Mezamorta Hüseyin Paşa
| Mezamorta Hüseyin Paşa | |
|---|---|
| |
| Osmanlı Kaptan-ı deryası | |
| Görev süresi 1689-1690 | |
| Yerine geldiği | Kalaylıkoz Hacı Ahmed Paşa |
| Yerine gelen | Mısırlıoğlu İbrahim Paşa |
| Görev süresi 1695 - 20 Ağustos 1701 | |
| Yerine geldiği | Köprülü Amcazade Hacı Hüseyin Paşa |
| Yerine gelen | Abdülfettah Paşa |
| Cezayir Dayısı | |
| Görev süresi 1683-1688 | |
| Yerine geldiği | Baba Hasan |
| Yerine gelen | Hadj Chabane |
| Kişisel bilgiler | |
| Ölüm | 20 Ağustos 1701 |
Mezamorta Hüseyin Paşa (? - 20 Ağustos 1701), Osmanlı donanmasında 1688-1689 ile 1696-1701 yılları arasında iki kez kaptan-ı deryalık yapmış Osmanlı devlet adamı. Venediklilerle yapılan bir savaşta çok ağır bir şekilde yaralanmasına rağmen iyileşip geri dönmesinden dolayı İtalyanca Mezzomorto (yarı ölü) ifadesinden bozma Mezamorta lakabını almış, Mezemorta, Mezomorto ya da Mezamorto Hüseyin Paşa olarak da anılmıştır.[1][2]
Hayatı
[değiştir | kaynağı değiştir]Türk asıllı[3] ya da Hristiyanlıktan dönerek Müslüman olmuş bir Mayorkalı[4] veya Moritanyalı[5] olduğu yönünde görüşler bulunmaktadır. Belgelerde adı ilk kez Cezayir Beylerbeyliği'nde bir reis (Gemi kaptanı) olan Hüseyin Ağa olarak 1674'te geçmektedir.
Fransız Amirali Abraham Duquesne, Hristiyan esirleri kurtarmak amacıyla, Cezayir şehrini 1682, 1683, 1684 ve 1688 yıllarında denizden bombardımana tabi tutmuştur.[6] 1682'deki ilk bombardımanda Hüseyin Ağa da şehirde bulunmaktaydı. Ertesi yıl Hüseyin Ağa Batı Ocağı Cezayir Beylerbeyliği donanmasının bir korsan filosunun kaptanlığını yapmıştır. 1684 yılındaki Fransa'nın Cezayir şehri bombardımanı sırasında Cezayir'de efektif siyasi güç olarak ortaya çıkan ikinci Cezayir Dayısı "Baba Hasan" onu Fransızlara rehin olarak ve müzakereler yapmak üzere göndermiştir. Hasan Ağa, Fransız Amirali ile görüşerek "Yüz Yıllık Antlaşma" imzalamış ve sulh yapılmasını sağlamıştır. Hasan Ağa şehre döndükten sonra, kendini tutan denizcilerin askeri desteğiyle Dayı Baba Hasan'ı bir komplo ile öldürmüş ve onun yerine üçüncü Cezayir Dayısı olduğunu ilan etmiştir. Bundan sonra Osmanlı Devleti fiilen Cezayir'i idare eden üçüncü Cezayir Dayısı olan Hasan Paşa'yı Cezayir Beylerbeyi olarak da tayin etmiştir. Hüseyin Paşa 5 yıl kadar süre ile hem dayılık hem de beylerbeyi namı ile valilik yapmıştır. 1689'da Hasan Paşa dayılıktan ayrılmış ve dördüncü Cezayir Dayısı olarak "İbrahim Hoca" bu göreve geçmiştir. Fakat Hasan Paşa Beylerbeylik görevini korumuştur.[7]
1688–1689 döneminde ilk kez Kaptan-ı Deryalık görevini yaptı. Bu sırada Osmanlı-Kutsal İttifak Savaşları'nın bir parçası olarak Venedikliler 1687'de Atina'yı ellerine geçirmekle beraber Osmanlı ordusu ve donanması tarafından hücum altında bulunmakta ve veba salgını ile uğraşmakta idiler. Nisan 1688'de Mora Yarımadası'ndan çekildiler. Temmuz 1688'de ise daha önce amiral olarak ün yapmış ve sonra Venedik Dükü görevine seçilmiş olan ünlü "Morosini" komutanlığında Eğriboz adasına büyük bir askerî güçle çıkartma yaparak kaleyi kuşattılar. Fakat Osmanlı güçlerinin hem karadan ve hem de denizden desteğiyle kale Venediklilere karşı koydu. Venedikliler veba salgını dolayısıyla da büyük zayiat verdiler. Vebadan ölenler arasında daha önce kara komutanı olarak büyük isim yapmış olan General Königsmark da bulunmaktaydı. Ekim de Venediklilerin son hücumundan sonra Venedik ordusu 9.000 kişi zayiatla Eğriboz'dan çekildi. Venedikliler 1689'da Monemvasia kalesine de hücum ettiler fakat donanma desteği ile bu hücum püskürtüldü. 1689 yılında Mezamorta Hasan Paşa kaptan-ı deryalık görevinden alındı ve yerine Mısırlıoğlu İbrahim Paşa kaptan-ı derya oldu.
