Neoklaudiopolis
Grekçe: Νεοκλαυδιόπολις | |||||||
  Neoklaudiopolis Türkiye haritasındaki konumu. | |||||||
| Konum | Vezirköprü, Samsun, Türkiye | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Bölge | Paflagonya | ||||||
| Koordinatlar | 41°8′34″K 35°27′42″B / 41.14278°K 35.46167°B | ||||||
| Tür | Yerleşim yeri | ||||||
| Sit ayrıntıları | |||||||
Neoklaudiopolis
 | |||||||
Neoklaudiopolis (Grekçe: Νεοκλαυδιόπολις, romanize: Neoclaudiopolis), tarihsel süreçte Andrapa (Grekçe: Ἄνδραπα), Phazimon (Fezimon) ve Teokliopolis adlarıyla da bilinen kent,[1] Roma İmparatorluğu'nun Paflagonya (Paphlagonia) eyaletinde önemli bir merkez ve piskoposluk makamı olan, günümüzde ise Samsun iline bağlı Vezirköprü ilçesi sınırları içerisinde yer alan antik bir Roma kentidir.[2]
Tarihçe ve İsimlendirme
Kentin tarihi Helenistik döneme kadar uzanmaktadır. Antik coğrafyacı Strabon'a göre bölge ilk olarak Phazimon (Phazemon) olarak adlandırılmıştır. Pontus Krallığı'nın (VI. Mithridatis Eupator dönemi) Roma ile mücadelesi sırasında stratejik bir öneme sahip olmuştur.[3]
MÖ 65 veya 62 yılında, Romalı komutan Gnaeus Pompeius Magnus'un bölgeyi fethinden sonra kent Bitinya ve Pontus eyaletinin bir parçası olarak yeniden düzenlenmiştir. MS 1. yüzyılda, Roma İmparatoru Claudius'un (MS 41-54) onuruna kente "Claudius'un Yeni Şehri" anlamına gelen Neoklaudiopolis adı verilmiştir. Traianus’tan Marcus Aurelius’a kadar uzanan dönemde şehir kendi adını taşıyan sikkeler basmıştır.[3][4]
4. yüzyıldan itibaren ise Helenopontus eyaletinin sınırları içerisinde yer almıştır.
Roma İmparatorluğu'nun ikiye bölünmesi ve Doğu Roma (Bizans) hakimiyetinin başlamasıyla birlikte kent, "Ana Tanrıça'nın Suyu" anlamına geldiği düşünülen Andrapa adıyla anılmaya başlanmıştır. Bu isim aynı zamanda piskoposluk merkezi olarak da kayıtlara geçmiştir.[4]
Bölge Türk hakimiyetine girdikten sonra şehir günümüzdeki adı olan Vezirköprü ismini almıştır.[5]
Konum ve Coğrafya
Neoklaudiopolis, antik Paflagonya bölgesinde, Amasya (Amaseia) ile komşu olan verimli bir havzada kurulmuştur. Kentin kesin lokalizasyonu uzun süre tartışma konusu olmuşsa da, modern araştırmalar ve epigrafik bulgular (mil taşları ve yazıtlar), kentin bugünkü Vezirköprü ilçe merkezi ve yakın çevresi (özellikle Oymaağaç Höyüğü ile ilişkili hinterlandı) olduğunu doğrulamaktadır. Bölge, tarih boyunca İstavloz Çayı gibi su kaynaklarının beslediği verimli tarım arazilerine sahip olmuştur.
Arkeolojik Yüzey Araştırmaları (2019)
Ondokuz Mayıs Üniversitesi tarafından yürütülen ve kentin sınırlarını (territoryumunu) belirlemeyi amaçlayan "Neoklaudiopolis Antik Kenti ve Territoryumu Yüzey Araştırması" projesi, kentin arkeolojik envanterini çıkarmada kritik rol oynamıştır. Özellikle 2019 yılında yapılan kapsamlı çalışmalarda Vezirköprü'nün kuzey ve batısındaki 45 mahalle taranmıştır.[6]
Akın Temür ve Davut Yiğitpaşa tarafından yayınlanan rapora göre, 2019 yılındaki yüzey araştırmalarında şu taşınmaz kültür varlıkları tespit edilmiş ve kayıt altına alınmıştır:
- Savunma Yapıları: 8 adet kale ve 1 adet kule.
- Yerleşim İzleri: 14 adet yamaç yerleşimi, 6 höyük ve 1 mağara.
- Su Yapıları: 6 adet sarnıç.
- Mezar ve Nekropol Alanları: 7 nekropol alanı, 8 tümülüs, 32 taş sandık mezar, 7 taş örgü mezar, 3 kaya oygu mezar, 13 lahit teknesi/kapağı ve 11 mezar steli.
- Mimari Parçalar: Çok sayıda sütun, sütun başlığı, sunak, vaftiz teknesi, mil taşları ve tavan kasetleri.
Bu çalışmalar, Neoklaudiopolis'in sadece tek bir merkezden ibaret olmadığını, geniş bir kırsal alana (hinterlanda) yayılan güçlü bir savunma ve yerleşim ağına sahip olduğunu ortaya koymuştur.
Dini Önem
Neoklaudiopolis (Andrapa), Hristiyanlık tarihinde bir piskoposluk merkezi (suffragan piskoposluk) olarak görev yapmıştır. Günümüzde artık yerleşik bir cemaati bulunmamakla birlikte, Roma Katolik Kilisesi tarafından Andrapa adıyla "Titüler Piskoposluk" (simgesel makam) olarak listelenmektedir. Tarihsel kayıtlarda kentin piskoposlarının çeşitli ekümenik konsillere katıldığı bilinmektedir.[7]
Kaynakça
- ^ "T.C. Vezirköprü Kaymakamlığı - Vezirköprü'nün Tarihçesi". www.vezirkopru.gov.tr. Erişim tarihi: 2025-11-26.
- ^ Bekker-Nielsen, Tønnes. "350 years of research on Neoklaudiopolis (Vezirköprü)". Orbis Terrarum vol. 11 (2011-2013): 3-31.
- ^ a b Peter Hug, Sollrütistrasse 24, CH-3098 Schliern b. Köniz. "RE XVI,2 S. 2391, Nenia". elexikon.ch (Almanca). Erişim tarihi: 2025-11-26.
- ^ a b Olshausen, Eckart (2000). Neoklaudiopolis. Der Neue Pauly (DNP) (Almanca). 8. Stuttgart: Metzler. s. 826. ISBN 3-476-01478-9.
- ^ Bekker-Nielsen, Tønnes (2013). "Neapolis-Neoklaudiopolis: A Roman City in Northern Anatolia". Anatolian Metal VI: 203-21326 Kasım 2025.
- ^ Temür, Akın; Yiğitpaşa, Davut (2020-12-03). "Neoklaudiopolis Antik Kenti ve Territoryumu 2019 Yüzey Araştırması ve Envanter Çalışmaları". History Studies International Journal of History. 12 (6): 1910–1920. doi:10.9737/hist.2020.946.
- ^ Dalaison, Julie; Delrieux, Fabrice (2014). "La cité de Néapolis-Néoclaudiopolis. Histoire et pratiques monétaires". Anatolia antiqua = Eski anadolu (Fransızca). 22: 159. doi:10.4000/anatoliaantiqua.297.
