Ulucanlar Cezaevi Müzesi
| Ulucanlar Cezaevi Müzesi | |
|---|---|
 | |
 | |
 | |
| Açılış | 1925 (Cezaevi olarak) 2010 (Müze olarak) |
| Kapanış | 2006 (Cezaevi kapatıldı.) |
| Konum | Altındağ, Ankara, Türkiye |
| Koordinatlar | 39°56′18″K 32°52′23″D / 39.93833°K 32.87306°D |
| Tür | Cezaevi müzesi |
| Toplu ulaşım | EGO  Dikimevi İstasyonu  Cebeci İstasyonu |
| Otopark? | Var |
| Altındağ Belediyesi bünyesindeki diğer müzeler | |
Ankara Merkez Kapalı Ceza ve Tutukevi veya Ulucanlar Cezaevi, 1925 ve 2006[1] yılları arasında Ankara'nın Altındağ ilçesinin Ulucanlar semtinde faaliyet göstermiş olan bir cezaevidir. Türk siyasi ve edebî hayatında da önemli bir yere sahip olan Ulucanlar Cezaevi'nin restore edilerek müze ve kültür sanat merkezine dönüştürülmesi projesi Altındağ Belediyesine verildi. Altındağ Belediyesi, 2009 yılında başlattığı restorasyon çalışmalarını 2010 yılında tamamlayarak, 2011 yılında cezaevi müze olarak kapılarını açtı.[2] Ulucanlar Cezaevi Müzesi'nde 81 yıl boyunca düşünceleri yüzünden hapse girmiş gazeteci, yazar, şair, siyasetçi gibi kişilerin ayrıntılı bilgileri, ailelerinden temin edilmiş özel eşyaları ve cezaevinde iken çekilmiş fotoğraflarının sergilendiği avlular bulunmaktadır.[3] Aslına uygun şekilde düzenlenen cezaevi koğuşlarına ve tecrit odalarına balmumundan yapılan 22 mahkum heykeli yerleştirilirken, müzenin koridorlardaki hoparlörlerinden tecrit odalarındaki işkenceleri yansıtan çığlık sesleri yankılanmaktadır.[4] Türkiye Cumhuriyeti kurulduktan sonra inşa edilen ilk cezaevi olan ve 81 yılın ardından müzeye dönüştürülen Ulucanlar, 1 milyonu aşkın ziyaretçiyi ağırladı.[5]
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Ulucanlar Cezaevi 1923 yılında askeri depo olarak Ankara'nın Altındağ ilçesinde kurulmuş lakin konumunun ve yapısının cezaevine daha uygun olduğu düşüncesiyle yapılan tadilatlar ve eklemeler neticesinde 1925 yılında cezaevi olarak hizmet vermeye başlamıştır.[6]
Cezaevinde ilk idamlar, 1926'da İskilipli Âtıf Hoca ve Ali Rıza Hoca'nın infazlarıyla gerçekleşti. Aynı yıl, İzmir Suikastı sonrası 5 mahkûm daha infaz edildi. 1964'te 22 Şubat ve 20 Mayıs ayaklanmalarının başında bulunmuş olan Albay Talat Aydemir ve Binbaşı Fethi Gürcan burada idam edildi. 68 Kuşağı'nın önde gelen ismi Deniz Gezmiş ve iki arkadaşı da 6 Mayıs 1972'de burada idam edildi. Son idam edilen mahkûm ise 1983'te ASALA militanı Levon Ekmekçiyan oldu. Cezaevinde; Atatürk döneminde 7, 20 Mayıs 1963'teki başarısız askerî darbe girişimi sonrası 2, 12 Mart 1971 Muhtırası sonrası 3 ve 12 Eylül 1980 Darbesi sonrası 7 mahkûmun infazı yapıldı. 19 idamın 18'i siyasiyken 1982'de idam edilen Ednan Kavaklı tek adi suçlu olarak kayıtlara geçti.
Cezaevinde; Cüneyt Arcayürek, Mahmut Alınak, Fakir Baykurt, Hatip Dicle, Orhan Doğan, Bülent Ecevit, Yılmaz Güney, Nâzım Hikmet, Yaşar Kemal, Selim Sadak, Sırrı Sakık, Kemal Tahir, Metin Toker, Muhsin Yazıcıoğlu ve Leyla Zana gibi çok sayıda ünlü tutuklu ve mahkûm kaldı.
