Ceyhun Atuf Kansu
Ceyhun Atuf Kansu | |
|---|---|
.jpg) | |
| Doğum | 7 Aralık 1919 İstanbul, Osmanlı İmparatorluğu |
| Ölüm | 17 Mart 1978 (58 yaşında) Ankara, Türkiye |
| Ölüm sebebi | Kalp yetmezliği |
| Defin yeri | Cebeci Asri Mezarlığı, Ankara |
| Meslek | Yazar, şair, doktor |
| Ebeveyn(ler) | Nafi Atuf Kansu, Müfdale Hanım |
Ceyhun Atuf Kansu (7 Aralık 1919, İstanbul - 17 Mart 1978, Ankara), Türk yazar, şair ve doktor.
Cumhuriyet'in ilk yıllarında ortaya çıkan memleket edebiyatı geleneğini bağımsız bir şekilde sürdürdü. Şiirlerinde ve diğer çalışmalarında Türk tarihi, Anadolu'nun yurt tutulması, çocuk ve problemleri, köy ve eğitim konularını işledi.
Yaşamı
[değiştir | kaynağı değiştir]İlk yılları ve eğitimi
[değiştir | kaynağı değiştir]7 Aralık 1919 günü Bostancı'da doğdu. Babası, o sırada Ortaköy‟de bir yetimhane okulunda idareci olan Nafi Atuf Bey, annesi eğitimci Müfdale Hanım'dır.[1] Ailenin ikinci çocuğu idi. 1921 kışında babası Nafi Atuf ve dayısı Mehmet Vehbi Bey Milli Mücadele'ye katılmak için Ankara'ya gitti. Henüz bir buçuk yaşında olan Ceyhun Atuf, o günlerde ani bir rahatsızlık geçiren annesini kaybedince ağabeyi Tuğrul Atuf ile Ankara'da babasının yanında büyüdü ve ulusal kurtuluş savaşına tanıklık etti.[2]
Sakarya Meydan Muharebesi dolayısıyla Ankara boşaltılırken, Ankara Lisesi müdürü olan ve öğrencilerinin başında okulu Kayseri'ye taşıyan babası ile birlikte Kayseri'ye gitti. 1922 yılında ailesi ile birlikte Ankara'ya döndü. 1926 yılında Ankara Samanpazarı İlkokulu'na başladı, 1932 yılında Necatibey İlkokulu'nda ilköğrenimini tamamladı. İlkokul beşinci sınıftayken geçirdiği kemik veremi nedeniyle altı ay kadar vücudu alçılarla kaplı olarak hiç kalkmadan yatmak zorunda kaldı.[2]
Ortaöğrenimine İstanbul'da İstiklal Lisesi'nde yatılı öğrenci olarak başladı. İlk öyküsü bu lisenin yıllığında yayımlandı. Eğitimine 1935 yılında Ankara'daki Gazi Lisesi'nde yatılı olarak devam etti. Bu lisede arkadaşları ile Filiz adında bir dergi çıkardı.[2] Şiirleri önce Filiz dergisinde sonra İnkılapçı Gençlik, Ülkü, Yücel, Millet, İstanbul gibi dergilerde yayımlandı. 1938 yılında Ankara Gazi Lisesi'nden mezun oldu.
Siyasal bilgiler öğrenimi görmek istese de babasının isteği üzerine tıp öğrenimi gördü.[2] 1938-1944 arasında İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi'nde okudu. Tıp öğrenimi sırasında doğa, çocuk, yurt sevgisini işlediği Bir Çocuk Bahçesi'nde ve Bağbozumu Sofrası adlı ilk şiir kitaplarını yayımladı. Bu iki kitaptaki şiirlerinde genellikle tabiat, çocuk ve vatan sevgisi konularını ele aldı. Eminönü Halkevi'nin Dil-Tarih-Edebiyat koluna üye oldu.
