Vasıf Çınar
| Vasıf Çınar | |
|---|---|
| |
| Türkiye Millî Eğitim Bakanı | |
| Görev süresi 28 Şubat 1929 - 7 Nisan 1929 | |
| Cumhurbaşkanı | Mustafa Kemal Atatürk |
| Başbakan | İsmet İnönü |
| Yerine geldiği | İsmet İnönü |
| Yerine gelen | Recep Peker |
| Görev süresi 8 Mart 1924 - 21 Kasım 1924[1] | |
| Cumhurbaşkanı | Mustafa Kemal Atatürk |
| Başbakan | İsmet İnönü |
| Yerine geldiği | İsmail Safa Özler |
| Yerine gelen | Şükrü Saracoğlu |
| Türkiye Büyük Millet Meclisi 2., 3. ve 4. Dönem Milletvekili | |
| Görev süresi 11 Ağustos 1923 - 23 Aralık 1934 | |
| Seçim bölgesi | 1923 - Manisa 1927 - İzmir 1931 - İzmir |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | 1896 Kandiye, Girit, Osmanlı İmparatorluğu |
| Ölüm | 2 Haziran 1935 (38-39 yaşlarında) Moskova, Sovyetler Birliği |
| Defin yeri | Cebeci Asri Mezarlığı, Ankara |
| Partisi | Cumhuriyet Halk Partisi |
| Bitirdiği okul | İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi |
Hüseyin Vasıf Çınar (1896, Kandiye - 2 Haziran 1935, Moskova), Türk öğretmen, gazeteci, siyasetçi ve diplomattır.
Türk Kurtuluş Savaşı sırasında Türklerin direnişine destek olmuş bir milletvekili ve devlet adamıdır. İki kez Millî Eğitim Bakanlığı yapmış ve Tevhid-i Tedrisat Kanunu’nun uygulayıcısı olmuştur. Prag, Paris ve Moskova büyükelçiliği görevlerinde bulunmuştur. Altay Spor Kulübü’nün kurucularındandır. Milletvekili Esat Çınar'ın kardeşidir. Eski Hazine müsteşarı ve Tekirdağ milletvekili Faik Öztrak'ın annesinin dayısıdır.[2][3][4]
Yaşamı
[değiştir | kaynağı değiştir]1896 yılında Kandiye’de dünyaya geldi.[5] Bedirhanîler’den Kaymakam Abdullah Hulusi Bey'in oğludur.[6] Lise öğrenimini 1910 yılında İzmir İdadisi'nde (Lise) tamamladı. Yükseköğrenim için İstanbul’a gitti ve İstanbul Hukuk Mektebi’nde okudu. Savaş nedeniyle yarım kalan hukuk öğrenimini İzmir’in işgalinden az önce yeniden İstanbul’a gelerek 1916’da tamamladı.
Mustafa Necati Bey ile birlikte 1915 yılında kurdukları Özel Şark Mektebi İdadisi'nde yöneticilik ve tarih öğretmenliği yaparak meslek yaşamına başladı. Burada 3 yıl görev yaptı. Lisede spor yapmaya teşvik ettiği gençlerle Altay Spor Kulübü’nün kurulmasına önayak oldu. İzmir Türk Ocağı’nın aktif bir üyesi oldu.
Fenerbahçe SK 438 sicil numaralı üyesiydi.[7] İzmir'in Yunanlar tarafından işgali sırasında Mustafa Necati Bey ile beraber işgalin önlenmesi ve direniş örgütlenmesi için çalıştı; İzmir Redd-i İlhak Cemiyeti'ni kurucuları arasında yer aldı; işgal üzerine kardeşi Mehmet Esat ile birlikte Balıkesir’e gitti ve Balıkesir Kuvâ-yi Milliyesi’ne katıldı. II. Balıkesir Kongresi'nden itibaren toplanan kongrelere "İzmir Türk Ocağı Delegesi" olarak katıldı.