29 Eylül 1999'da başlatılan Hayata Dönüş Operasyonu sırasında cezaevinde 10 kişi öldü, 100'e yakın kişi de yaralandı.[1]
Ulucanlar Cezaevi 1 Temmuz 2006'da kapatıldı. Daha sonra restore edilerek müzeye dönüştürüldü.[7]
Cezaevinde idam edilenler
[değiştir | kaynağı değiştir]Cezaevinde; Atatürk döneminde 7, 20 Mayıs 1963'teki başarısız askerî darbe girişimi sonrası 2, 12 Mart 1971 Muhtırası sonrası 3 ve 12 Eylül 1980 Darbesi sonrası 7 mahkûmun infazı yapıldı.
| Mahkûm | Suç | İnfaz Tarihi |
|---|---|---|
| İskilipli Âtıf Hoca | Anayasayı İhlal | 4 Şubat 1926 |
| Ali Rıza Hoca | Anayasayı İhlal | 4 Şubat 1926 |
| Cavid Bey | İzmir Suikastı | 26 Ağustos 1926 |
| Doktor Nâzım | İzmir Suikastı | 26 Ağustos 1926 |
| Filibeli Hilmi | İzmir Suikastı | 26 Ağustos 1926 |
| Nail Bey | İzmir Suikastı | 26 Ağustos 1926 |
| Abdülkadir Bey | İzmir Suikastı | 1 Eylül 1926 |
| Fethi Gürcan | Anayasayı İhlal | 27 Haziran 1964 |
| Talat Aydemir | Anayasayı İhlal | 5 Temmuz 1964 |
| Deniz Gezmiş | Anayasayı İhlal | 6 Mayıs 1972 |
| Yusuf Aslan | Anayasayı İhlal | 6 Mayıs 1972 |
| Hüseyin İnan | Anayasayı İhlal | 6 Mayıs 1972 |
| Necdet Adalı | Kahve basıp 2 sağcıyı öldürme | 7 Ekim 1980 |
| Mustafa Pehlivanoğlu | Kahve tarayıp 5 solcuyu öldürme | 7 Ekim 1980 |
| Erdal Eren | Piyade Er Zekeriya Önge'yi öldürme | 13 Aralık 1980 |
| Fikri Arkan | 2 solcuyu öldürme | 27 Mart 1982 |
| Ednan Kavaklı | Tecavüz ettiği 16 yaşındaki erkek çocuğunu öldürme | 18 Haziran 1982 |
| Ali Bülent Orkan | Kahve basıp 7 solcuyu öldürme | 13 Ağustos 1982 |
| Levon Ekmekçiyan | Esenboğa Havalimanı saldırısı | 29 Ocak 1983 |
Popüler kültür
[değiştir | kaynağı değiştir]- Uçurtmayı Vurmasınlar filmi 1989 yılında bu cezaevinde çekildi.
- Yılmaz Güney'in Duvar filminin ilham kaynağı oldu.[1]
- 2009 yılında yayınlanan Ezel dizisinin cezaevi sahneleri burada çekildi[8]
Galeri
[değiştir | kaynağı değiştir]-
Ulucanlar Cezaevi Müzesi'nde yer alan tutuklu koğuşu ve içindeki balmumu heykeller -
Ulucanlar Cezaevi Müzesi'nde sergilenen darağacı -
Ulucanlar Cezaevi Müzesi'nde sergilenen mutfak ve mutfak gereçleri -
Mahkum taşıma aracı -
Mahkum balmumu heykelleri -
Ulucanlar Cezaevi Müzesi Eğitim ve Kültür Salonu
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Cezaevi Müzesi web sitesi 18 Aralık 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2020.
- TBMM İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu 26 Eylül 1999 Ulucanlar Cezaevi Raporu 6 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c "Yeni Şafak - Gündem - Türkiye'nin en ünlü cezaevi tarih oluyor - 28.6.2006". www.yenisafak.com. 8 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2022.
- ^ Gzt (10 Ekim 2016). "81 yıllık geçmişi ile Ulucanlar Cezaevi". Gzt. 25 Mayıs 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mayıs 2025.
- ^ Ankara Kültür ve Turizm İl Müdürlüğü (2016). Ankara Rehberi.
- ^ A.A (28 Aralık 2010). "Ulucanlar Cezaevi müze oldu". www.hurriyet.com.tr. 12 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2025.
- ^ "1 milyon ziyaretçiden Ulucanlar'da tarihe yolculuk". www.aa.com.tr. 25 Mayıs 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mayıs 2025.
- ^ Duman, Osman Nuri (4 Nisan 2021). "Türkiye'nin Karanlık Hatırası Ulucanlar Cezaevi Müzesi - Salt10". 24 Mayıs 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mayıs 2025.
- ^ "Ulucanlar Cezaevi müze oldu". www.hurriyet.com.tr. 25 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Nisan 2016.
- ^ "Ulucanlar artık dizi seti oldu". 25 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ocak 2021.
| Otorite kontrolü |
|
|---|
