Dâmad Gürcü Halil Rifat Paşa

Dâmad Gürcü Halil Rifat Paşa (1795 - 4 Mart 1856), II. Mahmud ve Abdülmecid dönemlerinde görev yapmış bir Osmanlı devlet adamıdır. 4 kez Kaptan-ı Deryalık yapmıştır.

Osmanlı devlet adamı Dâmad Mahmud Celâleddin Paşa'nın babası ve Prens Sabahattin'in dedesidir.

Yaşamı

Gürcü^[1]^[2]^[3]^[4]^[5]^[6]^[7]^[8] asıllı olan Halil Rifat Paşa, Koca Mehmed Hüsrev Paşa tarafından evlatlık alınıp yetiştirilen yüz kadar çocuktan birisiydi. Mühürdarlık ve hazinedarlık görevlerinden sonra Tophane müşirliğine (topçu sınıfı komutanı) yükseldi. Bu görevi sırasında Taksim Kışlası'nı yaptırdı.

1828-1829 Osmanlı-Rus Savaşı sırasında Rusya'ya elçi olarak gönderildi. Rusya'dan döndükten sonra kaptan-ı derya oldu ve donanmayı gençleştirip ıslah etmeye çalıştı. 1834 yılında Padişah II. Mahmud'un kızı Saliha Sultan ile evlenerek Osmanlı hanedanına dâmad oldu. Bu evlilikten kızı Ayşe Sıdıka Hanımsultan ve oğlu Sultanzade Abdülhamid Bey (küçük yaşta ölmüştür) dünyaya geldi. Saliha Sultan'ın genç yaşta ölümü üzerine İsmet Hanım ile yaptığı ikinci evlilikten Mahmud Celaleddin adlı oğlu dünyaya geldi.^[9]

1836'da serasker tayin edildi. 1839'da Ticaret Nazırı oldu. 1843'te ikinci defa kaptan-ı deryalığa tayin edildi. 1845'te Trabzon valiliği görevine getirildi. 1847de üçüncü kez kaptan-ı derya oldu. 1848–1854 yıllarında Aydın, Cezayir-i Bahr-i Sefid Eyaleti ve Bursa valiliklerinde bulundu. 1854-1855 arasında dördüncü defa kaptan-ı deryalık yaptı.

1856 yılında öldü ve Eyüpsultan'da bulunan Hüsrev Paşa Türbesi'nin bitişiğindeki türbesine gömüldü.

Aldığı görevler

Aldığı çeşitli idari görevler aşağıda sıralanmıştır:^[7]

Temmuz 1839-Mayıs 1840: Serasker
Ekim 1842-Şubat 1843: Meclis-i ahkam-ı adliye reisi
Mart 1843-Ağustos 1845: Kaptan-ı derya
Eylül-Aralık 1845: Ticaret nazırı
Şubat 1846-Ocak 1847: Trabzon valisi
Temmuz 1847-Nisan 1848: Kaptan-ı derya
Nisan-Haziran 1848: Meclis-i ahkam reisi
Kasım 1848-Temmuz 1851: Aydın Vilayeti valisi
Temmuz 1851-Ekim 1852: Cezayir-i Bahr-i Sefid Vilayeti valisi
Eylül 1852-Aralık 1853: Hüdâvendigâr Vilayeti valisi
Mayıs 1854-Ağustos 1855: Kaptan-ı derya

Kaynakça

^ "Gürcistan Dostluk Derneği web sitesi Halil Rıfat Paşa sayfası". 14 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2010.
^ Hatice Aynur, Saliha Sultan'ın düğününü anlatan surnâmeler, 1834: Kısım. İnceleme ve tenkitli metin 5 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Harvard University, Department of Near Eastern Languages and Civilizations, 1995, p. 8.
^ Necdet Sevinç, Osmanlı sosyal ve ekonomik düzeni, Üçdal Neşriyat, 1985, p. 344.
^ Osman Sak, İrfan Çalışkan, Tarihi, kültürü ve sanatıyla Eyüpsultan Sempozyumu, VII: tebliğler 27 Aralık 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Eyüp Belediyesi Kültür ve Turizm Müdürlüğü, 2003, p. 159.
^ Mehmet Zeki Pakalın, Sicill-i Osmanî zeyli: Kemterî-Mehmed Tahir Bey, Türk Tarih Kurumu, 2008, p. 156.
^ Ufuk Gülsoy, Osmanlı Gayrimüslimlerinin askerlik serüveni 27 Aralık 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Simurg, 2000, p. 43.
^ ^a ^b Kuneralp, Sinan (2003). Son Dönem Osmanlı Erkân ve Ricali (1839-1922), Prosopoprafik Rehber (2 bas.). İstanbul: İsis. s. 75. 11 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Nisan 2023.
^ Dünden bugüne İstanbul ansiklopedisi: A - Z 27 Aralık 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı, 1995, v.1 p. 266.
^ Belkıs Altuniş Gürsoy, Damat Mahmud Celaleddin Paşa, IX. Eyüp Sultan Sempozyumu (13-15 Mayıs 2005) Tebliğ Kitapçığı, Erişim tarihi:22.05.2013 ^{[ölü/kırık bağlantı]}

