Boşnak Derviş Mehmed Paşa
| Boşnak Derviş Mehmed Paşa | |
|---|---|
| Osmanlı Sadrazamı | |
| Görev süresi 21 Haziran 1606 - 9 Aralık 1606 | |
| Hükümdar | I. Ahmed |
| Yerine geldiği | Sokolluzade Lala Mehmed Paşa |
| Yerine gelen | Kuyucu Murat Paşa |
| Kişisel bilgiler | |
| Ölüm | 9 Aralık 1606 İstanbul |
Boşnak Derviş Mehmed Paşa (ö. 9 Aralık 1606), I. Ahmed saltanatı döneminde 21 Haziran 1606-9 Aralık 1606 tarihleri arasında beş ay on sekiz gün sadrazamlık yapmış bir Osmanlı devlet adamıdır.
Hayatı
[değiştir | kaynağı değiştir]Bosnalıdır.[1][2] Bostancı ocağında eğitim görmüştür. Nispeten genç yaşında "bostancıbaşı" olduğu için Civan Bey olarak da anılırdı. Genç I. Ahmet'in gözüne girip teveccühünü kazandı. 1605'te vezirlikle beraber kaptan-ı derya olarak da görev verildi. Sultan Ahmed'in annesi olan Handan Valide Sultan oğluna bu kişiye inanmamak için ikna etmeye çalıştı ama Handan Sultan 12 Kasım 1605'te öldü. 15 yaşında olan I. Ahmet, Kaptan-ı Derya Derviş Mehmed Paşa'nın daha çok tesiri altına girdi.[2]
Sadrazam ve Avusturya cephesi Serdar-ı Ekrem'i Lala Mehmed Paşa Avusturya'yla sulh anlaşması imzalamak için Zitvatorok'ta müzakereler yapılmakta iken İstanbul'a döndü. I. Ahmet'in yakını olan Kaptan-ı Derya sultanı Sadrazamı İran cephesine serdar olarak göndermesi için telkinler yapmaktaydı. Sultan Ahmed de Lala Mehmed Paşa'yı İran SerdarI yapmakta çok kararlıydı. Huzura çıkan Lala Mehmed Paşa Avusturya savaşının daha halledilmemiş tarafları olduğunu, bunun için İran seferine gitmesinin doğru olmadığını arzetti. Fakat Sultan Ahmed inat etti ve hatta Lalasını idam etmekle tehdit etti. Buna çok üzülen Vezîr-i Azam Lala Mehmed Paşa bir felç geçirdi ve birkaç gün sonra öldü.[3]
Derviş Mehmed Paşa 21 Haziran 1606 tarihinde Vezîr-i Azam olarak tayin edildi. Lala Mehmed Paşa'nın servetinin bir kısmının ordu gereksinimlerini karşılamak için kullanılmasına ve diğer kısmının da Lala Mehmet Paşa'nın yetim çocuklarına verilmesi için Sultan'dan izin çıkmıştı. Fakat Derviş Mehmet Paşa hazine darlığı sebebiyle bu servetin tümünü müsadere ettirdi. İngiliz İstanbul elçisi Sir Henry Lello, Derviş Mehmet Paşa'nın hazine darlığını bahane ederek vakıfların fazla gelirlerini aldığını ve zengin Yahudilerden, bedelini sonradan ödemek sözüyle, gümüş ve mücevherat toplattırdığını bildirir. İstanbul'da halktan her şanşin başına 1000 akçe rüşvet aldığı da iddia edilmiştir.[3]
Diğer taraftan da sadrazam olmak geri niyetiyle, görevi istemeyen Lala Mehmet Paşa'yı İran seferi serdarı olmak için zorlamaya I. Ahmet'i ikna eden Derviş Mehmet Paşa, kendisi sadrazam olunca İran seferine gitmekten kaçınmıştır. Yerine bostancıbaşı olan Ferhat Ağa'ya paşalık verdirtmiş ve onu serdar olarak Celaliler üzerine ve doğuya göndertmiştir. Ferhat Paşa Celali isyanı bastırmak için önce gittiği Aydın ve Saruhan yörelerine halka büyük eziyetler yapmıştır ve buranın halkından büyük gruplar bu zulmün şikayetini Divan-ı Humayuna yapmak için İstanbul sokaklarını doldurmuştur. I. Ahmet bundan çok etkilenmiştir.[3]
Derviş Mehmet Paşa Saray yakınında Demirkapı'da konağı bulunmakta idi. Bu konağı yaptırmak bir Yahudi'yi emin tutmuş ama yapım masraflarını ödemeyip tümünü bu Yahudi emine ödetmiştir. Bu Yahudi de gizliden "konak mahzeninden saraya gizli bir yol açtırıp padişaha suikast yapacağını" dedikodu olarak yaymaya başlamıştır. Bu uydurma dedikodular I. Ahmet'in kulağına gidince 16 yaşında tecrübesiz olan I. Ahmet birden hiç soruşturma yapmadan Derviş Mehmet Paşa'nın idamına karar vermiştir. 9 Aralık 1606'da sadrazam I. Ahmet tarafından saraya davet edilmiş ve şehzadeler muallim hanesine girdiği zaman saray acemileri hücumuyla boğulup idam edilmiştir.[2] Cenazesi Üsküdar Karacaahmet Mezarlığı Miskinler bölümüne defnedilmiştir.
