Tünel (İstanbul)

Tünel
F2 (Karaköy – Beyoğlu) Tarihi Tünel Füniküler Hattı
Tünel; F2 (Karaköy – Beyoğlu) Tarihi Tünel Füniküler Hattı
	Tünel'in Karaköy istasyonu girişi
Genel bilgiler
Durum	İşletmede
Sahibi	İstanbul Büyükşehir Belediyesi
Yer	Beyoğlu, İstanbul, Türkiye
İlk - Son durak	Karaköy; Beyoğlu;
İstasyonlar	2
Yolculuk süresi	~1,7 dakika (102 saniye)
Web sitesi	Tünel Resmî Sitesi
Hizmet
Türü	Füniküler
Sistem	İstanbul Füniküleri
Güzergah	2
İşletmeci(ler)	İETT
Tarihçe
Açılış	17 Ocak 1875
Teknik bilgiler
Hat uzunluğu	0.573 km (356 mi)
Hat açıklığı	Standart (1435 mm)
Kabin sistemi	2 tren seti toplam 2 vagon
Çalışma Hızı	22 km/sa (14 mph)
Güzergâh haritası
Güzergâh haritası
	Sembol açıklamaları
	Bu diyagramı: görüntüle; tartış; değiştir;

Tünel veya resmî adıyla F2 (Karaköy – Beyoğlu) Tarihi Tünel Füniküler Hattı, İstanbul'un Beyoğlu ilçesinde yer alan ve Karaköy ile İstiklal Caddesi'ni birbirine bağlayan tarihi yeraltı füniküler hattıdır. 1863 yılında hizmete giren Londra Metrosu'nun ardından dünyanın en eski ikinci, Türkiye'nin ise ilk yeraltı raylı toplu taşıma sistemidir.^[1]

1871 yılında inşasına başlanan ve 17 Ocak 1875 tarihinde "Metropolitan Railway of Constantinople" adıyla hizmete giren hat, 573 metre uzunluğundadır. Galata (Karaköy) ile Pera (Beyoğlu) arasındaki dik yokuşu tırmanma zorluğunu ortadan kaldırmak amacıyla inşa edilen Tünel, 1910 yılında elektrikli sisteme geçiş sürecine başlamış, 1971 yılında ise tamamen yenilenerek lastik tekerlekli sisteme dönüştürülmüştür.^[2]

Tarihçe

Osmanlı Dönemi ve Kuruluş

19. yüzyılın ikinci yarısında, dönemin finans ve ticaret merkezi olan Galata ile sosyal hayatın kalbi ve yabancı elçiliklerin bulunduğu Pera (Beyoğlu) arasındaki ulaşım, %24^{[kaynak belirtilmeli]} gibi oldukça dik bir eğime sahip olan Yüksekkaldırım Yokuşu üzerinden sağlanmaktaydı. Günde ortalama 40.000 kişinin kullandığı bu yokuş, yayalar için yorucu olduğu gibi ticari malların taşınması için de büyük bir engel teşkil etmekteydi.^[3]

1867 yılında İstanbul'u turist olarak ziyaret eden Fransız mühendis Eugène-Henri Gavand, bu iki nokta arasındaki insan akışını gözlemleyerek, iki merkezi birbirine bağlayacak asansör tipinde bir demiryolu projesi geliştirdi. Gavand, projesini Osmanlı hükûmetine ve Padişah Abdülaziz'e sundu. 10 Haziran 1869 tarihinde imzalanan ferman ile Tünel'in inşası ve işletilmesi imtiyazı 42 yıllığına Gavand'a verildi.^[4]

Gavand, Fransa'daki Prusya işgali nedeniyle finansman sorunu yaşayınca Birleşik Krallık sermayesiyle "Metropolitan Railway of Constantinople from Galata to Pera" şirketini kurdu. 30 Haziran 1871 tarihinde inşaat çalışmaları başladı. İnşaat sürecinde yaşanan istimlak sorunları ve teknik zorluklara rağmen tünel kazısı 1874 yılında tamamlandı. Deneme seferlerinde, halkın yeraltı ulaşımına karşı olası korkusunu yenmek ve güvenliği kanıtlamak amacıyla vagonlarda eşya ve hayvanlar taşındı.^[1]

Tünel, 17 Ocak 1875 tarihinde yerli ve yabancı davetlilerin katıldığı görkemli bir törenle hizmete açıldı. İlk dönemlerde enerji, 150 beygir gücündeki iki buhar makinesiyle sağlanmaktaydı. Vagonlar ahşaptı ve aydınlatma gaz lambalarıyla yapılıyordu.

Cumhuriyet Dönemi ve Modernizasyon

Tünel şirketi, 1911 yılında imtiyazlarını "Dersaadet Mülhakatından Galata ve Beyoğlu Beyninde Tahtelarz Demiryolu" (İstanbul Elektrik Tramvay ve Tünel İşletmeleri) adlı çok uluslu konsorsiyuma devretti. 1939 yılında ise Millî Korunma Kanunu çerçevesinde 2.500.000 TL bedelle millileştirilerek İETT Genel Müdürlüğü'ne devredildi.^[5]

II. Dünya Savaşı yıllarında bazı malzemelerin temin edilememesi nedeniyle zaman zaman kesintiye uğrayan işletme, teknolojisinin eskimesi üzerine 1968 yılında kapsamlı bir yenileme çalışması için kapatıldı. Fransız bir firma tarafından yürütülen çalışmalar sonucunda sistem tamamen elektrikli hale getirildi ve vagonlar lastik tekerlekli modern metal setlerle değiştirildi. Yenilenen Tünel, 2 Kasım 1971'de tekrar hizmete açıldı.^[6]

2007 yılında, İstanbul'un deprem riskine karşı tünel yapısı güçlendirilmiş ve istasyonlar restore edilmiştir.

