Julius-Claudius Hanedanı
| Julius-Cladius Hanedanı Latince: Domus Julio-Claudia | |
|---|---|
| Antik Roma Hanedanı | |
 Hanedanın kurucusu Augustus'un İstanbul Arkeoloji Müzeleri'nde yer alan büstü | |
| Ülke | Roma İmparatorluğu |
| Kuruluş | MÖ 27 |
| Kurucu | Augustus |
| Ünlü üyeleri | Tiberius Caligula Cladius |
| Devriliş | MS 68 (Galba tarafından) Dört İmparator Yılı |
| Son hükümdar | Nero |
| Unvan(lar) | İmparator Sezar Augustus |
| Yakın aile(ler) | Julius ailesi Cladius ailesi |
| Roma hanedanları |
|---|
Julius-Claudius Hanedanı veya Julio-Claudian Hanedanı ilk beş Roma imparatoru Augustus, Tiberius, Caligula, Claudius ve Neron için kullanılan bir ifadedir. MÖ 27 yılından 68'e kadar Roma İmparatorluğu'nu yönetmişlerdir. Hanedanın sonu Neron'un intihar etmesiyle gelmiştir. Bu beş yönetici Julius ve Claudius ailelerinin evlilikleri ve evlatlıkları yoluyla birbirleriyle ilişkili hale gelmişlerdi. Zaman zaman Jül Sezar hanedanın kurucusu olarak gösterilse de kendisi ne bir imparatordu ne de Claudius ailesiyle bir bağlantısı vardı. Ağırlıklı olarak Augustus hanedanın kurucusu olarak gösterilir.[1]
İlk beş imparatorun yönetimleri birbirine benzerdi. Hepsi de iktidara dolaylı ya da sonradan edinilen akrabalıklarla gelmişti. Hepsi de öldürülmesi ya da öldürüldüğü şeklindeki dedikodular üzerine başa gelmişti. Hepsi de Roma İmparatorluğu'nun topraklarını genişlettiler ve muazzam inşaat projelerini gerçekleştirdiler. Halk tarafından sevilen ancak senatörler tarafından kıskanılan kimselerdi. Romalı siyasetçiler süşkalarını geçirmek veya cumhuriyeti geri getirmek için onlara karşı suikast planları yapmaktaydılar. Buna karşılık imparatorlar da iktidarları sorgulayanları idam ettiriyor ya da sürgüne gönderiyordu. Senato sınıfından tarihçiler Julius-Claudius imparatorlarını kendi kendilerini yücelten, çılgın, sapık ve zorba olarak tanımlar.[2]
Bu dönem Roma'nın cumhuriyetten imparatorluğa geçişi, merkezi idarenin yeniden şekillenmesi, geniş çaplı askerî fetihler ve hanedan içi ilişkilerin devlet yönetimine yön vermesiyle bilinir.[3]
Roma tarihinin bu ilk imparatorluk dönemi, yalnızca beş imparatorun hüküm sürdüğü nispeten kısa bir zaman dilimini kapsamasına rağmen, imparatorluğun siyasal yapısını ve idari kurumlarını kalıcı biçimde belirlemiştir.[4]
Kökeni
[değiştir | kaynağı değiştir]Julius-Claudius Hanedanı, Roma’nın iki önde gelen aristokrat ailesini bir araya getirir: Julii ve Claudii. Jül Sezar’ın evlatlığı olan Augustus, Sezar'ın ismini ve politik sermayesini miras alarak hanedanın ilk halkasını oluşturmuştur. Augustus; evlat edinme, stratejik evlilikler ve akrabalık bağları yoluyla hanedanın kontrolünü pekiştirmiştir.[5]
Claudii ailesi ise Cumhuriyet döneminden beri konsüllük, askerî komuta ve rahiplik görevlerinde yer almış köklü bir patrikiyen soydur. Augustus’un üvey oğlu Tiberius’un tahta geçmesiyle iki aile resmen birleşmiş ve hanedan adını buradan almıştır.[6]
Dönemin genel karakteri
[değiştir | kaynağı değiştir]Hanedanın yönetimi, “prensipatus” olarak bilinen erken imparatorluk sisteminin çerçevesini oluşturur. Bu sistem, görünüşte senatonun varlığını korurken fiilî gücü imparatorun elinde toplar. Dönemin temel özellikleri şunlardır:
- Merkezi bürokrasi ve eyalet yönetimi yeniden düzenlenmiştir.
