Fayton - Vikipedi

Fayton; körüklü, dört tekerlekli, atlı binek arabası.

Etimoloji

Fayton kelimesi Türkçeye Fransızcadan geçmiştir^[1] ve kökeni Yunan mitolojisindeki güneş tanrısı Helios'un oğlu Phaethon'a dayanır.^[1] Hikâyeye göre Phaethon babasının güneş arabasını kullanmak için izin alır; ancak atların kontrolünü kaybederek Dünya'yı ateşe vermeye başlar. Zeus, daha fazla zarar vermesini önlemek için Phaethon'u bir şimşek ile vurur. Phaethon, sonradan Po olarak adlandırılan Eridanus Nehri'nin ağzına düşer.^[2]

Tarihçe

[değiştir | kaynağı değiştir]

Osmanlılar zamanında arabalara genellikle kupa adı verilirdi. Son zamanlarda talika, kinto, kâtip odası, lando denilen çeşitli tipte arabalar yapıldı. Bütün bunlarla sadece insan taşınırdı. Otomobilin icadından sonra fayton yavaş yavaş bırakıldı, büyük şehirlerde neredeyse tamamen ortadan kalktı. Anadolu kasabalarında ise sayısı azaldı. Son yıllarda özellikle turistik şekilde tekrar canlanan fayton kültürü birçok şehirde çoğaldı.

Türleri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Lando ile kupaların oturma yerleri tamamen kapalıdır. Tek veya çift atla çekilen faytonların körükleri yarı yarıya ve öne doğru kapanacak şekildedir, sürücü için ön kısımda yüksek bir yer vardır. Bir dönem İstanbul adalarında motorlu taşıt kullanma yasağı olduğu için faytonlar bu adaların özelliğini teşkil etmekteydi. 19 Haziran 2020 tarihinden itibaren Adalar'da elektrikli araç kullanılmakta.^[3]

Hindistan

[değiştir | kaynağı değiştir]

Gharry veya gharri, özellikle Hindistan'da kullanılan, atların çektiği faytondur. Bir palkee gharry'si bir tahtırevan gibi şekillenmiştir.

Galeri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Galler'de bir fayton
İstanbul'da bir fayton

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]

^ ^a ^b "fayton." 5 Ağustos 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Nişanyan sözlük.
^ "Phaethon." 18 Aralık 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Britannica.com
^ "Adalar'da Yeni dönem atlı faytonların yerini alacak". Yeniçağ. 13 Haziran 2020. 19 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Haziran 2020.

g t d Araba
İnsan gücü ile	Çekçek · El arabası · Bebek arabası · Alışveriş arabası · Bagaj arabası · El takası · Düz yatak arabası · Sedye
Hayvan gücü ile	Atlı tramvay · At arabası · Posta arabası · Savaş arabası · Fayton · Troyka · Kağnı · Kızak
Motor gücü ile	Otomobil · Otobüs · Kamyon · Kamyonet · Panelvan · Minibüs · Traktör