Teknik Özellikler

Tünel hattı, tek tüp içerisinde işleyen karşılıklı iki vagonun, hattın ortasındaki karşılaşma bölgesinde (makas) birbirini teğet geçmesi prensibine dayalı bir füniküler sistemidir.

Hat uzunluğu: 573 metre
Tünel boyutları: 6,7 metre genişlik, 4,9 metre yükseklik
Kot farkı: Karaköy ve Beyoğlu istasyonları arasında yaklaşık 61,55 metre
Eğim: %2 ile %15 arasında değişmektedir.^{^{[kaynak belirtilmeli]}}
İstasyon sayısı: 2
Araç sayısı: 2
Vagon kapasitesi: Tek seferde maksimum 170 yolcu
Yolculuk süresi: Ortalama 102 saniye (yaklaşık 1,7 dakika)
Hız: Azami 22 km/sa (İşletme hızı)
Hat açıklığı: Standart (1435 mm) – Lastik tekerlekli sistem ile beton yol üzerinde hareket eder.
İşletme saatleri: 07.00 - 22.45
Günlük yolcu sayısı: 24.000 yolcu/gün
Günlük sefer sayısı: 300
Sefer sıklığı: 5 dakika

İstasyonlar

Sıra	İstasyon	İlçe	Aktarma	Tür	Notlar
1	Beyoğlu	Beyoğlu	(Şişhane-Zemin İstanbul)・ (Tünel)	Yer altı	Üst İstasyon / Metro Han・Tünel Pasajı・İstiklal Caddesi
2	Karaköy	Beyoğlu	(Karaköy)・ (ŞH Karaköy)	Yer altı	Alt İstasyon / Galata Köprüsü・Galata Kulesi・Perşembe Pazarı・Bankalar Caddesi

Güzergâh şeması

Görseller

1922 tarihli haritada Tünel güzergâhı
Karaköy İstasyonu girişi
Beyoğlu İstasyonu bekleme alanı
Beyoğlu Füniküler İstasyonu'nda bekleyen bir füniküler aracı
Eski bir füniküler aracı
Beyoğlu Füniküler İstasyonu'nda bekleyen bir füniküler aracı
Tünel'den bir görünüm
Beyoğlu Füniküler İstasyonu'nda bekleyen bir füniküler aracı
Karaköy'den Beyoğlu'na süren 2 dakikalık yolculuk

Tarihi çizimler^[7]

Projenin orijinal kitapçığının kapağı (1867)
Tünel'in iki istasyonu arasındaki kot farkını gösteren basit bir çizimi
Tünel kesit planı (Gavand çizimi)
Trenin orijinal hali
Buhar makinesi
Tünelin detaylı çizimi

Ayrıca bakınız

Kaynakça

^ ^a ^b "Tünel'in Hikayesi". İETT. 15 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2025.
^ Eren Kayaoğlu, Adem Candaş (2014). Early Application of Underground Funicular 'Tunnel' in Istanbul (PDF) (Tez). İTÜ Transport Tekniği Grubu.
^ Çelik, Zeynep (1993). The Remaking of Istanbul: Portrait of an Ottoman City in the Nineteenth Century. University of California Press. s. 96-98. ISBN 978-0520082397.
^ "Tünel Kronolojisi". İETT. Erişim tarihi: 24 Aralık 2025.
^ "Nationalization Of Tunel". İETT. Erişim tarihi: 24 Aralık 2025.
^ Azéma, Michel (2005). "The 1971 Funicular". Funimag. Erişim tarihi: 24 Aralık 2025.
^ Gavand, Eugène-Henri (1876). Chemin de fer métropolitain de Constantinople, ou Chemin de fer souterrain de Galata à Péra, dit tunnel de Constantinople. Projet d'une nouvelle ville et d'un nouveau port de commerce à Constantinople (Fransızca). Paris.

Dış bağlantılar

Wikimedia Commons'ta Tünel (İstanbul) ile ilgili ortam dosyaları mevcuttur.

İETT resmî sitesi 24 Ocak 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[İETT-Tarihçe-1] "Tünel'in Hikayesi". İETT. 15 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2025.

[Kayaoğlu-2] Eren Kayaoğlu, Adem Candaş (2014). Early Application of Underground Funicular 'Tunnel' in Istanbul (PDF) (Tez). İTÜ Transport Tekniği Grubu.

[Celik-3] Çelik, Zeynep (1993). The Remaking of Istanbul: Portrait of an Ottoman City in the Nineteenth Century. University of California Press. s. 96-98. ISBN 978-0520082397.

[İETT-Kronoloji-4] "Tünel Kronolojisi". İETT. Erişim tarihi: 24 Aralık 2025.

[5] "Nationalization Of Tunel". İETT. Erişim tarihi: 24 Aralık 2025.

[Funimag-6] Azéma, Michel (2005). "The 1971 Funicular". Funimag. Erişim tarihi: 24 Aralık 2025.

[Gavand-7] Gavand, Eugène-Henri (1876). Chemin de fer métropolitain de Constantinople, ou Chemin de fer souterrain de Galata à Péra, dit tunnel de Constantinople. Projet d'une nouvelle ville et d'un nouveau port de commerce à Constantinople (Fransızca). Paris.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

g t d F2 (Karaköy - Beyoğlu) Tarihi Tünel Füniküler Hattı istasyonları
İETT
	Karaköy Beyoğlu
Kalın punto ile yazılan istasyonlar başlangıç/bitiş ve aktarma istasyonlarıdır. Detaylı bilgi için ilgili maddelere bakınız.
İstanbul Füniküleri