Tıp eğitimini tamamladıktan sonra çocuk hastalıkları alanında uzmanlaştı. Ankara Numune Hastanesi'nde çalıştı. Bir yandan da Altındağ mahallesinde açtığı bir poliklinikte gecekondu mahallesi çocuklarına sağlık hizmeti götürmeye çalıştı. Bu yıllarda şiirlerini Çocuklar Gemisi (1946) isimli kitapta topladı.[3]
| “ |
“Ben bir halk ve toplum ozanıyım. Ya da öyle bir ozan olmak isterim. İlk şiirlerimi lise sıralarında yazdım. Bireysel duygularla dolu şiirlerimde bile hiç olmazsa halk diline yaslandım. Açık açık, tatlı tatlı anlaşılır söylemeyi yeğ tuttum. Sevdiğim ozanlardan en aşağı üçü halk ozanıdır. Yunus Emre, Pir Sultan Abdal ve Karacaoğlan’dır. Güneş vurmuş dereler gibi ışıl ışıl akmalı mısralarım. Bulanık sulardan hoşlanmam. Ne var ki bu yolu tutunca da, sizi ozan saymayıveriyorlar. Saymasınlar, ben onların ozanı değilim ki, ben halk ozanıyım. |
” |
Turhal yılları
[değiştir | kaynağı değiştir]1948 yılında Tokat/Turhal'daki Şeker Fabrikasında doktor olarak çalışmaya başladı. Bu sırada tanıştığı Muzaffer Hanım ile evlendi; Bahar ve Işık adını verdikleri iki çocukları oldu.[2] 11 yıl Turhal'da yaşayan Kansu, bir yandan Turhal Şeker Fabrikası'nın çocuk doktoru olarak çalışırken diğer yandan şiir kitapları yayımlamayı sürdürdü. 1940 Kuşağı'ndan etkilenerek toplum şiire yönelen şair, Anadolu'yu salt doğa itibarıyla anlatmak yerine bu makandaki insanı anlatan şiirler yazdı[4] Ülkü, Millet gibi dergilerde yayımladığı şiirlerini Yanık Hava, Haziran Defteri ve Yurdumdan kitaplarını yayınladı. Yanık Hava'daki Dünyanın Bütün Çiçekleri adlı şiir, onun en bilinen şiirlerinden birisi oldu.[4] Kansu, şiir kitapları dışıdan çocukların sağlık problemlerine dair Turhal Dolaylarında Çocuk Bakımı (1954) adlı bir kitap yayımladı.
Ankara yılları
[değiştir | kaynağı değiştir]1959 yılından itibaren Ankara'da Ankara Şeker Fabrikası ile Şeker Şirketi Genel Müdürlüğünde doktorluk mesleğini sürdürdü. Bu dönemde Ankara Radyosu'nda yaptığı Türk Kurtuluş Savaşı, Mustafa Kemal ve Türk dili konuları üzerine konuşmalarıyla tanındı. Çocuk sağlığı ile ilgili kitaplar yazmayı da sürdürdü; Anneler Soruyorlar (1959-1961), Kasabalar ve Köylerde Çocuk Bakımı (1961) adlı kitaplarını yayımladı.
Yurdumdan (1960) isimli şiir kitabında dış dünyadaki siyasi gelişmelere paralel olarak Cumhuriyet ve Türk İnkılabı üzerine düşüncelerini dile getirdi. Bu tarihten sonra çeşitli dergilerde yayımladığı şiirlerini Bağımsızlık Gülü (1965), Sakarya Meydan Savaşı (1970) ve Buğday Kadın Gül ve Gökyüzü (1970) isimli kitaplarında topladı. Bağımsızlık Gülü kitabıyla 1965-1966 Yeditepe Şiir Armağanı'nı, Kurtuluş Savaşı yıllarında yaşananların perde arkası bir destan havasıyla dile getirdiği Sakarya Meydan Savaşı kitabıyla da 1970-1971 Behçet Kemal Çağlar Ödülü'nü aldı.
1960'taki askerî darbe sonrasında Halkevleri'nin Türk Kültür Derneği adıyla, bir dernek statüsünde faaliyete geçirilmesinden sonra bir süre bu derneğin genel başkan yardımcısı oldu ve dernek adına çıkan Dernek dergisini de yönetti. Türk Kültür Dernekleri adının Halkevleri olmasından sonra çıkan Halkevleri Dergisi‟nin yazı kurulunda çalıştı.
1969 yılında Türk Dil Kurumu Yönetim Kurulu üyeliğine seçilen Kansu, Türk Dili dergisinin de yazı kurulunda yer aldı.
Hayatının son dönemlerinde Atatürk'ün Nutuk'unu yorumlaya çalıştı ve aynı doğrultuda Söylevi Okurken başlıklı bir yazı dizisi hazırladı; ancak tamamlayamadı.[5]
Ölümü
[değiştir | kaynağı değiştir]Şair, 17 Mart 1978 günü kalp yetmezliği sonucu elli dokuz yaşında öldü. Naaşı 19 Mart 1978'de Türk Dil Kurumu ve Şeker Fabrikaları Genel Müdürlüğü önüne getirildikten sonra Cebeci Asri Mezarlığı'na defnedildi.
Eserleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Şiirleri
[değiştir | kaynağı değiştir]- 1941: Bir Çocuk Bahçesinde
- 1944: Bağbozumu Sofrası
- 1946: Çocuklar Gemisi
- 1951: Yanık Hava
- 1955: Haziran Defteri
- 1960: Yurdumdan
- 1965: Bağımsızlık Gülü
- 1970: Sakarya Meydan Savaşı
- 1970: Buğday, Kadın, Gül ve Gökyüzü
- 1978: Tüm Şiirleri (iki cilt ölümünden sonra)
- xxxx: Dünyanın bütün çiçekleri
Denemeleri
[değiştir | kaynağı değiştir]- 1962: Devrimcinin Takvimi
- 1964: Ya Bağımsızlık Ya Ölüm
- 1964: Köy Öğretmenine Mektuplar
- 1965: Tonguç'un Kitapları
- 1966: Atatürkçü Olmak
- 1969: Atatürk ve Kurtuluş Savaşı
- 1971: Balım Kız Dalım Oğul
- 1972: Halk Önderi Atatürk
- 1972: Sevgi Elması
- 1973: Cumhuriyet Ağacı
- 1973: Cumhuriyet Bayrağı Altında
Hekimlikle İlgili Kitapları
[değiştir | kaynağı değiştir]- 1954: Turhal Dolaylarında Çocuk Bakımı
- 1959: Anneler Soruyorlar
- 1961: Kasabalar ve Köylerde Çocuk Bakımı
Çocuk Kitapları
[değiştir | kaynağı değiştir]- İyi İnsan Mehmet Ali
- Üvey Ana
Ölümünden sonra yayınlanan kitaplar
[değiştir | kaynağı değiştir]Kitaplarında yer alan bütün şiirler Vecihi Timuroğlu tarafından iki ciltte toplandı ve Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları tarafından yayımlandı.
Kitaplarına girmeyen şiir ve düz yazılarını Kansu'nun ölümünden sonra Muzaffer Uyguner Güneş Salkımı (1991), Bir Kasabadan Resimler (1992), Halk Albümü (1993) ismiyle bir araya getirmiştir.[3]
Uyguner ayrıca Kansu'nun Ilgaz dergisinde seri yazı şeklinde neşrettiği “Söylevi Okurken” isimli seri yazılarını, aynı doğrultuda diğer yayın organlarında kaleme aldığı yazılarıyla birlikte Söylevi Okurken (1996) isimli kitapta topladı.[3]
Ödülleri
[değiştir | kaynağı değiştir]- 1965: Türk Dil Kurumu Deneme Ödülü, Köy Öğretmenine Mektuplar denemesi ile.
- 1966: Yeditepe Şiir Armağanı, Bağımsızlık Gülü şiir kitabı ile.
- 1970: Behçet Kemal Çağlar Ödülü, Sakarya Meydan Savaşı şiir kitabı ile.
Ceyhun Atuf Kansu Şiir Ödülü
[değiştir | kaynağı değiştir]1986'dan başlayarak her yıl verilmek üzere kendi adına şiir ödülü kondu. Ödül töreni, her yıl ölüm yıldönümü olan 17 Mart'ta gerçekleşmektedir.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Yaşam Öyküsü". 30 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2021.
- ^ a b c d e Işık, Ayşegül (2019). "Ceyhun Atuf Kansu'nun eserlerinde eğitim / Ed". Akdeniz Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü yüksek lisans tezi. 10 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ a b c Şengül, Abdullah (11 Aralık 2018). "Ceyhun Atuf Kansu". teis.yesevi.edu.tr. 16 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2023.
- ^ a b Türkan Gözütok (2015). "Ceyhun Atuf Kansu'nun Şiirlerinde 'Anadolu'" (PDF). 5 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 4 Mart 2017.
- ^ Erkal, Metin (1998). "Ceyhun Atuf Kansu hayatı, eserleri ve şiirlerinin tema bakımından incelenmesi /". Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü yüksek lisans tezi. 10 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
- Türk hekimler
- 1919 doğumlular
- Yeditepe Şiir Armağanı
- Kalp yetmezliğinden ölenler
- Gazi Lisesinde öğrenim görenler
- İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesinde öğrenim görenler
- Kadıköy doğumlular
- Ankara ilinde hastalıktan ölenler
- Türk edebiyatında toplumcu gerçekçi kişiler
- 20. yüzyıl Türk şairleri
- İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesinde öğrenim görenler
- 1978'de ölenler