Parlak Mustafa Paşa
Pulak Mustafa Paşa (ö. 1533 İstanbul) sancakbeyliği, kaptan-ı derya ve beyleybeyliği görevlerinde bulunmuş Osmanlı devlet adamı.[1]
Hayatı
[değiştir | kaynağı değiştir]Bosnalı Arnavut asıllıdır. Devşirme olarak İstanbul'a getirilip Enderun'da eğitim görmüştür. "Parlak" lakabı hakkında bilinen belge yoktur ama Sicill-i Osmani'de lakabının "Palak" olduğunu ve bu sözcüğün de Arnavutça "ihtiyar" anlamına "Plak"tan geldiğini bildirmektedir.[1] İsmi kaynaklarda; Plak, Pulak, Bulak, Balak, Palak ya da Parlak şeklinde geçmektedir. Eyüpsultandaki türbesinde bulunan mezar taşında Mustafa Paşa'nın lakabı Pulak, babasının ismi de Kasım Bey olarak belirtilmiştir.[2]
Saraydan çıkışı, Yanya sancakbeyi olarak göreve getirilmesi ile oldu. Sonrasında Gelibolu sancakbeyi, I. Süleyman saltanatı başlarında da (1520) kaptan-ı derya oldu.[3] Kaptan-ı deryalık görevinde iken Rodos Seferi hazırlıkları sırasında Piri Reis tarafından Sığacık limanının stratejik konumunun fark edilmesiyle Kanuni Sultan Süleyman tarafından verilen emirle Sığacık Kalesi Parlak Mustafa Paşa tarafından Teos harabelerinden getirilen taşlar kullanılarak yeniden yaptırılmıştır.[4] 1522 yılında gerçekleşen Rodos Seferi'nde kendisi kaptan-ı derya olmakla birlikte ordunun serdarı ikinci vezir Çoban Mustafa Paşa olup[3] çoğu kaynakta isim benzerliğinden dolayı karışıklık bulunmaktadır ki tarihî süreç incelendiğinde ordunun Serdarının Çoban Mustafa Paşa olduğu anlaşılmaktadır.
Mustafa Paşa, 1522 yılında Rodos'un ele geçirilmesinden hemen sonrasında Bodrum ve İstanköy'ü Osmanlı topraklarına kattı. Ancak büyük olasılıkla Rodos'un ele geçirilmesinin uzamasına sebep olduğu gerekçesiyle 16 Aralık 1522'de kaptan-ı deryalık görevinde alındı.[5] Saraydan Şah-ı Hûbân adında bir cariye ile evlendikten sonra vezir payesini aldı. Eyüpsultandaki türbesinde yazan "Kapûdân idi vezâretle Süleyman Han'a" ifadesinden yola çıkarak vezirliğinin 1520 başlarında olduğu düşünülebilir.
Evliya Çelebi hakkında şu bilgileri vermiştir: "Süleyman Han veziri kaptan paşalarındandır. İstanbul’dan kırk parça kadırga ile Septe Boğazı’ndan mühimmat ve cephane ile çıkıp Mısır ceziresini Habeş Burnu’nu dolaşarak Lahsa ve Basra’dan Bağdad altına yirmi parça kadırga ile Süleyman Han’a ulaştı ve Bağdad fethinde bulundu. Hizmeti karşılığında Mısır verildikten sonra İstanbul’da kubbe veziri iken öldü. Eyüp avlusunda Hünkârkapısı dışında özel kubbesi içinde gömülüdür."[6]
Mustafa Paşa, 1531'de Şam beylerbeyi oldu. Bazı kaynaklarda aynı yıl sonunda bu görevden azledildiği belirtilsede isim karışıklığı yoksa tarihi kaynaklara göre 1533'e kadar[7] bu görevde bulundu. 1533 ya da 1534 yılında ölmüş olup Eyüpsultandaki türbesine defnedildi.
Serez'de 1519 yılında inşa edilen ve günümüzde yıkık halde bulunan Mustafa Paşa Camisinin de kendisi tarafından inşa ettirildiği düşünülmektedir.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b Mehmed Süreyya (haz. Nuri Akbayar) (1996), Sicill-i Osmani, İstanbul:Tarih Vakfı Yurt Yayınları ISBN 975-333-0383 C.IV s.372 [1]
- ^ Doğanay, Aziz (2017). Tarihi, Kültürü ve Sanatıyla 7. Eyüpsultan Sempozyumu (Tebliğ:Eyüp Sultan'da Çardak Biçimli Türbelerin Niyaz Kapıları). Kocaeli: Eyüp Belediyesi. s. 187.
- ^ a b Emecen, Feridun Mustafa (2017). İhtişam Çağının Başlangıcında Bir Osmanlı Devlet Adamı: Kanuni Sultan Süleyman'ın İkinci Veziri Mustafa Paşa. Kocaeli: Bilnet Matbaacılık ve Yayıncılık A.Ş. s. 32. ISBN 978-605-5116-54-5.
- ^ Seferihisar belediyesi websitesi[ölü/kırık bağlantı]
- ^ Ertaş, Mehmet Yaşar; Kılıçaslan, Hacer (2017). "Rodos'un Fetih Günlüğü Kanuni Sultan Süleyman'ın Rodos Seferi Rûznâmesi". Akademik İncelemeler Dergisi (Journal of Academic Inquiries). 12 (1). Dergipark. s. 28. doi:10.17550/akademikincelemeler.308774. 26 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi25 Ocak 2020.
- ^ Evliyâ Çelebi (2003). Günümüz Türkçesiyle Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi, (Hazırlayanlar: S. A. Kahraman, Y. Dağlı) 1. Kitap, 2. Cilt, Sh. 368, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul. Takım ISBN 978-975-08-0562-3
- ^ Çakar, Enver (2003). "Xvı. Yüzyılda Şam Beylerbeyiliğinin İdarî Taksimatı" (PDF). Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 13 (1). Fırat Üniversitesi. s. 364. 31 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF)25 Ocak 2020.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Mehmed Süreyya (haz. Nuri Akbayar) (1996), Sicill-i Osmani, İstanbul:Tarih Vakfı Yurt Yayınları ISBN 975-333-0383 C.IV s.372 [2]
- Bulak Mustafa Paşa Türbesi 28 Ekim 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
| Askerî görevi | ||
|---|---|---|
| Önce gelen: Cafer Ağa |
Kaptan-ı Derya 3 Ekim 1520 - ?? Ekim 1522 |
Sonra gelen: Bayram Paşa |