Suat Hayri Ürgüplü

Suat Hayri Ürgüplü
Suat Hayri Ürgüplü
11. Türkiye başbakanı
	Görev süresi; 20 Şubat 1965 - 27 Ekim 1965
Cumhurbaşkanı	Cemal Gürsel
Yerine geldiği	İsmet İnönü
Yerine gelen	Süleyman Demirel
Cumhuriyet Senatosu Başkanı
	Görev süresi; 28 Ekim 1961 - 6 Kasım 1963
Yerine geldiği	Makam oluşturuldu
Yerine gelen	Mehmet Enver Aka
Türkiye Gümrük ve Tekel Bakanı
	Görev süresi; 9 Mart 1943 - 13 Şubat 1946
Yerine geldiği	Raif Karadeniz
Yerine gelen	Tahsin Çoşkan
Türkiye Büyük Millet Meclisi; 6., 7. ve 9. Dönem Milletvekili
	Görev süresi; 22 Mayıs 1950 - 12 Mart 1954
Seçim bölgesi	1950 - Kayseri
	Görev süresi; 3 Nisan 1939 - 14 Haziran 1946
Seçim bölgesi	1939 - Kayseri; 1943 - Kayseri
Kişisel bilgiler
Doğum	Ali Suat; 13 Ağustos 1903; Şam, Osmanlı İmparatorluğu
Ölüm	26 Aralık 1981 (78 yaşında); İstanbul, Türkiye
Defin yeri	Edirnekapı Şehitliği, İstanbul
Partisi	Cumhuriyet Halk Partisi; Demokrat Parti; Adalet Partisi
Evlilik(ler)	Zeynep Nigar Ürgüplü; (e. 1932; ö. 1981)
Çocuk(lar)	Hayri Ürgüplü (1936-2017)
Bitirdiği okul	Galatasaray Lisesi, İstanbul; Hukuk Fakültesi, İstanbul
Mesleği	Hukukçu
Hükûmeti	29. Türkiye Hükûmeti
Dini	İslam

Suat Hayri Ürgüplü ya da Ali Suat Ürgüplü (d. 13 Ağustos 1903, Şam, Osmanlı İmparatorluğu - ö. 26 Aralık 1981, İstanbul), Türk bürokrat, büyükelçi ve siyasetçi. Türkiye Cumhuriyeti'nin 11'inci başbakanıydı.^[1]

Ailesi

Osmanlı İmparatorluğu'nun Birinci Dünya Savaşı'na dahil olması için fetva veren Şeyhülislam Ürgüplü Mustafa Hayri Efendi'nin oğludur. Lâle Devri'nin meşhur sadrazamı Nevşehirli Damat İbrahim Paşa'nın soyundandır.

Hayatı

Galatasaray Lisesi'nden sonra 1926 yılında İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi'nden mezun oldu. 1924 Nüfus Mübadelesi mahkemelerinde çalıştı. Galatasaray Spor Kulübü'nde atletizm yaptı.

1929-1932 yılları arasında İstanbul Ticaret Mahkemesi'nde hakim olarak görev yaptı.

1939 ve 1943 yıllarında Kayseri milletvekili seçildi. İkinci Şükrü Saracoğlu hükûmetinde Gümrük ve Tekel Bakanı oldu. Bakanlığı döneminde kahve ithalatı konusunda yolsuzluklar olduğu yolunda dedikodular çıkınca teftiş komisyonunun bağımsız çalışabilmesi adına görevinden istifa etti ve şu açıklamayı yaptı:

“	Adımın da karıştığı kahve yolsuzluğuyla ilgili, bakanlığımda bir komisyon kurulmuştur. Bu teftiş heyetinin selametle çalışabilmesi için, benim, bu bakanlık koltuğundan ayrılmam gerekir; aksi halde, komisyonu etkilerim, sağlıklı bir karar oluşmaz. O nedenle, siyasi ahlak gereği, bakanlıktan istifa ediyorum.	„

Daha sonra Yüce Divan'da yapılan yargılama sonucunda beraat etti. Bu olay hâlen bazı okullarda idare hukuku dersinde okutulmaktadır.