İzmir’e Doğru gazetesi
[değiştir | kaynağı değiştir]Hüseyin Vasıf Bey'in Millî Mücadele'ye verdiği desteğin en önemlisi, Balıkesir'de bulunduğu dönemde İzmir’e Doğru gazetesini çıkarmasıdır. Millî Mücadele basınında seçkin bir yeri olan İzmir’e Doğru gazetesinin sahibi olan Hüseyin Vasıf, burada ateşli makaleler yazdı. “Ulusal Kurtuluş Hareketinin Destekçisi ve Yürütücüsüdür” alt başlığı ile çıkan gazeten yazı işleri müdürü kardeşi Mehmet Esat, başyazarı arkadaşı Mustafa Necati idi. Yayına başladığı 16 Kasım 1919'dan itibaren haftada iki gün, Ocak 1920'den sonra haftada üç gün çıkan gazete, 74 sayı boyunca yayın hayatına devam etti.
Balıkesir'in işgali üzerine gazetenin yayını sona ermesinin ardından Hüseyin Vasıf şehirden ayrıldı; Maarif Vekaleti Özel Kalem Müdürlüğü'ne atandı.[8] İzmir, Yunan işgalinden kurtulduktan sonra İzmir Maarif Müdürlüğü'ne atandı (1922).
Siyasi yaşamı
[değiştir | kaynağı değiştir]Hüseyin Vasıf Bey, İzmir Maarif Müdürü iken TBMM 2. dönem milletvekilliği için seçimlere katıldı ve 1923 yılında Saruhan milletvekili olarak meclise girdi. Cumhuriyetin ilanı ve hilâfetin kaldırılması tartışmalarında parlamentoda etkili bir milletvekili oldu. Mecliste saltanat ve cumhuriyet tartışmalarının geride bırakılmasının ardından İstiklal Mahkemeleri içinde yer aldı. İstiklâl Mahkemesi savcısı olarak görev yaptı.[9]
Tevhid-i Tedrisat Kanunu
[değiştir | kaynağı değiştir]Hüseyin Vasıf Bey, öğretimde mektep-medrese ikiliğini ortadan kaldırmak üzere öğretimin birleştirilmesi kanunu (Tevhid-i Tedrisat) için 50 arkadaşı ile birlikte önerge verdi. 3 Mart 1924'te teklifin kabul edilmesinden 3 gün sonra Millî Eğitim Bakanı olarak atandı. 8 aylık bakanlığı sırasında Tevhid-i tedrisat'ı uygulamaya geçirdi; medreseler kapatıldı, okullar laikleştirildi, öğretmen okullarının sayısının arttırılmasına başlandı, yabancı uzmanlar getirtilip eğitimin planlanlanması konusu ele alındı. Özellikle dünyanın en büyük eğitimcisi sayılan John Dewey çağrılmış ve bir rapor hazırlatılmıştı. Yaptığı radikal uygulamalar tutucu çevrelerin eleştirilerine neden olunca 21 Kasım 1924 tarihinde bakanlıktan istifa etti.
Diplomatlık yılları
[değiştir | kaynağı değiştir]Hüseyin Vasıf Bey, Millî Eğitim Bakanlığı'nın istifasından sonra Dışişleri Bakanlığı kadrosuna girerek 3 yılda 3 büyük kente elçilik ve büyükelçilik yaptı.
16 Haziran 1925 günü Prag Elçisi olarak atandı. Türkiye Cumhuriyeti'nin Çekoslovakya’daki ilk elçisi oldu.
2 yıl Prag’da görev yaptıktan sonra 11 Aralık 1927’de Budapeşte Elçisi olarak atandı, bir yıl bu görevde kaldı.
3 Kasım 1928 günü Moskova Büyükelçisi olarak atandı ancak bu görevde sadece 3 ay kalabildi. Millî Eğitim Bakanlığı yapmakta olan yakın arkadaşı Mustafa Necati Bey’in ani ölümü üzerine boşalan İzmir milletvekilliğine seçildi ve ikinci kez millî eğitim bakanı olarak atandı.
