Hızlı satranç
 | Bu madde, İngilizce Vikipedi'de yer alan aynı konulu maddeden Türkçeye çeviri yapılarak genişletilebilir. Başlıca çeviri yönergeleri için [genişlet] düğmesine tıklayınız.
|
Hızlı satranç, her oyuncuya hamlelerini düşünmesi için klasik satrancın zaman kontrolüne kıyasla daha az süre verilen bir satranç türüdür. Azalan zaman kontrollerine göre hızlı satranç, yıldırım satrancı ve mermi satrancı olarak ayrılan türleri vardır. Hızlı satrancın özel bir çeşidi olan "Armageddon" satrancı ise her oyuncu için farklı kurallar içerir.
FIDE kuralları
[değiştir | kaynağı değiştir]Dünya Satranç Federasyonu (FIDE), satranç için zaman kontrollerini "klasik" zaman kontrolleri ve "hızlı satranç" zaman kontrolleri olarak ikiye ayırır. (Temmuz 2014 itibarıyla) usta seviyedeki (2400 veya daha yüksek Elo'ya sahip) oyuncular için yapılan düzenlemeler, bir oyunun "klasik" olarak derecelendirilmesi için oyuncu başına en az 120 dakikanın (60 hamlelik bir oyuna göre) ayrılması gerektiğini belirtir;[2] düşük seviyeli oyuncular için bu süre 60 dakikaya kadar düşürülebilir.[2] Bu zaman kontrollerinden daha hızlı oynanan oyunlar, bu kategoriler için zaman kontrollerine uyuyorlarsa hızlı ve yıldırım olarak derecelendirilebilir.[3]
Hızlı ve yıldırım satranç oyuncuları, hamlelerini maç kağıdına (A.2) yazma (notasyon tutma) zorunluluğundan muaftır. Bu tür müsabakalarda kayıtlardan hakem veya yardımcısı sorumludur (A.3.1.2, B.3.1.2). Bu durumda elektronik kayıt tercih edilir.[4]
Genel bakış
[değiştir | kaynağı değiştir]Bir hızlı satranç oyunu ayrıca, zaman kontrolü seçimine göre birkaç kategoriye ayrılabilir. Oyunlar, hamle başına süre artışlı veya artışsız olarak oynanabilir.
Yıldırım
[değiştir | kaynağı değiştir]FIDE'ye göre, bir yıldırım satrancı oyununda zaman kontrolleri, oyuncu başına 10 dakika veya daha azdır.[3] Yıldırım satrancı dijital saatlerin kullanılması ile, hamle başına artış veya gecikmeyle veya bunlar olmadan oynanabilir. Ancak genellikle 2 saniyelik artışlarla üç dakikalık oyunlar tercih edilir. Zaman artışıyla oynanan oyunlarda, 60 hamlelik bir oyun için oyuncu başına toplam süre 10 dakika veya daha az olmalıdır (dolayısıyla hamle başına ortalama 10 saniye veya daha az).[3]
Kurşun
[değiştir | kaynağı değiştir]Yıldırım satrancın bir çeşidi olan kurşun satranç oyunları, 40 hamlelik bir oyun için oyuncu başına üç dakikadan daha az süreye sahiptir.[5][6] Bazı satranç sunucuları, oyuncu başına bir dakikalık oyunları ayrı olarak sınıflandırır.[7] Daha düşük zaman kontrolüne sahip oyunlar, oyuncu başına 30 saniye için "hiper mermi" ve oyuncu başına 15 saniye için "ultra mermi" olarak adlandırılır.[8][9] Mermi oyunlarında kullanılan diğer zaman kontrolleri, bir saniyelik artışla iki dakika, iki saniyelik artışla bir dakika veya bir saniyelik artışla bir dakikalık oyunlardır. Mermi satrancında zaman artışı, gecikme ve "kirli işaretleme" gibi sorunlardan kaçınmak için kullanılır. Mermi satrancının çevrimiçi oynanması, canlı oyunda doğabilecek, mesela kazara taşların devrilmesi gibi sorunları önler. Çevrimiçi oynamak ayrıca, rakip oynamadan önce ön hamle yapmaya da izin verir.[10]
Armageddon
[değiştir | kaynağı değiştir]Armageddon satranç, berabere kalan bir oyunun siyaha puan kazandırdığı bir yıldırım satrancı çeşididir. Bu, oyunun kararlı bir şekilde sonlanmasını garantiler, bu sebeple son bir eşitlik bozma oyunu olarak oynanabilir. Armageddon satrancı, Satranç Dünya Kupası gibi turnuvalarda eşitliği bozmak için oynanmıştır.[11] Siyahın berabere kalarak puan kazanma olasılığını telafi etmek için Beyaza daha fazla süre verilir. Genellikle kullanılan zaman kontrolleri, Beyaz için altı dakika ve Siyah için beş dakika veya Beyaz için beş dakika ve Siyah için dört dakikadır. Bu oyunlar küçük zaman artışlarıyla da oynanabilir.[12]