- Ordunun maaş sistemi kalıcı hâle gelmiştir.
- Praetorian Muhafızları siyasi bir aktör olarak yükselmiştir.
- İmparator kültü ve hanedan propagandası yaygınlaşmıştır.[7]
Bu unsurlar, sonraki bütün Roma İmparatorluğu hanedanlarının temel idari yapısını şekillendirmiştir.
İmparatorları
[değiştir | kaynağı değiştir]Hanedan, birbirleriyle karmaşık evlilik, evlat edinme ve miras ilişkileriyle bağlı beş imparator tarafından yönetilmiştir.
Augustus (MÖ 27 – MS 14)
[değiştir | kaynağı değiştir]Augustus, Roma’yı uzun iç savaşlardan sonra yeniden düzenleyerek tek kişi yönetimini kalıcı hale getirmiştir. Pax Romana ("Roma Barışı") adı verilen uzun barış dönemini başlatmış, eyalet idaresini merkezileştirmiş ve orduyu profesyonel bir güce dönüştürmüştür.[8]
Tiberius (MS 14 – 37)
[değiştir | kaynağı değiştir]Tiberius, deneyimli bir komutan ve idareciydi. Yönetimi çoğunlukla istikrarlı geçmiş olsa da, son yıllarında Capri Adası’na çekilmesi ve Praetorian Prefekti Sejanus’un güç kazanması dönemi tartışmalı kılmıştır.[9]
Caligula (MS 37 – 41)
[değiştir | kaynağı değiştir]Germanicus’un oğlu olan Caligula, kısa iktidarı boyunca hem cömertlik gösterileri hem de siyasi çatışmalarla anılmıştır. Praetorian Muhafızları tarafından düzenlenen bir suikastla öldürülmüştür.[10]
Claudius (MS 41 – 54)
[değiştir | kaynağı değiştir]Caligula’nın öldürülmesinin ardından Praetorianlar tarafından tahta çıkarılan Claudius, beklenmedik derecede etkili bir yönetim göstermiştir. Britanya’nın ele geçirilmesi (MS 43), idari reformlar ve hukuk düzenlemeleriyle tanınır.[11]
Nero (MS 54 – 68)
[değiştir | kaynağı değiştir]Son Julius-Claudius imparatoru olan Nero, genç yaşta tahta çıkmış ve ilk yıllarında danışmanlarının etkisiyle ölçülü bir yönetim sergilemiştir. Ancak zamanla senato ile ilişkileri bozulmuş, eyaletlerde isyanlar çıkmış ve MS 68’de intiharıyla hanedan sona ermiştir.[12]
İdari
[değiştir | kaynağı değiştir]Hanedanın devlet örgütlenmesine katkıları Roma’nın sonraki yüzyıllardaki yapısını belirlemiştir.
Princeps ve İmparatorluk Yetkileri
[değiştir | kaynağı değiştir]Augustus’un geliştirdiği modelde imparator:
- ordunun başkomutanı (imperator),
- halkın tribünü,
- baş rahip (pontifex maximus),
- eyaletlerin en yüksek yöneticisi
gibi cumhuriyete ait birçok yetkiyi tek elde toplamıştır.[8]
Başlangıçta yalnızca imparatorun koruma birliği olan Praetorianlar, zamanla imparator seçme ve imparatorları devirme gücüne ulaşmış, hanedanın iç siyasetinde önemli bir rol oynamıştır.[10]
Eyalet İdaresi
[değiştir | kaynağı değiştir]Eyaletlerde vergi toplanması, yerel elitlerin denetlenmesi ve yolların/altyapının geliştirilmesi bu dönemde kurumsallaşmıştır. Bu yapı ileriki hanedanlar tarafından çok az değiştirilecektir.[11]
Dış politika
[değiştir | kaynağı değiştir]Hanedan döneminde Roma sınırları önemli ölçüde genişlemiş veya sağlamlaştırılmıştır.