Amcazade Hüseyin Paşa kaptan-ı derya iken Osmanlı-Kutsal İttifak Savaşları'nın bir parçası olarak 9 ve 19 Şubat 1695 tarihlerinde Venediklilerle yaptığı Koyun Adaları Deniz Muharebeleri'nde iki büyük zafer kazandı. Sakız Adasını Venediklilerden geri aldı. 15 Eylül 1695'te Sakız açıklarındaki muharebenin ardından 18 Eylül 1695'te Midilli açıklarındaki Zeytinburnu Deniz Muharebesi'nde Venediklileri bir kez daha yenilgiye uğrattı. Kazandığı bu başarılardan sonra 1696 yılında yeniden Kaptan-ı Deryalığa getirildi. 1696-1701 yılları arasında bu görevi büyük bir başarıyla sürdürdü.
Mezamorta Hüseyin Paşa Osmanlı Donanmasına birçok yenilikler getirdi. 1701 yılında, Osmanlı tarihinde ilk kez olarak, Sadrazam Amcazade Hüseyin Paşa'yla birlikte Bahriye Kanunnamesini hazırladı.[8] 20 Ağustos 1701’de (15 Ra 1113) Pare (Paros) Adası’nda görev başında ölmüş ve Sakız Adası’na defnedilmiştir.[5]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Arşivlenmiş kopya". 8 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Nisan 2014.
- ^ Orhonlu, C. "Hadjdji Husayn Pasha." Encyclopedia of Islam, New Edition. Vol. III. Ed. B. Lewis, V.L. Menage, Ch. Pellat and J. Schacht. Leiden: E. J. Brill, 1971. p. 629.
- ^ Danışmend, İsmail Hâmi, (1971), Osmanlı Devlet Erkâni, İstanbul:Türkiye Yayınevi say. 172
- ^ Panzac, Daniel. La Marine ottomane. De l'apogée à la chute de l'Empire (1572-1923). (Fransızca)
- ^ a b Bostan, İ. (2004). Mezemorta Hüseyin Paşa, TDV İslam Ansiklopedisi, c. XXIV, İstanbul.
- ^ Bknzbknz[ölü/kırık bağlantı]
- ^ Uzunçarsılı, İsmail Hakkı, (1954) Osmanlı Tarihi III. Cilt, 2. Kısım, XVI. Yüzyıl Ortalarından XVII. Yüzyıl Sonuna kadar), Ankara: Türk Tarih Kurumu (Altıncı Baskı 2011 İSBN:978-975-16-0010) say.300
- ^ "TBMM Tutanak Dergisi, Dönem:20, Cilt: 25, Yaşama Yılı: 1977". Erişim tarihi: 13 Mart 2007.[ölü/kırık bağlantı]
| Askerî görevi | ||
|---|---|---|
| Önce gelen: Kalaylıkoz Hacı Ahmed Paşa |
Kaptan-ı Derya 4 Ocak 1690 - 8 Şubat 1690 |
Sonra gelen: Mısırlızade İbrahim Paşa |
| Önce gelen: Köprülü Amcazade Hacı Hüseyin Paşa |
Kaptan-ı Derya 11 Mayıs 1695 - 2 Temmuz 1701 |
Sonra gelen: Abdülfettah Paşa |