Askerî görevi
Önce gelen: Kıbrıslı Mehmed Paşa	Kaptan-ı Derya 1854 - 1855	Sonra gelen: Dâmad Mehmed Ali Paşa
Önce gelen: Dâmad Mehmed Ali Paşa	Kaptan-ı Derya 1847 - 1848	Sonra gelen: Dâmad Mehmed Ali Paşa
Önce gelen: Çengeloğlu Tâhir Mehmet Paşa	Kaptan-ı Derya 1843 - 1845	Sonra gelen: Dâmad Mehmed Ali Paşa
Önce gelen: Pabuççu Ahmed Paşa	Kaptan-ı Derya 1830 - 1832	Sonra gelen: Çengeloğlu Tâhir Mehmet Paşa

[dost-1] "Gürcistan Dostluk Derneği web sitesi Halil Rıfat Paşa sayfası". 14 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2010.

[Aynur-2] Hatice Aynur, Saliha Sultan'ın düğününü anlatan surnâmeler, 1834: Kısım. İnceleme ve tenkitli metin 5 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Harvard University, Department of Near Eastern Languages and Civilizations, 1995, p. 8.

[Sevinç-3] Necdet Sevinç, Osmanlı sosyal ve ekonomik düzeni, Üçdal Neşriyat, 1985, p. 344.

[Sak&Çalışkan-4] Osman Sak, İrfan Çalışkan, Tarihi, kültürü ve sanatıyla Eyüpsultan Sempozyumu, VII: tebliğler 27 Aralık 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Eyüp Belediyesi Kültür ve Turizm Müdürlüğü, 2003, p. 159.

[Pakalın-5] Mehmet Zeki Pakalın, Sicill-i Osmanî zeyli: Kemterî-Mehmed Tahir Bey, Türk Tarih Kurumu, 2008, p. 156.

[Gülsoy-6] Ufuk Gülsoy, Osmanlı Gayrimüslimlerinin askerlik serüveni 27 Aralık 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Simurg, 2000, p. 43.

[kuneralp-7] Kuneralp, Sinan (2003). Son Dönem Osmanlı Erkân ve Ricali (1839-1922), Prosopoprafik Rehber (2 bas.). İstanbul: İsis. s. 75. 11 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Nisan 2023.

[Dünden_bugüne_İstanbul_ansiklopedisi-8] Dünden bugüne İstanbul ansiklopedisi: A - Z 27 Aralık 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı, 1995, v.1 p. 266.

[belkis-9] Belkıs Altuniş Gürsoy, Damat Mahmud Celaleddin Paşa, IX. Eyüp Sultan Sempozyumu (13-15 Mayıs 2005) Tebliğ Kitapçığı, Erişim tarihi:22.05.2013 ^{[ölü/kırık bağlantı]}