1950 yılında tekrar Türkiye Büyük Millet Meclisi'ne döndü. 1952 yılına kadar Demokrat Parti Kayseri milletvekilliği yaptı. Avrupa İstişari Meclisi'nde başkan yardımcılığı görevinde bulundu.

1952 yılında Bonn büyükelçiliğine atandı. 1955 yılında Londra, 1959 yılında Washington, 1960 yılında Madrid büyükelçiliğine atandı.

1961 seçimlerine katılarak Adalet Partisi Kayseri senatörü seçildi. Cumhuriyet Senatosu'nun ilk başkanı oldu. Bu görevi tamamladıktan sonra 1965 yılında İsmet İnönü'nün başbakanlıktan istifa ettiği 5 Şubat tarihinden 10 Ekim 1965 genel seçimleri sonrasına kadar Adalet Partisi'nin öncülüğündeki koalisyon hükûmetinin başkanlığını yaptı. 1966 yılında kontenjan senatörü seçildi. 1972 yılına kadar bu görevde kaldı.

Nihat Erim hükûmetinin 17 Nisan 1972'de istifasından sonra, Cumhurbaşkanı Cevdet Sunay yeni hükûmeti kurma görevini önce Suat Hayri Ürgüplü'ye verdi. Ancak daha sonra - büyük olasılıkla 12 Mart darbesini yapan komutanların, eski DP ve AP geçmişi nedeniyle uygun bulmamaları nedeniyle - Ürgüplü'nün kabinesini onaylamadı ve yeni hükûmeti kurma görevini Ferit Melen'e verdi.

26 Aralık 1981 tarihinde, 13 yıldır muzdarip olduğu kalp hastalığı neticesinde öldü. Mezarı Edirnekapı Şehitliği'ndedir.

Ailesi

Suat Hayri Ürgüplü'nün babası Hayri Efendi Osmanlı Devleti'nin son döneminde şeyhülislamlık yapmış bir din adamıydı. Eşi Zeynep Nigar Hanım ile 1933 yılında evlenen Ürgüplü'nün bu evlilikten Hayri adında bir oğlu vardı.^[2]^[3] Suat Hayri Ürgüplü'nün oğlu Hayri Ürgüplü, 1965 yılında eski Irak Kralı Gazi bin Faysal'ın nişanlısı ve aynı zamanda son Osmanlı Padişahı Vahdettin'in torunu Hanzade Sultan'ın kızı Fazıla İbrahim ile evlenmişti. Bu evlilikten iki torunu bulunmaktaydı.^[5] Sabiha Sultan'ın kızı Hanzade Sultan ile dünür olmuştu. Kardeşi Münip Hayri Ürgüplü de milletvekilliği yaptı.

Kaynakça

^ ^a ^b "TBMM Albümü 2. Cilt (1950-1980)" (PDF). TBMM Basın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü. 12 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 26 Ekim 2021.
^ ^a ^b "TÜRK PARLAMENTO TARİHİ TBMM - IX. DÖNEM 1950 - 1954 VII. CİLT" (PDF). 21 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
^ ^a ^b "Türk Parlamento Tarihi I. Cilt" (PDF). 9 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 9 Temmuz 2022.
^ "Bebek Camii'ndeki cenaze". 29 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2020.
^ [1] 12 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Siyasi görevi
Önce gelen: İsmet İnönü	11. Türkiye başbakanı 20 Şubat 1965 - 27 Ekim 1965	Sonra gelen: Süleyman Demirel
Önce gelen: Yeni makam	Cumhuriyet Senatosu Başkanı 28 Ekim 1961 - 6 Kasım 1963	Sonra gelen: Mehmet Enver Aka
Önce gelen: Raif Karadeniz	Türkiye Gümrük ve Tekel Bakanı 9 Mart 1943 - 13 Şubat 1946	Sonra gelen: Tahsin Çoşkan

[Cilt2-1] "TBMM Albümü 2. Cilt (1950-1980)" (PDF). TBMM Basın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü. 12 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 26 Ekim 2021.