g t d Toplu ulaşım
Özel ulaşım · İnsan gücüyle ulaşım · At arabaları
Toplu taşıma hizmeti	Dolmuş Otobüs sürücü liste Metrobüs Charabanc Kılavuzlu otobüs Şehirlerarası otobüs servisi Ekspres otobüs Şehirlerarası otobüs Marşrutka Üstü açık otobüs Pesero Işıklı otobüs Demiryolu değiştirme otobüsü Taksiyi/Taksiyi paylaş Servis otobüsü Şehir otobüsü Troleybüs
Demiryolu ulaşımı	Yolcu demiryolu terminolojisi sözlük Havaalanı demiryolu bağlantısı Teleferik Banliyö treni Şehirlerarası rota Yükseltilmiş demiryolu Füniküler Ağır ray Nostaljik demiryolu Nostaljik tramvay Yüksek hızlı demiryolu Yüksek standartlı demiryolu At arabası Şehirlerarası demiryolu Interurban Hafif raylı sistem Maglev Treni Orta kapasiteli raylı sistem Monoray Dar hat açıklığı İnsan taşıma sistemi Platform ekran kapıları Raybüs Metro/Hızlı Toplu Taşıma Lastik tekerlekli metro Bölgesel tren Sokak treni Asma demiryolu Tramvay Tramvay-tren
Kiralık araçlar	Otomatik çekçek taksisi Boda boda Kombine otobüs Döngü Çekcek Talebe duyarlı taşıma Mikrotransit Paratransit Dolar minibüsü Dolmuş Gondol Hackney arabası Jeepney Limuzin Motosiklet taksisi Marşrutka Dadı minibüsü Kişisel hızlı ulaşım Pesero Işıklı otobüs Çekilmiş çekçek Taksi paylaşımı Songthaew Taksi Tuk-Tuk
Su araçları	Deniz otobüsü Deniz taksisi Hava yastıklı tekne Okyanus gemisi Transatlantik Vapur Yük gemisi Kablolu feribot Feribot Vaporetto
Yolculuk paylaşımı	Araba jokeyi Esnek araç paylaşımı Gerçek zamanlı araç paylaşımı Slugging Vanpool
Kablo	Hava tramvayı Kablolu feribot Kablolu demiryolu Asansör Füniküler Gondol lifti iki kablolu üç kablolu Eğimli asansör
Bina ulaşımı	Asansör Yürüyen merdiven Yürüyen bant Eğimli asansör
Diğer ulaşım araçları	Havayolu Yolcu uçağı Araç paylaşımı Bisiklet paylaşımı Scooter paylaşımı Asansör Yürüyen merdiven Atlı araç Hyperloop Eğimli asansör Hareketli geçit Kişisel taşıyıcı Robotaksi Shweeb Eğimli araba Traktör treni Basınçsız tren At arabası Atlı tramvay Çarabanc Çekçek Fayton Posta arabası Telesiyej Teleferik
Konumlar	Havaalanı Otobüs ampulü Otobüs garajı Otobüs şeridi Otobüs sehpası Otobüs durağı Otobüs katılımı (otobüs bölmesi) Kuru havuz Feribot terminali Hangar Havan Değişim istasyonu Kassel kaldırımı Layover Metro istasyonu Park and ride Liman Taksi durağı Gar Tren istasyonu Tramvay durağı Transit alışveriş merkezi Taşıma merkezi
Biletleme	Otomatik ücret toplama Otobüs reklamı Taşıma kontratı Ölü kilometre Çıkış ücreti Ücretten kaçınma Ücret sınırı Ücret kaçırma Farebox kurtarma oranı Ücretsiz toplu taşıma Ücretsiz seyahat kartı Entegre biletleme Manuel ücret toplama Para treni Ücretli alan Ceza ücreti Ödeme belgesi İndirimli ücret programı Akıllı kartlar (CIPURSE, Calypso) Bilet makinesi Transfer Transit geçişi
Yönlendirme	Şehirlerarası rota Ağ uzunluğu Gelir dışı yol Radyal rota Ulaşım ağı
Tesisler	Kayıtlı bagaj Birinci sınıf Yataklı vagon Ayakta duran yolcu Seyahat sınıfları
Planlama	Veri yolu gruplama Saat kadranı planlama Gece (baykuş) servisi Toplu taşıma tarifesi Kısa dönüş
Politika	Havaalanı güvenliği Sokakların tamamlanması Yeşil aktarım hiyerarşisi Demiryolu sübvansiyonları Güvenlik Sokak hiyerarşisi Transit bölgesi Transit polisi Transit odaklı geliştirme (TOD) Ulaşım yetkilisi Ulaşım talep yönetimi Ulaşım planlaması
Teknoloji ve tabelalar	Varış işareti Yolcu bilgilendirme sistemi Peron ayırıcı kapılar Platform ekranı Tarife
Diğer konular	Biniş Otobüs hızlı transit kayması Ezilme yükü Varış işareti Bekleme süresi Selam ve sürüş Kara ulaşımı Taşımanın ana hatları Yolcu yük faktörü Kamu yararı Durdurma iste Hizmet Sürdürülebilir ulaşım Zamanlama noktası Toplu taşıma haritası Ulaştırma ekonomisi Mikromobilite Lojistik Gitgel Yarı paletli araç Yaya geçidi Ulaşım planlaması Trafik kazası Süpersonik taşıma Yol türleri Trafik işaretleri Yürüme