Basarab Hanedanı

Basarab Hanedanı
Basarab Hanedanı
Ülke	Eflak Prensliği
Milliyet	Kumanlar, Ulahlar
Kuruluş	1310
Kurucu	I. Basarab
Yıkılış	1627
Son hükümdar	Alexandru Coconul; (Drăculeşti Hanedanı); III. Vladislav; (Dăneşti Hanedanı)
Unvan(lar)	Prens; (Voyvoda, Hospodar)

Basarab Hanedanı. Eflak Prensliği'nin Peçenek ya da Kıpçak kökenli ilk hanedanlığı. 1330'lu yıllarda ortaya çıkan ilk Romen devleti olan Eflak'ın kurulmasında ve yönetiminde etkili rol oynamışlardır.

Basaraba Hanedanı bugünkü Romanya'nın Eflak bölgesinde kurulmuş ilk prensliktir. Eflak devletinin temelini oluşturan prensliktir. Kurucusu ve ilk hanedanı Basarab adında Kıpçak ya da Peçenek Türkleri soyundan gelen biridir. Son hükümdar ise Alexandru Coconul'dur. 1310 yıllarında kurulan bu prenslik, etnik olarak Peçenek ya da Kıpçaklara dayanmaktadır ve bu yüzden Türki hanedanlıklar içerisinde gösterilmektedir.

Eflak devletinin kurulması

Eflak (ya da Wallachia; Rumence'de: Ţara Românească or "The Romanian Land") Romanya'nın tarihi ve coğrafi bir bölgesidir. Bölge, Tuna nehri'nin kuzeyi ile Karpatların güneyi arasında yer almaktadır.

Eflak ilk kez bir prenslik olarak 1330 yılında Basarab tarafından Macar kralı I. Charles'a karşı bir ayaklanma sonucu kuruldu. Basarab, Kıpçak soyundan gelen bir askerdi. 1415 yılında Eflak prensliği, Osmanlı denetimini kabul etti.

Basarab I ve kökeni

Basarab I Eflak prensliğinin ilk kurucusu ve hükümdarıdır ve Kıpçak soyundan gelmektedir. Eflak bölgesini 1310 yılında Macarlar'dan alarak prenslik kurdu ve1352 yılına kadar prensliği yönetti. Aynı zamanda Basarab, Eflak devletinin atası olarak kabul edilir (Întemeietorul) Çünkü Eflak prensliğinin kurulmasında ve yaratılmasında onun büyük rolü olmuştur. Bu yüzden Basarab hanedanlığı, bugünkü Romanya devletinin kökeni olarak görülür. Çünkü, yönetici tabakası ve halkın çok az miktarı Kıpçak soylu olsa da, halkın çoğu Ulah'dı.

Basarab adı muhtemelen Kıpçak dilinden gelmektedir ve Ata kral anlamına gelmektedir. Büyük ihtimalle Basar sözcüğü "Zafer kazanan(muzaffer)", ab=apa sözcüğü ise "kumandan" anlamına gelmektedir. Bugün Basarabya adını taşıyan bölgenin adı da Basarab I'den gelmektedir.

Basarab'ın babası, Thoctomerius, büyük olasılıkla, Macaristan Krallığı'nın vassalı olan Eflak prensliğinin ilk voyvodasıydı. Bu yüzden Basarab Macaristan Krallığı'nın vassalı konumundaydı. Ancak 1324-1325 yılında Macar kralına başkaldırdı. Macar kaynaklarına göre 1324-1325 yılları Charles I'e denk gelmektedir^[1] ve yaklaşık bir yıl sonra, 18 Haziran 1325 tarihli bir yazıda, artık o "Transalpine Bazarab" olarak kralın kutsal tacına vefasızlık etmekle anılıyordu.^[2] Bu savaş, aynı zamanda Viyana Kroniklerine(resmi kayıtlar) de geçmiştir.

Basarab'ın babasının ismi Thoctomerius da bir Kıpçak ismiydi ve Tok-temir (Toktamış, Toktimur?) anlamına gelmekteydi. ve 13. yüzyılda yaygın olarak kullanılan Kıpçak ve Tatar ismiydi.