- Augustus döneminde Germanicus komutasında Germanya’ya yönelik büyük seferler düzenlenmiş ancak MS 9’da Teutoburg yenilgisi sonrası bölge geri çekilmiştir.
- Claudius döneminde Britanya'nın fethi gerçekleştirildi.
- Doğu sınırlarında Part İmparatorluğu ile diplomasi ve tampon krallıklar aracılığıyla denge politikası yürütülmüştür.[13]
Bu dönem, Roma'nın Akdeniz üzerindeki egemenliğinin kesinleştiği çağ olarak görülür.
İmaj
[değiştir | kaynağı değiştir]Julius-Claudius imparatorları hakkında bilgi, çoğunlukla Tacitus, Suetonius ve Cassius Dio gibi tarihçilerin eserlerine dayanır. Bu yazarlar zaman zaman imparatorları sert ve eleştirel biçimde tasvir eder; özellikle Caligula ve Nero’nun davranışlarına ilişkin aktarımlar sınırlı güvenilirliğe sahiptir.[9]
Özellikle Livia, Yaşlı Agrippina ve Genç Agrippina'nın da dahil olduğu bazı saray kadınları hanedan siyasetinde etkili olmuş, veliaht seçimleri ve imparatorluk propagandasında belirleyici rol oynamıştır.[14]
Hanedanın sonu
[değiştir | kaynağı değiştir]Nero’nun yönetiminin son yıllarında eyaletlerde isyanlar çıkmış, Galya’daki Verginius Rufus destekli ayaklanmalar, Hispania’daki Galba’nın kıyamı ve senato ile ordu arasındaki çatışmalar hanedanın çöküşünü hızlandırmıştır. Nero’nun MS 68’de ölümü, Julio-Klaudyen soyunun tükenmesi anlamına gelmiş ve Roma “Dört İmparator Yılı” adı verilen kısa süreli iç savaşlar dönemine girmiştir.[15]
Miras
[değiştir | kaynağı değiştir]Julius-Claudius Hanedanı, Roma'nın idari ve siyasî yapısı üzerinde kalıcı bir miras bırakmıştır:
- İmparatorluk makamı kurumsallaştı.
- Eyaletlerde standart bir yönetim yapısı oluşturuldu.
- Pax Romana'nın temelleri atıldı.
- Roma'nın kültürel ve mimari kimliği şekillendi.[16]
Hanedanın sona ermesi, Roma'nın çöküşü anlamına gelmemiş; aksine Flavius Hanedanı ile imparatorluk sistemi güçlenerek devam etmiştir.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "STELE NAMES ROMAN EMPEROR OCTAVIAN AUGUSTUS AS EGYPTIAN PHARAOH". 26 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2021.
- ^ "Claudius (10 BC - 54 AD)". 15 Ekim 2002 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2021.
- ^ Mary Beard, SPQR: A History of Ancient Rome, Profile Books, 2015.
- ^ Werner Eck, The Age of Augustus, Blackwell Publishing, 2003.
- ^ Ronald Syme, The Roman Revolution, Oxford University Press, 1939.
- ^ Anthony A. Barrett, Livia: First Lady of Imperial Rome, Yale University Press, 2002.
- ^ Robin Lane Fox, The Classical World, Penguin Books, 2006.
- ^ a b Werner Eck, The Age of Augustus.
- ^ a b Ronald Syme, The Roman Revolution.
- ^ a b Mary Beard, SPQR.
- ^ a b Robin Lane Fox, The Classical World.
- ^ Gwyn Morgan, 69 A.D.: The Year of Four Emperors, Oxford University Press, 2006.
- ^ Adrian Goldsworthy, In the Name of Rome, Phoenix, 2004.
- ^ Anthony A. Barrett, Livia: First Lady of Imperial Rome.
- ^ Gwyn Morgan, 69 A.D.: The Year of Four Emperors.
- ^ J.B. Bury, A History of the Roman Empire, Macmillan, 1893.