Değerlendirme
[değiştir | kaynağı değiştir]Şair Haleti onun hakkında çok tenkitçi Hadd-i Mestan adlı bir hiciv şiiri yazmıştır.
İngiltere'nin İstanbul elçisi Sir Henry Lello ise hatıratında, Derviş Mehmet Paşa'nın görmüş olduğu tüm sadrazamlar ve sedaret kaymakamları arasında en ehliyetlisi olduğunu bildirir ama zalim olduğunu da ifade eder.[2]
Sicill-i Osmani de şöyle değerlendirilmiştir:[1]
İnatçı, hileci ve güçsüzdü.
Popüler kültürdeki yeri
[değiştir | kaynağı değiştir]- 12 Kasım 2015 tarihinde başlayan Muhteşem Yüzyıl Kösem adlı Türk dizisinde Mehmet Kurtuluş tarafından canlandırılmıştır.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b Mehmed Süreyya (haz. Nuri Akbayar) (1996), Sicill-i Osmani, İstanbul:Tarih Vakfı Yurt Yayınları ISBN 975-333-0383 C.1 say.291 [1]
- ^ a b c d Uzunçarsılı, İsmail Hakkı, (1954) Osmanlı Tarihi III. Cilt, 2. Kısım, XVI. Yüzyıl Ortalarından XVIII. Yüzyıl Sonuna kadar), Ankara: Türk Tarih Kurumu (Altıncı Baskı 2011 ISBN 978-975-16-0010) say.362-363
- ^ a b c Sakaoğlu, Necdet (1999), Bu Mülkün Sultanları, İstanbul: Oğlak Yayınları ISBN 975-329-2999 s.205
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, (1954) Osmanlı Tarihi III. Cilt, 2. Kısım, XVI. Yüzyıl Ortalarından XVII. Yüzyıl Sonuna kadar), Ankara: Türk Tarih Kurumu (Altıncı Baskı 2011 ISBN 978-975-16-0010) say.406-408
- Buz, Ayhan, (2009) Osmanlı Sadrazamları, İstanbul: Neden Kitap, İŞBN978-975-254-278-5,
- Mehmed Süreyya (haz. Nuri Akbayar) (1996), Sicill-i Osmani, İstanbul:Tarih Vakfı Yurt Yayınları ISBN 975-333-0383 C.2 say.329 [2]
- Tektaş, Nazım (2002), Sadrâzamlar Osmanlı'da İkinci Adam Saltanatı, İstanbul:Çatı Yayınevi (Google books: [3] 7 Aralık 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
| Siyasi görevi | ||
|---|---|---|
| Önce gelen: Sokolluzade Lala Mehmed Paşa |
 Osmanlı Sadrazamı 26 Temmuz 1604 - 9 Aralık 1606 |
Sonra gelen: Kuyucu Murat Paşa |
| Askerî görevi | ||
| Önce gelen: Frenk Cafer Paşa |
Kaptan-ı Derya 18 Ocak 1606 - 21 Mayıs 1606 |
Sonra gelen: Frenk Cafer Paşa |
| Otorite kontrolü |
|
|---|
