İdyros

İdyros

Grekçe: Ἴδυρης, Latince: Idyrus
İdyros Türkiye haritasındaki konumu.
Konum	Kemer, Antalya, Türkiye
Bölge	Likya
Koordinatlar	36°35′48″K 30°34′24″D
Tür	Yerleşim yeri
Sit ayrıntıları
Kazı tarihleri	1976-1977 2017-günümüz
İdyros arkeolojik sit, antik kent ülkesi Türkiye  içinde bulunduğu idari birim Kemer  içinde/üzerinde bulunduğu fiziksel yer Akdeniz Bölgesi  konum koordinatları 36°35′48″K 30°34′24″D  korunmuşluk durumu korunmuş

İdyros veya Idyros (Grekçe: Ἴδυρης, Latince: Idyrus), antik Likya'da bir Yunan şehridir. Kesin konumu net olmamakla birlikte Pseudo-Skylaks'ın Periplusu'na göre Faselis'in kuzeyinde yer alıyordu.

Antik kentin yeri, Antalya'nın Kemer ilçesi merkezinde, henüz kesinleşmemiş (geçici olarak belirlenmiş) bir konumdadır.

Konumu

Karl Ritter, Skylax ve Heinrich Kiepert gibi araştırmacılar, İdyros antik kenti hakkında farklı görüşler öne sürerler.

Karl Ritter, Faselis'in kuzeyindeki "Kopa Avova" burnunun yamaçlarındaki şehrin İdyropolis olduğu fikrini ortaya atmıştır. Şehirde antik dönemde gemicilik gelişmiştir.

Skylax ise kesin bir görüş belirtmese de, kentin Faselis ile Lurnatsin (Sıçan Adası) arasında olduğunu ifade eder. Aslında bu görüşler, Kiepert'in fikrini de doğrulamaktadır. Kiepert'in hazırladığı haritada antik şehrin, Kemer Dağı'nın güneydoğu tarafında bulunan "An Avuva" burnunun yer aldığı yeri İdyros olarak göstermiştir.

1976-1977 yıllarında Antalya Müzesi Yönetimi uzmanlarının düzenlediği araştırmalar sonucunda, Kemer'de Ayışığı Koyu sahiline yakın mevkide, Kiepert'in gösterdiği yerde antik bir yerleşim yeri bulunmuş ve bu yerleşimin, Kiepert'in belirttiği gibi, İdyros şehri olduğu sonucuna varılmıştır.

Günümüzde antik İdyros şehrinden Bizans dönemine ait olduğu düşünülen bir Kilise (IV-VII. yüzyıl) ve bu Kiliseye bağlı olduğu sanılan III. yüzyıla ait bir Bazilika, Erken Roma dönemine ait bir Gözetçi Kulesi, amacı tam bilinmeyen yapılar ve bir köprü kalmıştır.

Bizanslı Stefanos'un Hekataios'a dayanarak verdiği bilgilere göre İdyros, ilk dönemlerde deniz ulaşımında önemli bir paya sahip olmuştur. Mısır ve Yakın Doğu'dan Likya'nın batısına giden yelkenli gemiler, Nil Nehri'nden İdyros limanına kadar geliyorlardı.

Kalıntıları

İdyros şehrinden günümüze kalan başlıca iki eser Kilise ve gözetçi kulesidir. Bazilika planına sahip olan kilise, ortada apsisli bir orta nefe, nartekse, eksonartekse, güneyinde ibadethaneye, kuzeyinde baptisteryum (vaftizhane) ve etrafındaki diğer yapılarla kompleks bir sistem oluşturmuştur. Bazası iri taneli mozaikalarla süslenmiştir.

Gözetçi kulesi ise Marinanın kuzeyindeki yüksekliğin güney ucunda, detaylı poligonal örgü tekniğiyle işlenmiş duvarlarla çevrili olup, güney taraftan iki kule ile bir girişe, kuzeydoğu tarafta ise bir kuleye sahiptir.

Kentteki başlıca buluntular arasında MS 4. yüzyıla tarihlenen kapalı Yunan haçı planlı, mozaikli bir kilise, amphora mezarların bulunduğu bir nekropol alanı ve bir Roma köprü ayağı yer almaktadır. Özellikle nekropoldeki MS 1-3. yüzyıllara tarihlenen amphora mezarlar, Türkiye'de Balıkesir ve İzmir'deki MÖ 7-4. yüzyıl benzerlerinden farklı olarak, İtalya, İspanya ve Kuzey Afrika'daki örnekleriyle benzerlik göstermesiyle dikkat çekicidir. Sosyal ve ticari yapılar ise bu ana binaların çevresinde konumlanmıştır ve fonksiyonlarını anlamaya yönelik kazı çalışmaları devam etmektedir.

İdyros'taki ilk arkeolojik çalışmalar, 1976-1977 yıllarında Antalya Müzesi başkanlığında, ağırlıklı olarak mozaikli kilise üzerinde yoğunlaşmıştır. 2017'de başlayan ikinci dönem kazıları ise Antalya Müzesi başkanlığında, Yrd. Doç. Dr. Hakan Öniz ve Yrd. Doç. Dr. Murat Karademir'in bilimsel danışmanlığında 2018 itibarıyla aktif olarak devam etmektedir. İlk dönem kazılarında MÖ 5-4. yüzyıllara ait seramik kalıntıları bulunsa da, bugüne kadar elde edilen buluntuların büyük çoğunluğu Roma ve Bizans dönemlerine aittir. Bu bulgular, kentin tarihinin Helenistik Dönem'e kadar uzandığını göstermektedir.