) söz dizimine sahip bir dildir. Cümlenin temel öğeleri genellikle Romans dillerinde görülen standart sıralamayı takip eder.[16] Temel cümle yapısı şu şekildedir: Özne + Yüklem + Tümleç Örnek: Luigi viene da casa. (Luigi evden geliyor.) Ancak İtalyanca, "Adıl düşüren dil" (Pro-drop language) grubuna girdiği için, fiil çekimi şahsı belirttiğinde özne zamiri genellikle kullanılmaz. Bu durumlarda cümle yapısı doğrudan yüklemle başlayabilir:

  • Parlo con te. (Seninle konuşuyorum) – (Burada Io [Ben] öznesi gizlidir.)

İtalyanca, söz dizimi açısından İngilizce gibi dillere kıyasla daha esnektir. Vurgu (focalizzazione) yapılmak istendiğinde özne yüklemden sonraya da gelebilir. Örnek: Ha chiamato la mamma (Annem aradı) cümlesinde vurgu 'arayanın anne olduğu' üzerinedir)

İtalyanca bir pasaj

[değiştir | kaynağı değiştir]

İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi, Madde 1:

:
Orijinal metin: "Tutti gli esseri umani nascono liberi ed eguali in dignità e diritti. Essi sono dotati di ragione e di coscienza e devono agire gli uni verso gli altri in spirito di fratellanza."
Türkçe: "Bütün insanlar hür, haysiyet ve haklar bakımından eşit doğarlar. Akıl ve vicdana sahiptirler ve birbirlerine karşı kardeşlik zihniyeti ile hareket etmelidirler."

Bazı İtalyanca Kelimeler ve İfadeler

[değiştir | kaynağı değiştir]

İtalyancada günlük hayatta en sık kullanılan kelimeler, aile üyeleri ve ülke isimleri aşağıdadır:

Temel İfadeler ve Selamlaşma
İtalyanca Türkçe Notlar
Sì Evet
No Hayır
Ciao Merhaba / Hoşça kal Hem geliş hem gidişlerde (samimi) kullanılır.
Grazie Teşekkür ederim
Prego Bir şey değil / Rica ederim
Per favore Lütfen
Mi scusi Affedersiniz Resmi hitap / Özür dileme
Come stai? Nasılsın?
Come va? Ne haber? / Nasıl gidiyor?
Bene İyi
Bello Güzel
Piacere Tanıştığıma memnun oldum
Buongiorno Günaydın / İyi günler
Buonasera İyi akşamlar
Buonanotte İyi geceler
Arrivederci Hoşça kalın
A presto Görüşürüz
Çekirdek Aile
İtalyanca Türkçe
il padre / il papà Baba
la madre / la mamma Anne
il fratello Erkek kardeş / Ağabey
la sorella Kız kardeş / Abla


Ülkeler ve Diller
Ülke (İtalyanca) Türkçe Dil (İtalyanca) Türkçe
Italia İtalya l'italiano İtalyanca
Turchia Türkiye il turco Türkçe
Inghilterra İngiltere l'inglese İngilizce

İtalyanca Sayıların Yapısı

[değiştir | kaynağı değiştir]

İtalyanca sayı sistemi onluk tabana dayanır ve oldukça kurallıdır. Aşağıdaki tabloda sayıların basamak ve katlarına göre değişimi gösterilmiştir:

İtalyanca Sayı Sistemi
n 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9
n
(Birlikler)
zero uno due tre quattro cinque sei sette otto nove
10 · n
(Onluklar)
— dieci venti trenta quaranta cinquanta sessanta settanta ottanta novanta
10n
(Kuvvetler)
uno dieci cento mille — — milione — — miliardo
  • 11-16 Arası: Düzensizdir (On + sayı yapısında değil, birleşik köktedir): Undici, dodici, tredici... sedici.
  • 17-19 Arası: Önek alır: Diciassette, diciotto, diciannove.
  • Birleştirme Kuralı: Onlar basamağından sonra birlik gelirken arada boşluk bırakılmaz: 21 için ventuno, 22 için ventidue.