[tbmm-2] "TÜRK PARLAMENTO TARİHİ TBMM - IX. DÖNEM 1950 - 1954 VII. CİLT" (PDF). 21 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.

[tbmm2-3] "Türk Parlamento Tarihi I. Cilt" (PDF). 9 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 9 Temmuz 2022.

[www.haberturk.com-4] "Bebek Camii'ndeki cenaze". 29 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2020.

[5] [1] 12 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

g t d Türkiye başbakanları (liste)
Kurtuluş Savaşı dönemi (1920–1923)	Mustafa Kemal Atatürk Fevzi Çakmak Rauf Orbay Fethi Okyar
Cumhuriyet dönemi (1923–2018)	İsmet İnönü Fethi Okyar İsmet İnönü Celâl Bayar Refik Saydam Ahmet Fikri Tüzer Şükrü Saracoğlu Recep Peker Hasan Saka Şemsettin Günaltay Adnan Menderes Cemal Gürsel Fahri Özdilek İsmet İnönü Suat Hayri Ürgüplü Süleyman Demirel Nihat Erim Ferit Melen Naim Talu Bülent Ecevit Sadi Irmak Süleyman Demirel Bülent Ecevit Süleyman Demirel Bülent Ulusu Turgut Özal Ali Bozer Yıldırım Akbulut Mesut Yılmaz Süleyman Demirel Erdal İnönü Tansu Çiller Mesut Yılmaz Necmettin Erbakan Mesut Yılmaz Bülent Ecevit Abdullah Gül Recep Tayyip Erdoğan Ahmet Davutoğlu Binali Yıldırım
İtalik yazılanlar vekaleten veya geçici olarak görev yapanlardır.

g t d Türkiye Cumhuriyeti Gümrük ve Tekel Bakanları
Gümrük ve Tekel Bakanları (1931-1983)	Ali Rana Tarhan Raif Karadeniz Suat Hayri Ürgüplü Tahsin Coşkan Şevket Adalan Mehmet Emin Erişirgil Fazıl Şerafettin Bürge Nuri Özsan Rıfkı Salim Burçak Nuri Özsan Sıtkı Yırcalı Emin Kalafat Hâdi Hüsman Fethi Aşkın Şevket Buladoğlu Orhan Öztrak Mehmet Yüceler Ahmet Topaloğlu İbrahim Tekin Nahit Menteşe Ahmet İhsan Birincioğlu Haydar Özalp Fethi Çelikbaş Mahmut Türkmenoğlu Cumhuriyet Halk Partisi Baran Tuncer Orhan Öztrak Mehmet Can Gün Sazak Tuncay Mataracı Ahmet Çakmak Recai Baturalp Ali Bozer Cafer Tayyar Sadıklar
Maliye ve Gümrük Bakanları (1983-1993)	Vural Arıkan Ahmet Kurtcebe Alptemoçin Ekrem Pakdemirli Adnan Kahveci Sümer Oral İsmet Attila
Gümrüklerden Sorumlu Devlet Bakanları (1993-2011)	Mehmet Gölhan Mehmet Gazioğlu Ali Şevki Erek Aykon Doğan Yaman Törüner Namık Kemal Zeybek Rifat Serdaroğlu Şükrü Sina Gürel Mehmet Keçeciler Kürşad Tüzmen Hayati Yazıcı
Gümrük ve Ticaret Bakanları (2011-2018)	Hayati Yazıcı Nurettin Canikli Cenap Aşçı Bülent Tüfenkci

