Kavak, Samsun

Kavak
İlçe
İlçenin Samsun ilindeki konumu
İlçe sınırları haritası
Ülke	Türkiye
İl	Samsun
Coğrafi bölge	Karadeniz Bölgesi
İdare
• Kaymakam	Taha Genç
• Belediye başkanı	Şerif Ün (YRP)
Rakım	600 m
Nüfus  (2018)
• Toplam	21.692
• Kır	-
• Şehir	21.154
Zaman dilimi	UTC+03.00 (TSİ)
İl alan kodu	0362
İl plaka kodu	55
Resmî site Kaymakamlık Belediye

Kavak (Osmanlıca: قواق), Samsun ilinin bir ilçesidir.

Tarih

İlçe merkezinin kuzeyinde kalan Kale Doruğu Höyüğü'nde 1942 yılında yapılan araştırmalarda MÖ 3500-2000 yıllarına ait eserlere rastlanmıştır. Bu verilere göre Kavak, Erken Tunç Çağı'ndan bu yana bir yerleşim yeridir. Kale Doruğu Höyüğü'nde Erken Helenistik Dönem, Roma, Bizans, Selçuklu ve Osmanlı dönemlerine ait eserlere rastlanması ise bu yerin hem yerleşim özelliğini, hem de burada yerleşimin sürekliliğini göstermektedir.

Kale Doruğu'nda en önemli yerleşmenin Bakır Çağı'nda olduğu anlaşılmıştır. Bölgede varlığı kanıtlanan ilk kavim Kaşkalardır. Kaşkalar, Hititlerin egemenliğini benimsemiş yarı göçebe ve saldırgan bir topluluktur.

Hititler, Kale Doruğu'na geniş ölçüde yerleşmemiş; ancak, bölgenin stratejik bir noktada oluşu nedeniyle buraya bir nevi garnizon kurmuşlardır, bu da onların yayılma ve genişleme dönemlerine rastlamaktadır.

Hititlerin egemenliğinden sonra Kavak, MÖ 1200'lerde Friglerin, MÖ 7. yüzyılda Miletlilerin egemenliği altına girmiştir. MÖ 3. yüzyılda Pontus Krallığı tarafından ilhak edilen Kavak'a daha sonra Romalılar hakim olmuştur.

Daha önce Yahudiliği tanıyan halk, 1. yüzyıl İsa'nın havarilerinden Aziz Andre ve Pier'in bölgeye gelmesiyle Hristiyanlıkla tanışmıştır.

Müslümanlar, Abbasiler döneminde (750-1528) Malatya - Tokat üzerinden Karadeniz kıyılarına uzandılar ve İslam dinini buralara tanıttılar.

1071'deki Malazgirt Meydan Muharebesi'nden sonra Selçuklular döneminde Rükneddin Süleyman'ın Tokat meliki olduğu zaman bölge Selçukluların eline geçti.

Anadolu'ya gelen Türkmen boylarından Çepniler Trabzon, Ünye ve Kavak'tan yola çıkarak, Karadeniz'in Türkleşmesinde önemli etken olmuşlardır.

Osmanlı döneminde ise Yıldırım Beyazıt Han, Anadolu'da birliği sağlamak için bölgeyi İsfendiyaroğulları'ndan almıştır.

1418 Çelebi Mehmet döneminde ilçe tamamen Osmanlıların eline geçmiştir. Kavak'ın bundan sonraki tarihi Osmanlı Tarihi içinde gelişimini sürdürmüştür.

1518 tarihli bir Osmanlı tapu defterinde Kavak'ın Canik Sancağı'na bağlı bir karye (köy) olduğu görülmüştür.

1839 yılında merkez ilçeye bağlı bucak olmuştur.

1934 yılında da bucak teşkilatı ilçe teşkilatına çevrildi.

Coğrafi konumu

Samsun-Ankara karayolu üzerinde kurulmuş, Samsun iline bağlı bir ilçedir. Samsun merkezine uzaklığı 50 km'dir. Kavak doğusunda Asarcık, batısında Havza, kuzeyinde İlkadım ve Bafra, güneyinde Ladik ilçeleriyle çevrilidir.

Denizden yüksekliği 600 m olan ilçe engebeli bir arazi yapısına sahiptir. En yüksek dağı Hacılar Dağı'dır. İlçenin en önemli akarsularından Mert Irmağı bu dağlarda doğar. İlçenin doğal gölü olmasa da sulama amacıyla yapılan göletleri vardır.