Sayıların Yazımında Önemli Kurallar

[değiştir | kaynağı değiştir]

İtalyanca sayıların yazımında dikkat edilmesi gereken fonetik ve yapısal kurallar şunlardır:

  • Aksan Kuralı (3 ve Katları):
    tre (3): Tek heceli olduğu için aksansız yazılır.
    ventitré (23), trentatré (33): 3 ile biten birleşik sayılarda vurgu son heceye düştüğü için kelime sonuna mutlaka keskin aksan (é) gelir.
  • Sesli Harf Düşmesi (1 ve 8):
    Onlar basamağı (20, 30, 40...) sesli harfle biterken, yanına sesli harfle başlayan 1 (uno) veya 8 (otto) rakamları gelirse, onlar basamağının sonundaki harf düşer ve iki kelime kaynaşır.
    Venti + uno = Ventuno
    Trenta + otto = Trentotto
  • Çoğul Yapı Kuralları (100, 1000 ve Milyon):
    Cento (100): Çoğul eki almaz, önündeki sayı değişse de kelime aynı kalır (200 = Duecento).
    Mille (1000): Çoğul hali düzensizdir ve -mila ekine dönüşür (2000 = Duemila).
    Milione (Milyon): Standart çoğul kuralına uyar ve -i alarak Milioni olur (2 Milyon = Due milioni).

Notlar

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ a b Avrupa Bölgesel Diller ve Azınlık Dillerini Koruma Antlaşması tarafından azınlık dili olarak tanınıyor.[3]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ a b c "Italian". Ethnologue: Languages of the World (İngilizce) (25 bas.). SIL International. 2022. 4 Kasım 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Kasım 2025. 
  2. ^ "Pope Francis to receive Knights of Malta grand master Thursday – English". ANSA.it. 21 Haziran 2016. 13 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ekim 2019. 
  3. ^ "Languages covered by the European Charter for Regional or Minority Languages" (PDF). 13 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 11 Haziran 2019.  (PDF)
  4. ^ Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin, (Ed.) (2017). "Italian". Glottolog 3.0. Jena, Germany: Max Planck Institute for the Science of Human History. 
  5. ^ "Italy". Ethnologue. 19 Şubat 1999. 25 Mayıs 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ekim 2015. 
  6. ^ "Latino e italiano". Enciclopedia dell'Italiano (2010) (İtalyanca). Treccani. 3 Aralık 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Aralık 2025. 
  7. ^ Lepschy, Anna Laura; Lepschy, Giulio C. (1988). The Italian language today (2. bas.). New York: New Amsterdam. ss. 13, 22, 19-20, 21, 35, 37. ISBN 978-0-941533-22-5. OCLC 17650220. 
  8. ^ Andreose, Alvise; Renzi, Lorenzo (2013), "Geography and distribution of the Romance Languages in Europe", Maiden, Martin; Smith, John Charles; Ledgeway, Adam (Ed.), The Cambridge History of the Romance Languages, 2, Contexts, Cambridge: Cambridge University Press, ss. 302-308 
  9. ^ Berruto, Gaetano (1987). Sociolinguistica dell'italiano contemporaneo. Roma: Carocci. ISBN 978-88-430-1024-0. 
  10. ^ a b c d Serianni, Luca (2000). Italiano: grammatica, sintassi, dubbi. Milano: Garzanti. 
  11. ^ "Passato prossimo e passato remoto". Accademia della Crusca. Erişim tarihi: 3 Aralık 2025. Arşivlenmesi gereken bağlantıya sahip kaynak şablonu içeren maddeler (link)
  12. ^ a b c Serianni, Luca (1989). Grammatica italiana; italiano comune e lingua letteraria. Torino: UTET. 
  13. ^ "Sull'uso del passato remoto". Accademia della Crusca. Erişim tarihi: 3 Aralık 2025. Arşivlenmesi gereken bağlantıya sahip kaynak şablonu içeren maddeler (link)
  14. ^ "Il trapassato remoto". Accademia della Crusca. Erişim tarihi: 3 Aralık 2025. Arşivlenmesi gereken bağlantıya sahip kaynak şablonu içeren maddeler (link)
  15. ^ "Il futuro con valore epistemico". Accademia della Crusca. Erişim tarihi: 3 Aralık 2025. Arşivlenmesi gereken bağlantıya sahip kaynak şablonu içeren maddeler (link)
  16. ^ Salvi, Giampaolo; Vanelli, Laura (2004). Nuova grammatica italiana. Bologna: Il Mulino.