Bazı turnuvalarda, Siyahları alarak en az ne kadar sürede oynayabileceklerine karar vermeleri için her oyuncuya bireysel olarak teklif yapılır. Her maç için daha düşük teklif veren oyuncu, siyah taşları alır. Bu sistem, renklerin rastgele verilmesiyle ortaya çıkan zaman kontrollerindeki adaletsizliği en aza indirir.[13][14][15][16]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Archived at Ghostarchive and the "I Finally Beat "Russian Paul," The Strongest Chess Hustler in NYC". YouTube. 7 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Şubat 2024.: "I Finally Beat "Russian Paul," The Strongest Chess Hustler in NYC". YouTube. 7 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Şubat 2024.
- ^ a b "FIDE Rating Regulations effective from 1 January 2022". FIDE. 18 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Şubat 2024.
For a game to be rated each player must at the start of the tournament have the following minimum periods in which to complete all the moves, assuming the game lasts 60 moves. Where at least one of the players in the game has a rating of 2400 or higher, each player must have a minimum of 120 minutes. Where at least one of the players in the game has a rating 1800 or higher, each player must have a minimum of 90 minutes. Where both of the players in the game are rated below 1800, each player must have a minimum of 60 minutes.
- ^ a b c "FIDE Handbook – E.I. Laws of Chess – For competitions starting on or after 1 January 2023 – Appendices". World Chess Federation. 26 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2014.
A.1 A ‘Rapid chess’ game is one where either all the moves must be completed in a fixed time of more than 10 minutes but less than 60 minutes for each player; or the time allotted plus 60 times any increment is of more than 10 minutes but less than 60 minutes for each player. ... B.1 A ‘blitz’ game is one where all the moves must be completed in a fixed time of 10 minutes or less for each player; or the allotted time plus 60 times any increment is 10 minutes or less for each player.
- ^ "FIDE Laws of Chess taking effect from 1 January 2018". 2 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Şubat 2024.
- ^ "ICC Help: bullet". ICC. 22 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ekim 2016.
- ^ "Why are there three different ratings in Live Chess?". chess.com. 18 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ekim 2016.
- ^ "ICC Help: one-minute". ICC. 9 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ekim 2016.
- ^ "Chess: Magnus Carlsen showcases his bullet skills with 11 straight wins". The Guardian. 6 Kasım 2020. 7 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2021.
- ^ Lichess terminology with periodic tournaments.
- ^ "What are premoves and how do they work?". Chess.com Member Support and FAQs. 6 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Şubat 2024.
- ^ PeterDoggers (19 Eylül 2015). "World Cup: Nakamura Wins Armageddon, Nepomniachtchi Appeal Rejected". chess.com. 25 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2016.
- ^ "Armageddon Tiebreakers". 25 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2016.
- ^ "New Way to Crown Winners in Games That End in Ties". The New York Times. 31 Mayıs 2010. 11 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Aralık 2022.
- ^ NM_Vanessa (21 Ağustos 2022). "Nepomniachtchi Wins On Demand In Epic Armageddon Clash, Advances To Grand Final". Chess.com. 11 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Aralık 2022.
- ^ "Chess.com Global Championship 2022: All The Information". Chess.com. 8 Kasım 2022. 12 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Aralık 2022.
- ^ RemcoProgrammer (21 Ağustos 2020). "Armageddon idea: let the players place bids to see who would accept the shortest clock time to play with black". reddit. 11 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Aralık 2022.