g t d 14. Türkiye Hükûmeti
II. Saracoğlu Hükûmeti (9 Mart 1943 - 7 Ağustos 1946)
Başvekil	Şükrü Saracoğlu
Adliye Vekili	Ali Rıza Türel → Mümtaz Ökmen
Müdafaa-i Millîye (Millî Savunma) Vekili	Ali Rıza Artunkal
Dahiliye (İçişleri) Vekili	Recep Peker → Hilmi Uran
Hariciye (Dışişleri) Vekili	Numan Menemencioğlu → Hasan Saka
İktisat (Ekonomi) Vekili	Fuat Sirmen
Maliye Vekili	Fuat Ağralı → Nurullah Esat Sumer
Maarif (Eğitim) Vekili	Hasan Âli Yücel
Nafia (Bayındırlık) Vekili	Sırrı Day
Sıhhiye ve Muavenet-i İçtimaiye (Sağlık ve Sosyal Yardım) Vekili	Hulûsi Alataş → Sadi Konuk
Çalışma Vekili	Sadi Irmak
Ziraat (Tarım) Vekili	Şevket Raşit Hatipoğlu
Ticaret Vekili	Celâl Sait Siren → Raif Karadeniz
Gümrük ve İnhisarlar Vekili	Suat Hayri Ürgüplü → Tahsin Coşkan
Muhabere ve Münakalat (Haberleşme ve Ulaştırma) Vekili	Ali Fuat Cebesoy

g t d 29. Türkiye Hükûmeti
Ürgüplü Hükûmeti (20 Şubat 1965 - 27 Ekim 1965)
Başbakan	Suat Hayri Ürgüplü
Başbakan Yardımcısı	Süleyman Demirel
Devlet Bakanları	Mehmet Altınsoy · Hüseyin Ataman · Şekip İnal
Gümrük ve Tekel Bakanı	Ahmet Topaloğlu
Adalet Bakanı	İhsan Köknel → İrfan Baran
Millî Savunma Bakanı	Hasan Dinçer → Mustafa Hazım Dağlı
İçişleri Bakanı	İzzet Gener → İsmail Hakkı Akdoğan
Dışişleri Bakanı	Hasan Esat Işık
Maliye Bakanı	İhsan Gürsan
Millî Eğitim Bakanı	Cihat Bilgehan
Bayındırlık Bakanı	Orhan Alp
İmar ve İskan Bakanı	Recai İskenderoğlu
Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanı	Mehmet Faruk Sükan
Ulaştırma Bakanı	Kâzım Yurdakul → Mithat San
Tarım Bakanı	Turhan Kapanlı
Çalışma Bakanı	İhsan Sabri Çağlayangil
Köyişleri Bakanı	Seyfi Öztürk → Mustafa Kepir
Ticaret Bakanı	Mustafa Macit Zeren
Sanayi Bakanı	Ali Naili Erdem
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı	Mehmet Turgut
Turizm ve Tanıtma Bakanı	İsmail Hakkı Akdoğan → Ömer Zekai Dorman

g t d Türkiye'nin Almanya Büyükelçileri
Berlin Büyükelçiliği (Weimar Cumhuriyeti ve Nazi Almanyası) (1929-1944)	Kemalettin Sami Gökçen (1929-1934) Mehmet Hamdi Arpağ (1934-1939) Hüsrev Gerede (1939-1942) Saffet Arıkan (1942-1944)
Bonn Büyükelçiliği (Batı Almanya ve Almanya) (1950-1998)	Nizamettin Ayaşlı (1950-1952) Suat Hayri Ürgüplü (1952-1955) Seyfullah Esin (1955-1957) Settar İksel (1957-1961) Mehmet Baydur (1961-1964) Ziya Müezzinoğlu (1964-1966) Oğuz Gökmen (1966-1972) Vahit Melih Halefoğlu (1972-1982) Oktay İşcen (1982-1988) Reşat Arım (1988-1990) Onur Öymen (1990-1995) Volkan Vural (1995-1998)
Berlin Büyükelçiliği (Almanya) (1998-)	Tugay Uluçevik (1998-2000) Osman Korutürk (2000-2003) Mehmet Ali İrtemçelik (2003-2008) Ahmet Acet (2008-2011) Hüseyin Avni Karslıoğlu (2012-2016) Ali Kemal Aydın (2016-2021) Ahmet Başar Şen (2021-2025) Gökhan Turan (2025-)