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • İstanbul İtalyan Kültür Merkezi
  • g
  • t
  • d
Avrupa Birliği'nin resmî dilleri
Almanca · Bulgarca · Çekçe · Danca · Estonca · Felemenkçe · Fince · Fransızca · Hırvatça · İngilizce · İrlandaca · İspanyolca · İsveççe · İtalyanca · Lehçe · Letonca · Litvanca · Macarca · Maltaca · Portekizce · Rumence · Slovakça · Slovence · Yunanca
  • g
  • t
  • d
Güney Afrika Cumhuriyeti'nde konuşulan diller
Resmî
Afrikaanca · İngilizce · isiNdebele · Kuzey Sotho · Sesotho · siSwati · Xitsonga · Setswana · Tshivenda · isiXhosa · isiZulu
Gayrıresmî
Portekizce · Yunanca · İtalyanca · Felemenkçe · Almanca · Yidiş · Fransızca · Yue Çincesi · Hakka Çincesi · Telugu · Tamilce · Guceratça · Hintçe · Urduca · Güney Afrika İşaret Dili · Haiǁom · Kung-Ekoka · Shona · Birwa · Khwe · Nama · Oorlams · Phuthi · Ronga · Svahili · Tswa
Ana dili olarak konuşulmayan
(altkültürler ve
lingua francalar)
Angloromani · isiCamtho/Tsotsitaal · Gail · Fanagalo
Nesli tükenmiş
Korana · Xiri · ǀXam · ǁXegwi · Seroa · Nǀu
Otorite kontrolü Bunu Vikiveri'de düzenleyin
  • BNE: XX529374
  • BNF: cb119355095 (data)
  • GND: 4114056-4
  • LCCN: sh85068806
  • NARA: 10640342
  • NDL: 00564305
  • NKC: ph121249
  • NLI: 987007565399105171
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=İtalyanca&oldid=36565868" sayfasından alınmıştır
Kategoriler:
  • İtalyanca
  • Vatikan dilleri
Gizli kategoriler:
  • Arşivlenmesi gereken bağlantıya sahip kaynak şablonu içeren maddeler
  • Hatalı yönlendirme şablonuna sahip sayfalar
  • BNE tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri
  • BNF tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri
  • GND tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri
  • LCCN tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri
  • NARA tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri
  • NDL tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri
  • NKC tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri
  • NLI tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri
  • Sayfa en son 02.36, 25 Aralık 2025 tarihinde değiştirildi.
  • Metin Creative Commons Atıf-AynıLisanslaPaylaş Lisansı altındadır ve ek koşullar uygulanabilir. Bu siteyi kullanarak Kullanım Şartlarını ve Gizlilik Politikasını kabul etmiş olursunuz.
    Vikipedi® (ve Wikipedia®) kâr amacı gütmeyen kuruluş olan Wikimedia Foundation, Inc. tescilli markasıdır.
  • Gizlilik politikası
  • Vikipedi hakkında
  • Sorumluluk reddi
  • Davranış Kuralları
  • Geliştiriciler
  • İstatistikler
  • Çerez politikası
  • Mobil görünüm
  • Wikimedia Foundation
  • Powered by MediaWiki
İtalyanca
Konu ekle