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

g t d Kaptan-ı deryalar
14. yüzyıl	Kara Mürsel Bey Kara Ali Bey Yusuf Bey Mansur Bey İl Tutan Bey Saruca Paşa
15. yüzyıl	Çavlı Bey Baltaoğlu Süleyman Bey Hamza Bey Has Yunus Bey Hadim İsmail Bey Kaptan Paşa Kasım Bey Yakub Bey Zağanos Paşa Veli Mahmud Paşa Gedik Ahmed Paşa Mesih Paşa Güveği Sinan Paşa Kara Nişancı Davud Paşa
16. yüzyıl	Küçük Davud Paşa Hersekzade Ahmed Paşa İskender Ağa Paşa Sinan Bey Cafer Ağa Parlak Mustafa Paşa Bayram Paşa Kurdoğlu Muslihiddin Reis Deryabey Süleyman Paşa Kemankeş Ahmed Paşa Barbaros Hayreddin Paşa Sokollu Mehmed Paşa Sinan Paşa Piyale Paşa Müezzinzade Ali Paşa Kılıç Ali Paşa Damat İbrahim Paşa Uluç Hasan Paşa Yusuf Sinan Paşa Damat Halil Paşa
17. yüzyıl	Mustafa Paşa Frenk Cafer Paşa Derviş Mehmed Paşa Hafız Ahmed Paşa Kayserili Halil Paşa Öküz Mehmed Paşa Güzelce Ali Paşa Kara Davud Paşa Niğdeli Mustafa Paşa Topal Recep Paşa Çatalcalı Hasan Paşa Canbolatzade Mustafa Paşa Bostancı Cafer Paşa Deli Hüseyin Paşa Kemankeş Kara Mustafa Paşa Siyavuş Paşa Uzun Piyale Paşa Silahdar Yusuf Paşa Koca Bekir Paşa Koca Musa Paşa Kara Musa Paşa Damat Fazlı Paşa Ammarzade Mehmed Paşa Voynuk Ahmed Paşa Bıyıklı Mustafa Paşa Haydarağazade Mehmed Paşa Hüsambeyzade Ali Paşa Koca Derviş Mehmed Paşa Çavuşzade Mehmed Paşa Kara Murad Paşa Dellak Mustafa Paşa Zurnazen Mustafa Paşa Firari Kara Mustafa Paşa Sarı Kenan Paşa Seydi Ahmed Paşa Topal Mehmed Paşa Çavuşzade Mehmed Paşa Kılavuz Ali Paşa Abdülkadir Paşa Merzifonlu Kara Mustafa Paşa Kaplan Mustafa Paşa Köse Ali Paşa Seydizade Mehmed Paşa Kara İbrahim Paşa Kaplan Mustafa Paşa Bozoklu Mustafa Paşa Musahip Mustafa Paşa Sarhoş Ahmed Paşa Mısırlızade İbrahim Paşa Kalaylıkoz Hacı Ahmed Paşa Mezamorta Hüseyin Paşa Mısırlızade İbrahim Paşa Palabıyık Yusuf Paşa Amcazade Hüseyin Paşa
18. yüzyıl	Abdülfettah Paşa Aşçı Mehmed Paşa Küçük Osman Paşa Baltacı Mehmed Paşa Abdurrahman Paşa Veli Mehmed Paşa Moralı İbrahim Paşa Köse Ali Paşazade Mehmed Paşa Kirli Ahmed Paşa Hoca İbrahim Paşa Abaza Süleyman Paşa Aşçı Mehmed Paşa İzmirli Süleyman Paşa Canım Hoca Mehmed Paşa Hoca İbrahim Paşa Kaymak Mustafa Paşa Abdi Paşa Hacı Hüseyin Paşa Koca Bekir Paşa Laz Ali Paşa Fındıklılı Süleyman Paşa Elçi Mirahor Mustafa Paşa Hatibzade Yahya Paşa Pir Mustafa Paşa Ahmed Ratib Paşa Elçi Mirahor Mustafa Paşa Soğanyemez Mahmud Paşa Şehsuvarzade Mustafa Paşa Koca Bekir Paşa Durak Mehmed Paşa Melek Mehmed Paşa Karabağlı Süleyman Paşa Ali Paşa Abdülkerim Paşa Hacı Benli Mustafa Paşa Hacı Hasan Paşa Vezir Kethüdâsı Mehmed Paşa Sinek Mustafa Paşa Nişli Mehmed Paşa Hüseyin Hüsnü Paşa Tosun Mehmed Paşa Melek Mehmed Paşa Eğribozlu İbrahim Paşa Mandalzade Hüsameddin Paşa Cafer Paşa Cezayirli Gazi Hasan Paşa Koca Yusuf Paşa Giritli Hüseyin Paşa Küçük Hüseyin Paşa
19. yüzyıl	Mehmed Kadri Paşa Bostancıbaşı Hafız İsmail Paşa Hacı Mehmed Paşa Hacı Salih Paşa Seydi Ali Paşa Râmiz Abdullah Paşa Çarhacı Ali Paşa Hafız Ali Paşa Kara Mehmed Paşa Koca Hüsrev Mehmed Paşa Ahmed Paşa Hasan Paşa Deli Abdullah Paşa Nasuhzade Ali Paşa Kara Mehmed Paşa Topal İzzet Paşa Pabuççu Ahmed Paşa Damat Gürcü Halil Rifat Paşa Çengeloğlu Tâhir Mehmed Paşa Ahmed Fevzi Paşa Damad Mehmed Said Paşa Damad Mehmed Ali Paşa Topçubaşızade Mahmud Paşa Rıza Paşa Kıbrıslı Mehmed Emin Paşa Kıbrıslı Mehmed Emin Paşa İngiliz Mustafa Paşa Ateş Mehmet Paşa Ahmed Vesim Paşa İbrahim Halil Paşa