Hüseyin Hilmi Paşa

Hüseyin Hilmi Paşa
Osmanlı Sadrazamı
Görev süresi 5 Mayıs 1909 - 28 Aralık 1909
Hükümdar	V. Mehmed
Yerine geldiği	Ahmed Tevfik Paşa
Yerine gelen	İbrahim Hakkı Paşa
Görev süresi 14 Şubat 1909 - 13 Nisan 1909
Hükümdar	II. Abdülhamid
Yerine geldiği	Kâmil Paşa
Yerine gelen	Ahmed Tevfik Paşa
Kişisel bilgiler
Doğum	Eylül 1855 Midilli, Osmanlı İmparatorluğu
Ölüm	1923 (67-68 yaşlarında) Viyana
Defin yeri	Yahya Efendi Tekkesi Haziresi, İstanbul
Mesleği	Bürokrat

Hüseyin Hilmi Paşa (d. Eylül 1855, Midilli – ö. Nisan 1923, Viyana), II. Abdülhamid saltanatında, 31 Mart Ayaklanması döneminde 14 Şubat 1909 - 13 Nisan 1909 tarihleri arasında ve V. Mehmed saltanatında 5 Mayıs 1909 - 28 Aralık 1909 tarihleri arasında iki kez toplam on ay altı gün sadrazamlık yapmış Osmanlı devlet adamıdır.

Hayatı

Hüseyin Hilmi Paşa, Kütahyalızâde Tüccar Mustafa Efendi'nin oğlu olup Eylül 1855'te Midilli'de doğdu. Büyük babası ticaret için Midilli'de ikamet ettiği için babası da orada kaldı. İlk, orta ve medrese eğitimin Midilli'de aldı ve çok iyi Fransızca öğrendi. Genç yaşında, başlangıçta sürgün olarak Midilli'de bulunan Namık Kemal ile tanışmış ve onun hayatı boyunca olanakları dahilinde koruması ve desteğini almıştır. 1875'te Midilli emlak kayıt işlerinde çalıştı daha sonra yazı işleri müdürü olup Aydın ve Suriye mektupçuluklarında bulundu.

Osmanlı idaresinde devlet görevine sekreter olarak başladı ve yavaş yavaş yükseldi. Mersin, Kerâk, Nablus ve tekrar Kerâk mutasarrıflarında hizmet ettikten sonra Mart 1897'de Adana'ya, Nisan 1898'de Yemen'e vali oldu. Kasım 1902'de Balkanlarda Osmanlı Devleti adına gözlemlerde bulunmak üzere Selanik, Kosova ve Manastır vilayetleri Müfettiş-i Umumiliği görevine atandı. Selanik, Manastır ve Kosova vilayetlerinin oluşturduğu Vilâyet-î Selâse'ye umum müfettişi olarak atandı. Bu görevde kendinden beklenen bölgede yapılması öngörülen ıslahatları gerçekleştirmekti. Hilmi Paşa'nın devlete en büyük hizmeti bu zamanda oldu. Bu üç vilayete tayin ettirdiği ehliyetli memurlar sayesinde Makedonya İhtilali'nin önü alınmış ve kendi de iyi bir idare makinesi kurmuştur. II. Meşrutiyet'in ilanı Hilmi Paşa'nın müfettişi umumiliği zamanında tesadüf etmiştir. İttihat ve Terakki'nin Makedonya'daki faaliyetlerine göz yumduğu için meşrutiyetten sonra ittihatçılar kendine itimat göstermişlerdir. Hüseyin Hilmi Paşa bu sayede Kâmil Paşa kabinesine Dahiliye Nazırı olarak getirildi (27 Kasım 1908).

Kâmil Paşa'nın istifasından dolayı Şubat 1909'da sadrazam oldu. Sadaretinde, müfettişi umumilikte gösterdiği metaneti gösteremedi. İttihat ve Terakki'ye muhalefet edenlerin hükûmete olan baskılarını bertaraf edemeyerek gevşeklik gösterdi ve bunun neticesi olarak 31 Mart Vakası'nın ortaya çıkması üzerine çekilmeye mecbur oldu (Nisan 1909). 31 Mart Vakası'nın bastırılması üzerine ikinci defa Tevfik Paşa'nın yerine sadarete getirildi (Mayıs 1909). Paşa bu kez de iş göremeyerek gevşek davrandı ve sekiz ay sadaretten sonra istifaya mecbur olup sadarette iken tayin edildiği ayan azalığına geçti. II. Abdülhamit saltanatında, 31 Mart Ayaklanması döneminde 14 Şubat 1909 - 13 Nisan 1909 tarihleri arasında ve V. Mehmet Reşat saltanatında 5 Mayıs 1909 - 28 Aralık 1909 tarihleri arasında toplam on ay altı gün sadrazamlık yapmıştır.

Temmuz 1912'de tekrar adliye nazırlığı ile Ahmed Muhtar Paşa kabinesine girip birlikte Meclis-i Mebûsan'ı dağıttılar. Hilmi Paşa bir müddet sonra istifa ile Viyana sefiri oldu. Son görevi, 1912'de atandığı Viyana Büyükelçiliği olmuştur. Osmanlı Devleti'nin son Viyana Büyükelçisi olarak yedi yıl görev yaptıktan sonra sağlık sorunları nedeniyle görevi bırakan Hilmi Paşa, Viyana'da yaşamayı sürdürmüş ve aynı kentte Nisan 1923'te ölmüştür. Cenazesi İstanbul'a getirilmiş ve Beşiktaş'taki Yahya Efendi Dergâhı'nda toprağa verilmiştir.

Bestekâr Nazife Güran'ın dedesidir.

Değerlendirme

Sadaretine kadar memuriyet hayatı muvaffakiyetle geçen Hüseyin Hilmi Paşa iki sadaretinde de muvaffak olamamış ancak orta derecede bir sadrazam olarak kalmıştır. Kendisi iyi ahlaklı, güler yüzlü ve ağırbaşlı idi. Sultan Mehmed Reşad sadrazamları içinde en ziyade Hüseyin Hilmi Paşa'yı sevmiş, II. Abdülhamid de kendine güvenmiştir.

Dış bağlantılar

• Buz, Ayhan (2009) " Osmanlı Sadrazamları", İstanbul: Neden Kitap, ISBN 978-975-254-278-5
• Danișmend, İsmail Hâmi (1971),Osmanlı Devlet Erkâni, İstanbul: Türkiye Yayınevi
• Kuneralp, Sinan (1999) Son Dönem Osmanlı Erkan ve Ricali (1839 - 1922) Prosopografik Rehber, İstanbul:ISIS Press, ISBN 9784281181.
• İnal, İbnülemin Mehmet Kemal, (1964) Son Sadrazamlar 4 cilt, Ankara: Millî Eğitim Basimevi, (Dergah Yayinevi 2002) (Google books [1]12 Mayıs 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.,
• Tektaş, Nazim (2002), Sadrâzamlar Osmanlı'da İkinci Adam Saltanatı, İstanbul:Çatı Yayınevi (Google books: [2]7 Aralık 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Siyasi görevi
Önce gelen: Kâmil Paşa	Osmanlı Sadrazamı 14 Şubat 1909 - 13 Nisan 1909	Sonra gelen: Ahmed Tevfik Paşa
Önce gelen: Ahmed Tevfik Paşa	Osmanlı Sadrazamı 5 Mayıs 1909 - 28 Aralık 1909	Sonra gelen: İbrahim Hakkı Paşa