İlçe ormanlık bir yapıya sahiptir. İç Anadolu üzerinden ilçe sınırına girileceği anda orman ziyaretçileri kucaklar ve Karadeniz sahili boyunca ayrılmaz. Ormanlarında genellikle Akmeşe, Karameşe (pelit ağacı) gürgen, kayın, yabani fındık, yabani ıhlamur, yabani erik, yabani kiraz, yabani kavak ve ardıç bulunur.

İlçenin yüzölçümü 697 km²’dir.

İklim

Deniz seviyesinden oldukça yüksek olan Kavak'ta iklim, deniz ikliminden kara iklimine geçiş şeklindedir. Fakat karasal iklim daha baskın durumdadır. Yazları ılık, kışları ise genellikle soğuk geçer. Yazın lodos, kışın poyraz rüzgârlarının etkisi altında kalan ilçede en fazla yağmur ilkbaharda yağar.

Nüfus

Yıl	Toplam	Şehir	Kır
1935	28.095	1.362	26.733
1940	29.027	1.441	27.586
1945	31.413	1.576	29.837
1950	34.240	1.671	32.569
1955	36.510	1.753	34.757
1960	40.139	2.504	37.635
1965	42.677	2.473	40.204
1970	44.120	2.810	41.310
1975	45.768	3.964	41.804
1980	48.265	4.592	43.673
1985	50.224	5.275	44.949
1990	32.949	5.745	27.204
2000	27.371	7.871	19.500
2007	21.854	8.629	13.225
2008	22.303	8.177	14.126
2009	21.559	8.435	13.124
2010	20.940	8.479	12.461
2011	20.405	8.582	11.823
2012	20.312	8.924	11.388
2013	20.604	20.604	veri yok
2014	20.251	20.251	veri yok
2015	20.130	20.130	veri yok
2016	20.112	20.112	veri yok
2017	20.079	20.079	veri yok
2018	21.692	21.692	veri yok
2019	21.074	21.074	veri yok
2020	21.154	21.154	veri yok

Not: Büyükşehir yasası nedeniyle köyler mahalle statüsüne geçtiğinden 2013'ten itibaren kır nüfusu tabloda yer almamıştır.

Ağız

Türkçenin Kavak ilçesinde kullanılan ağznın Batı Anadolu ağızları içindeki konumu Leyla Karahan'ın Anadolu Ağızlarının Sınıflandırılması (Türk Dil Kurumu yayınları: 630, Ankara 1996) adlı çalışmasına göre şöyledir:

Sosyo-ekonomik yapısı

Kavak ilçesinin ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayanır. Tarım alanında en çok buğday, mısır, yulaf, arpa gibi tahıl ürünleri yetiştirilir. Ayrıca; şekerpancarı, tütün, patates ekimi de yapılmaktadır. Silaj mısır ve fiğ ekimi de artmaktadır.

Yüksek kesimlerdeki köylerde yaşayan halkın geçim kaynağı ise büyük ölçüde orman ürünleridir.

İlçedeki sanayi genellikle kireç, tuğla ve kiremit üretimi şeklinde gelişmiştir.

Ulaşım

Kavak, Orta Karadeniz'i İç Anadolu'ya bağlayan Samsun-Ankara Devlet karayolu üzerindedir. Samsun merkezine uzaklığı 51 km olan ilçeye ulaşım kolayca sağlanabilmektedir. Toptepe-Doruk yöresinde viyadük ve 3*2 yol genişletme-asfalt, Çakallı mıntıkasında dağ kot düşürme ve viyadük çalışması yapılmaktadır.

Tarihi ve kültürel değerler

Kale Doruğu Höyüğü

Ayrıca bakınız: Kale Doruğu Höyüğü

1942 yılında Müzeler ve Anıtlar Yüksek Kurulu tarafından ön kazı yapılmış, sit alanı olarak koruma altına alınmıştır. Burasının Bakır Çağı'nda önemli bir yerleşim yeri olarak kullanıldığı, Hititlerin yayılma genişleme dönemlerinde de starejik konumu nedeniyle Amasya-Samsun yolunu denetleyebilmek için bir nevi garnizon olarak kullanıldığı tahmin edilmektedir. İlk kazı çalışmalarında Genç Helenistik, Roma, Bizans, Selçuklu ve Osmanlı dönemi kalıntılarına rastlanmıştır.