Hüseyin Vasıf Bey, 1932 yılında Millî Eğitim Bakanlığı’ndan tekrar ayrılıp dışişleri bünyesinde çalışmaya başladı; bakanlık tarafından İtalya Büyükelçisi olarak görevlendirildi. 28 Mayıs 1931’de başladığı Roma’daki görevinden Moskova’ya atanması nedeniyle ayrıldı. 10 Eylül 1934 günü Moskova’daki görevine başladı. Bu göreve ek olarak Litvanya yanında Türkiye’yi ortaelçi olarak temsil etti.
Soyadı Kanunu çıktığında Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk, "Çınar gibi dallı budaklı bir aileye mensup olmasından ötürü" kendisine Çınar soyadını verdi.[10] Ani bir hastalık sonucu 2 Haziran 1935 günü Moskova'da hayatını kaybetti, cenazesi Ankara'ya getirilerek Cebeci Asri Mezarlığı'na defnedildi.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Vasıf Çınar". 25 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2014.
- ^ "30 Temmuz 2022 Cumartesi SÖZCÜ Vefat (Ölüm) – Başsağlığı – Anma – Teşekkür İlanları". 6 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ağustos 2022.
- ^ "CHP, Faik Öztrak'ı aday gösterebilir". 6 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ağustos 2022.
- ^ "Vedat Nedim Tör - Bedirhaniler - Doğu Perinçek - Faik Öztrak - Emin Çölaşan - Mehmet Eymür". 6 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Erol Kaya (Kış 2008), Milli Mücadele’de İzmir’e Doğru Gazetesi (PDF), 3 (7), Turkish Studies, 29 Nisan 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi2 Eylül 2014
- ^ Mahmut Çetin, Kart Kurt Sesleri (PDF)2 Eylül 2014[ölü/kırık bağlantı]
- ^ Galip (23 Ekim 2020). "Vasıf Çınar | Fenerbahçe Tarihi Çalışma Organizasyonu". FenerbahceTarihi.org. 6 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Eylül 2024.
- ^ Doç. Dr. Tülay Alim Baran (Mart 2001), Cumhuriyet Dönemi Devlet Adamlarından Vasıf Çınar, 17 (49), Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi2 Eylül 2014
- ^ "Hüseyin Vasıf Çınar". 3 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2014.
- ^ Taha Kıvanç (23 Aralık 1999). "Büyük Sır". Yeni Şafak. 17 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2014.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]| Siyasi görevi | ||
|---|---|---|
| Önce gelen: İsmet İnönü |
Türkiye Millî Eğitim Bakanı 28 Şubat 1929 - 7 Nisan 1929 |
Sonra gelen: Recep Peker |
| Önce gelen: İsmail Safa Özler |
Türkiye Millî Eğitim Bakanı 8 Mart 1924 - 21 Kasım 1924 |
Sonra gelen: Şükrü Saracoğlu |
| Maarif vekilleri (1920-1923) |  | |
|---|---|---|
| Millî eğitim bakanları (1923-1983) |
| |
| Millî eğitim, gençlik ve spor bakanları (1983-1989) | ||
| Millî eğitim bakanları (1989-günümüz) | ||
 Türkiye'nin Rusya büyükelçileri  | |
|---|---|
|
|
Türkiye'nin Macaristan büyükelçileri  | |
|---|---|
|
- Türkiye'nin Rusya büyükelçileri
- Türkiye'nin İtalya büyükelçileri
- Türkiye'nin Macaristan büyükelçileri
- 1896 doğumlular
- 1935'te ölenler
- İzmir Atatürk Lisesinde öğrenim görenler
- İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesinde öğrenim görenler
- Bedirhan
- TBMM 2. dönem Manisa milletvekilleri
- TBMM 3. dönem İzmir milletvekilleri
- TBMM 4. dönem İzmir milletvekilleri
- TBMM 4. dönem kâtip üyeleri
- TBMM 4. dönem başkanvekilleri
- Cebeci Asri Mezarlığı'na defnedilenler
- İstanbul İstiklâl Mahkemesi üyeleri
- Türkiye millî eğitim bakanları
- 2. Türkiye Hükûmeti
- 5. Türkiye Hükûmeti