Şeker pancarı
| Şeker pancarı | ||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||||||||
| Biyolojik sınıflandırma | ||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||
Beta vulgaris var. saccharifera
Döll |
Şeker pancarı, etli kökünden şeker elde edilen, ıspanakgiller familyasından 2 yıllık tarım bitkisi. 1 yıl vejetatif organları, 2. yıl ise generatif organları gelişir. Tohumları birleşik halde bulunur.[1]
Boyu yetiştiği yere, iklime ve türüne göre 85–180 cm arasında değişmektedir. Avrupa Birliği, ABD ve Rusya dünya üretiminde ilk üç sırayı alır. Ticari bir bitkidir. Dünyada şeker üretiminin %30'u şeker pancarından elde edilir.
Şeker pancarının yapısı %4,5 hücre dokusu, %4,5 kimyasal bağlı su, %90,95 öz suyu'ndan oluşmaktadır. Pancar öz suyunun bileşimi ise %15,18 şeker (sakkaroz), %1,0-1,6 diğer şeker dışı organik maddeler, %0,8 inorganik tuzlardan oluşmaktadır. Türkiye dünya şeker pancarı üretiminde 5. sırada yer almaktadır.[2]
Pancarın kökü %75 su, yaklaşık %20 şeker ve %5 posa içerir . Kesin şeker içeriği, çeşide ve yetiştirme koşullarına bağlı olarak %12 ile %21 arasında değişebilir. Şeker, şeker pancarının nakit ürün olarak birincil değeridir. Suda çözünmeyen ve esas olarak selüloz, hemiselüloz, lignin ve pektinden oluşan posa, hayvan yeminde kullanılır. Şeker pancarı ürününün posa ve melas gibi yan ürünleri, hasadın değerine %10 daha ekler.[3]
Tarihi
[değiştir | kaynağı değiştir]16. yüzyılda Fransız bilim insanı Olivier de Serres, (kırmızı) pancardan şeker şurubu hazırlama sürecini keşfetti. Şöyle yazdı: "Pancar, kaynatıldığında, kırmızı renginden dolayı bakıldığında güzel görünen, şeker şurubuna benzer bir meyve suyu verir" (1575). Kristalize şeker kamışı zaten mevcut olduğundan ve daha iyi bir tada sahip olduğundan, bu süreç popüler olmadı.
Modern şeker pancarı, Prusya Kralı Büyük Frederick'in şeker çıkarma süreçlerini geliştirmek için deneylere destek sağladığı 18. yüzyılın ortalarındaki Silezya'ya kadar uzanır. 1747'de, Berlin Bilim Akademisi'nde fizik profesörü olan Andreas Sigismund Marggraf, pancardan şekeri izole etti ve bunları %1,3-1,6 konsantrasyonlarda buldu. Ayrıca pancardan çıkarılabilen şekerin, kamıştan üretilenle aynı olduğunu gösterdi. Şeker için bu bitkisel kaynakların en iyisinin beyaz pancar olduğunu buldu. Marggraf'ın pancardan şekeri izole etmedeki başarısına rağmen, bu ticari şeker üretimine yol açmadı.
Marggraf'ın öğrencisi ve halefi Franz Karl Achard, 1786'da Berlin yakınlarındaki Kaulsdorf'ta şeker pancarı bitki ıslahına başladı . Achard, şeker içeriği açısından 23 pancar çeşidini değerlendirerek bitki ıslahına başladı. Sonunda, günümüz Almanya'sının Saksonya-Anhalt bölgesindeki Halberstadt'tan yerel bir suş seçti. Moritz Baron von Koppy ve oğlu, bu suştan beyaz, konik yumrular seçtiler. Seçim, beyaz Silezya şeker pancarı anlamına gelen weiße schlesische Zuckerrübe olarak adlandırıldı. Yaklaşık 1800'de, bu çeşit (kuru) ağırlıkça yaklaşık %5-6 sakaroz içeriyordu. Tüm modern şeker pancarlarının atası olacaktı. Bitki ıslah süreci o zamandan beri devam etti ve modern çeşitlerde yaklaşık %18'lik bir sakaroz içeriğine yol açtı.
Franz Karl Achard, 1801'de Silezya'daki Kunern'de (şimdiki Konary, Polonya) dünyanın ilk pancar şekeri fabrikasını açtı. Pancardan şeker üretme fikri kısa sürede Fransa'ya geldi ve buradan Avrupa şeker pancarı endüstrisi hızla genişledi. 1840'a gelindiğinde, dünyadaki şekerin yaklaşık %5'i şeker pancarından elde ediliyordu ve 1880'de bu sayı on kattan fazla artarak %50'nin üzerine çıktı. Kuzey Amerika'da ilk ticari üretim 1879'da Kaliforniya'daki Alvarado'daki bir çiftlikte başladı . Şeker pancarı, Şili'ye 1850 civarında Alman yerleşimciler tarafından getirildi.[4]
| Sıra | Ülke | Üretim (milyon ton) |
|---|---|---|
| 1 |  Rusya |
39.2 |
| 2 |  Fransa |
33.6 |
| 3 |  ABD |
29.8 |
| 4 |  Almanya |
22.8 |
| 5 |  Türkiye |
16.5 |
| 6 |  Çin |
12.1 |
| 7 |  Ukrayna |
10.8 |
| 8 |  Polonya |
10.6 |
| 9 |  Mısır |
10.0 |
| 10 |  Birleşik Krallık |
8.0 |
| Total | Dünya | 250.2 |
| Kaynak: FAO[5] | ||
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Sugar beet | Description, Plant, Sugar, Cultivation, & Facts | Britannica". www.britannica.com (İngilizce). 27 Kasım 2024. 23 Aralık 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ocak 2025.
- ^ "Rapor" (PDF). 6 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 4 Ocak 2025.
- ^ Dohm, Juliane C.; Minoche, André E.; Holtgräwe, Daniela; Capella-Gutiérrez, Salvador; Zakrzewski, Falk; Tafer, Hakim; Rupp, Oliver; Sörensen, Thomas Rosleff; Stracke, Ralf; Reinhardt, Richard; Goesmann, Alexander (Ocak 2014). "The genome of the recently domesticated crop plant sugar beet (Beta vulgaris)". Nature (İngilizce). 505 (7484): 546-549. doi:10.1038/nature12817. ISSN 1476-4687.
- ^ "History of Real Sugar: The Story of Sugar Beets | Sugar.org". www.sugar.org. 27 Aralık 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ocak 2025.
- ^ "Statistics". Food and Agriculture Organisation. 19 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Şeker pancarından şeker elde edimi15 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
| Biyoyakıtlar |  | |
|---|---|---|
| Gıda stoklarından elde edilen enerji | ||
| Gıda dışı enerji bitkileri | ||
| Teknoloji | ||
| Kavramlar | ||