Kavak'ta bulunan diğer höyük ve ören yerleri ise şunlardır: Tepesi Deliktepesi, Kaleyeri, Kaletepe, Aytepe, Hacıbey, Dingil Kalecik höyükleri; Güneytepe, Çamlık, Asarkale ören yerleridir. Buralarda yapılan kazılarda ele geçen buluntular üzerinde yeterli araştırma ve inceleme yapılmamıştır.

Taş Han (Minoz Hanı)

Eski Ankara-Samsun yolu üzerinde Çakallı mevkiinde bulunan hanın Selçuklu yapısı olduğu anlaşılmaktadır.ve günümüze dek hâlâ ayakta kalmayı başarmıştır. Yapılan araştırmalara göre 13. yüzyıl Selçuklu eseri olduğu anlaşılmıştır. Günümüzden 700 yıl öncesine aittir. Tarihsel kaynaklarda taşhan, çakallı kervansarayı gibi isimlerle söz edilmektedir. Ayrıca bu döneme ait köprüde bulunmaktadır.

Yörgüç Paşa Cami, Kavak

Osmanlılar döneminde Yörgüç Paşa tarafından yaptırılmıştır. İlk yapılan cami ahşaptır, bu yıkılarak yerine kesme taştan inşa edilmiştir. Kesin yapılış tarihi bilinmeyen caminin minaresi Selçuklu ve Osmanlı minare mimarisine uymaktadır. Bir de caminin yerinde eskiden kilise bulunduğu ve minarelerinde kilisenin kulesi olduğu rivayet edilmektedir. Ya da minarenin Hristiyan bir mimar tarafından yapılmış olduğu tahmin edilmektedir.

Bekdemir Köyü Camii

Tamamen ahşap malzemeden yapılmış olup, içerisinde kök boyalı süslemeler vardır. Çevresinde daha önceden bir medrese olduğu bilinmektedir. Fakat günümüze ulaşmamıştır. Cami yapı olarak tadilata uğramış olduğundan orijinalliğini bütünüyle korumaktadır. cami çerçevelerinin ustaları Minoz'dan getirilmiştir. Dernek üyelerinin ve köy halkının desteğiyle yeniden restore edilmiş ve korumaya alınmıştır.

Çakallı Köprüsü

Çakallı mevkiinde Çakallı Irmağı üzerine kurulmuş köprü iki gözlüdür. 19. yüzyıl Osmanlı eserleridir. Eski Ankara-Samsun Yolunda irili ufaklı aynı mimaride köprüler olup tespit ve araştırma safhasında çalışmalara başlanmıştır

Belirli günler

Kavak'ta ağustos ayı içerisinde düzenlenen "Yaşar Doğu Şenlikleri ve Kutlamaları" geleneksel hale gelmiştir. Yaşar Doğu, güreşte Dünya Şampiyonluğuna kadar yükselmiş bir sporcudur.

Folklorik değerler

Kavak ilçesinde “Keşik” denilen bir gelenek vardır. Her hane kendisine keşik (Sıra) geldiğinde bütün köylüyü davet ederek onlara sabah, öğlen, akşam üç öğün olmak üzere yemeklerini hazırlar ve ikram eder. Bu daha sonra başka bir haneye keşik gelmesi şeklinde devam ettirilir.

Yemekler

Kavak yöresinin en meşhur yemeği kaz etiyle yapılan Kaz Ekmeği'dir. Mahallî olarak tirit denir. Kazın eritilen kızgın yağına batırılmış yufkalarla (yoka), yine kazın yağı ile yapılmış bulgur pilavı üzerine pişirilmiş kaz eti serilip çatal-kaşık kullanmadan et ve pilavın üstüne yufka konur ve parmak uçlarıyla et ve pilav bu yufkaya sarılır ve büyük bir lokma halinde yenir. Ayrıca, çakallı menemeni, ketesi, tandır kebabı, saç üzerinde pıtıl ekmeği, yoğurtlu mısır çorbası, keşkek, madımak yemeği, tavada dönderme (yağlı), şekerpancarı pekmezi, elmanın yabani türlerinden olan ve adına halk arasında Acık ya da Acuk denen meyveden yapılan yapılan ekşi meşhurdur.

Dış bağlantılar

• Kavak Kaymakamlığı 16 Ekim 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Kavak Belediyesi 21 Ocak 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.