Malta Zirvesi
 | |
| Tür | Toplantı |
|---|---|
| Yer |  Malta |
| Yürürlük | 2–3 Aralık 1989 |
| Özgün imzacılar |  Mikhail Gorbaçov  George H. W. Bush |
| Taraflar | Sovyetler Birliği
ABD |
Malta Zirvesi, Berlin Duvarı'nın yıkılmasından sadece birkaç hafta sonra, 2-3 Aralık 1989'da Amerika Birleşik Devletleri Başkanı George HW Bush ile Sovyet Genel Sekreteri Mikhail Gorbaçov arasında yapılan bir toplantıydı. Bu, Aralık 1988'de New York'ta Ronald Reagan'ın da dahil olduğu bir toplantının ardından geldi. Zirve sırasında Bush ve Gorbaçov Soğuk Savaş'ın sona erdiğini ilan ettiler, ancak bunun gerçekten böyle olup olmadığı tartışma konusu. Dönemin haberlerinde, Britanya başbakanı Winston Churchill, Sovyet Genel Sekreteri Joseph Stalin ve ABD Başkanı Franklin D. Roosevelt'in Avrupa için savaş sonrası bir plan üzerinde anlaşmaya vardığı Yalta Konferansı'ndan sonra Malta Zirvesi'nin II. Dünya Savaşı'ndan bu yana en önemli zirvelerden biri olduğu belirtiliyordu.
Brent Scowcroft ve ABD yönetiminin diğer üyeleri, başlangıçta önerilen Malta Zirvesi'nin erken olacağından ve yüksek beklentiler yaratacağından, ancak Sovyet gösterisi ile sonuçlanacağı konusunda endişeliydi. Ancak Fransa Cumhurbaşkanı François Mitterrand, İngiltere Başbakanı Margaret Thatcher, diğer Avrupalı liderler ve Amerika Birleşik Devletleri Kongresi'nin kilit üyeleri, Başkan Bush'un Başkan Gorbaçov ile görüşmesine razı oldu.[1]
Malta Zirvesi'nde herhangi bir anlaşma imzalanmadı. Temel amacı, iki süper güç olan ABD ve Sovyetler Birliği'ne, Doğu Bloku'nu kırk yıldır Batı Avrupa'dan ayıran Demir Perde'nin kaldırılmasıyla Avrupa'da meydana gelen hızlı değişimleri tartışma fırsatı sağlamaktı. Zirve bazı gözlemciler tarafından Soğuk Savaş'ın resmi sonu olarak görülüyor. En azından o döneme damgasını vuran gerilimlerin azalmasına işaret ediyordu ve Doğu-Batı ilişkilerinde büyük bir dönüm noktasının sinyalini veriyordu. Zirve sırasında Başkan Bush, Gorbaçov'un perestroyka girişimine ve Komünist bloktaki diğer reformlara desteğini ifade etti. Zirvede, ABD Başkanı George Bush, konferansın tüm katılımcılarına simgesel olarak Berlin Duvarı'nın bir parçasını hediye etti.
Ortak basın toplantısında konuşan Sovyet lideri Mihail Gorbaçov şunu belirtti:
| “ | Dünya bir çağdan çıkıp diğerine giriyor. Kalıcı, barışçıl bir döneme giden uzun bir yolun başlangıcındayız. Güç tehdidi, güvensizlik, psikolojik ve ideolojik mücadele artık geçmişte kalmalı.
ABD Başkanı'na, ABD'ye karşı asla sıcak bir savaş başlatmayacağıma dair güvence verdim. |
„ |
Cevap olarak Başkan George H. W. Bush şunları söyledi:
| “ | Kalıcı bir barışı gerçekleştirebilir, Doğu-Batı ilişkisini kalıcı bir işbirliğine dönüştürebiliriz. Başkan Gorbaçov ve benim Malta'da başlattığımız gelecek budur. | „ |
Diğer katılımcılar
[değiştir | kaynağı değiştir]Malta Zirvesi'nde ayrıca şu isimler de hazır bulundu:
Sovyet heyeti
[değiştir | kaynağı değiştir]- Sovyetler Birliği Mareşali Sergei Akhromeyev, Gorbaçov'un askeri işler danışmanı
- Alexander Bessmertnykh, Sovyet Dışişleri Bakan Yardımcısı
- Anatoly Dobrynin, 1962'den 1986'ya kadar Sovyetlerin ABD Büyükelçisi
- Eduard Shevardnadze, Sovyet Dışişleri Bakanı
- Alexander Yakovlev, Sovyetler Birliği Komünist Partisi'nin (CPSU) baş ideoloğu ve CPSU Merkez Komitesi Uluslararası Politika Komisyonu Başkanı
ABD heyeti
[değiştir | kaynağı değiştir]- James Baker, ABD Dışişleri Bakanı
- Robert Blackwill, o zamanki Ulusal Güvenlik İşleri Başkanının Özel Asistanı ve Ulusal Güvenlik Konseyi'nde Avrupa ve Sovyet İşleri Kıdemli Direktörü
- Jack F. Matlock, Jr., ABD'nin Sovyetler Birliği Büyükelçisi
- Condoleezza Rice, Ulusal Güvenlik Konseyi'nin Sovyet ve Doğu Avrupa İşleri Direktörü
- Brent Scowcroft, ABD Ulusal Güvenlik Danışmanı
- Raymond Seitz, ABD Dışişleri Bakanlığı'nın Avrupa ve Kanada İşlerinden Sorumlu Yardımcısı
- John H. Sununu, Beyaz Saray Özel Kalem Müdürü
- Margaret D. Tutwiler, ABD Dışişleri Bakanlığının Halkla İşlerden Sorumlu Yardımcısı ve Bakanlık Sözcüsü
- Paul Wolfowitz, ABD Savunma Bakanının Politikadan Sorumlu Müsteşarı
- Robert Zoellick, Dışişleri Bakanlığı Danışmanı
Toplantılar Akdeniz'de, Malta adası açıklarında gerçekleşti. Sovyet delegasyonu Slava füze kruvazörünü kullanırken [2][3][4] ABD delegasyonunun USS gemisinde uyku odaları vardı.[2][3][4] Gemiler Marsaxlokk kıyısı açıklarında demirlendi. Fırtınalı hava ve dalgalı deniz, bazı toplantıların iptal edilmesine veya yeniden planlanmasına neden oldu ve uluslararası medyada "Deniz Tutması Zirvesi" lakabını doğurdu. Toplantılar sonuçta Batı Alman tur şirketi Phoenix Reisen'e kiralanan ve Marsaxlokk limanına demirleyen Sovyet yolcu gemisi Maksim Gorkiy'de gerçekleşti.
Açık denizde bir zirve fikrinin, büyük ölçüde Başkan Bush'un, İkinci Dünya Savaşı Başkanı Franklin D. Roosevelt'in yabancı liderlerle donanma gemilerinde buluşma alışkanlığından duyduğu hayranlıktan ilham aldığı söyleniyor.[5][6] Toplantı yeri olarak Malta'nın seçimi, iki süper güç arasında zirve öncesi önemli pazarlıklara konu oldu. Condoleezza Rice'a göre:
| “ | ...bunu ayarlamak uzun zaman aldı, bir yer bulmak, törensel olmayacak bir yer, başka pek çok ikili görüşme yapmak zorunda kalmayacağınız bir yer. Ve neyse ki -ya da ne yazık ki- Aralık ayında gerçekten berbat bir yer olduğu ortaya çıkan Malta'yı seçtiler. Maltalılar harika olmasına rağmen hava gerçekten kötüydü.[1] | „ |
2 Şubat 1945'te, Avrupa'daki Savaş sona ererken, Malta, ABD Başkanı Franklin D. Roosevelt ile İngiltere Başbakanı Winston Churchill'in Joseph Stalin ile Yalta'daki görüşmeleri öncesinde yapılan aynı derecede önemli bir toplantı olan Malta Konferansı'nın mekanıydı. 1989 Malta Zirvesi, 1945 Yalta Konferansı'nda alınan birçok kararın tersine döndüğünün sinyalini verdi.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]- Sovyetler Birliği-Amerika Birleşik Devletleri ilişkileri
- 1989 Devrimleri
- Sovyetler Birliği-Amerika Birleşik Devletleri zirveleri
- Yeni dünya düzeni (siyaset)
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b ""An Interview with Dr. Condoleezza Rice (17/12/97)"". 12 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2024.
- ^ a b Times, Maureen Dowd, Special To The New York (3 Aralık 1989). "THE MALTA SUMMIT: Reporter's Notebook; Superpowers Cooperating, But Not Seas". The New York Times. 11 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2017 – NYTimes.com vasıtasıyla.
- ^ a b "The Malta Summit : Today's Schedule". 2 Aralık 1989. 3 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2017 – LA Times vasıtasıyla.
- ^ a b "Ships Off Malta Site For Seaborne Summit". 4 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2017.
- ^ Michael R. Beschloss and Strobe Talbott, At the Highest Levels: The Inside Story of the End of the Cold War, Little Brown (London) 1993, pp. 128-9 and 160.
- ^ James Baker, The Politics of Diplomacy: Revolution, War and Peace, 1989-1992, Putnam (New York) 1995, p. 169.