Boyar Kavramı

Kıpçak-Basarab sülalesi Eflak Prensliği'nin kurulmasında en önemli rolü oynadı. Prensliğin ilk yıllarında prensler bu sülaleden seçildi. Basarab sülalesi Moldova'daki Muşatin sülalesi ile çok yakın ilişki içerisindeydi. Basarab sülalesinin hanedanlığa getirdiği özellik, resmi seçim sistemiyle Eflak prensinin seçilmesiydi. Seçim Boyarlar Konseyi adı verilen toplantıda seçiliyordu. Boyar Konseyi hanedanlığın gayri meşru olanlar dahil erkek üyelerden oluşmaktadır, Seçimde adaylar askeri hünerlerini de sergilemekteydi. Alexandru I Aldea'nın seçiminden sonra Konsey, Basarab sülalesinin alt kolları olan Dăneşti ve the Drăculeşti sülalesinin husumeti nedeniyle ikiye bölündü ve seçilen her iki prens, kendini yasal gördü. Basarab sülalesi Dăneşti ve the Drăculeşti sülalerine bölündü ve gittikçe Ulahlaştı. Daha geç dönemde ortaya çıkan Craioveşti sülalesi tüm Konseyin devamı olduğunu iddia etti. Seçilen prensler her zaman sülalelerinin ismini kullandılar, Dan I, Dan II gibi.

Boyar Sözcüğü

Boyar sözcüğü Slavca yüksek seviyedeki aristokrat üyeler, aristokrat sınıf anlamına gelmekte ve Bulgar/Eflak/Moldova/Polonya ve Rus prensliklerinde devlet sisteminin bir parçasıydı. Söz konusu prenslikler "boyar" sözcüğünü değiştirmeden kullandılar. Bu sözcük aynı zamanda bu sınıftan gelen bazı insanların soyadını oluşturmaktadır; Rusya'daki "Pajari" soyadı gibi.^[3]

Kıpçak ve Peçenek kavimlerinin kullandığı boyar sistemi Bulgar, Doğu Slav ve Rus prenslikleri tarafından olduğu gibi alındı.

Boyar sözcüğü, Kuman/Peçenek yani Türki orijinli bir kelime olup, "boy" ve "ar" sözcüklerinin birleşmesinden meydana gelmektedir. Bu yüzden Boyarın, Güçlü/Ari Boylar, Kabileler anlamına geldiği düşünülmektedir.^[4] Bunun dışında Rusça veya Bulgarca'dan geldiğini iddia edenler de vardır.

Bugün Slav dünyasında kendisinin boyar aristokrasisinden geldiğini ileri sürmek bir ayrıcalıktır ve boyarlar devletin üst kademelerinde ve askeri de kilit noktalaradadır.

Eflakta Boyar Aristokrasisi

Günümüzde Ulahça'da boyar, yüksek sınıf anlamında kullanılmaktadır. Boyar aristokrasisinden gelenler politik hayatta öne çıkmakta, askeri, adli ve sivil hayatta süreci belirlemektedir.

Yıllar boyunca boyar sınıfı Eflakta, imtiyazlar elde etti. Feodal bir sistemin ortaya çıkmasına neden oldu. İmtiyazları elinde toplayan boyarlar, kendi çevrelerindeki oturan sıradan insanları kontrolleri altına aldılar ve sonsuz araziler elde edip istedikleri gibi kurallar, vergiler koydular. pek çok parçaya bölünen boyar grupları, prensleri istedikleri gibi kullandılar. 16. yüzyıldan sonra boyar aristokrasisi, geleneksel prensleri dikkate almamaya başladı.

18. yüzyılda boyar aristokrasisi, Yunan kültüründen etkilendi ve dönüşüm yaşadı. 1900'lü yıllardan sonra kurulan yeni Roman devletinde elit kesimi oluşturdular. 1918 yılında Boyar aristokrasisinden kalan büyük arazi parçaları(60.000 km²) 1,5 milyon köylüye transfer edildi.

Eflak Prensliği'nin hanedanları

Hükümdar	Yıllar	Soyu	Not
Thoctomerius	1290-1310	Basarab	ya da Tihomir adında Kıpçak soylu ilk hükümdar. Basarab'ın babası. Radu Negru ismindeki kişinin ise Thoctomerius ya da Basarab'ın mahlası olduğu söylenir.
Eflak Prensliği'nin doğuşu
Basarab I	1310-1352	Basarab	Thoctomerius'un oğlu. Kıpçak soyundan; bağımsız Eflak prensliğinin ilk hükümdarı. Eflak'ın atası olarak bilinir.
Nicolae Alexandru	1352-1364	Basarab	Basarab I'in oğlu.
Vladislav I	1364-1377	Basarab	Nicolae Alexandru'nun oğlu. ; Vlaicu-Vodă adıyla da bilinir.
Radu I	1377-1383	Basarab	Nicolae Alexandru'nun diğer oğlu.
Dan I	1383-1386	Dăneşti	Radu I'in oğlu.
Mircea the Elder	1386 - 1418	Basarab	Radu I'in oğlu
Vlad I the Usurper	1394-1397
Mihail I	1418-1420	Basarab	Mircea the Elder'in oğlu.
Dan II	1420 - 1421	Dăneşti	Dan I'in oğlu.
Radu the Bald	1421	Basarab	Mircea the Elder'in oğlu
Dan II	1421 - 1423	Dăneşti
Radu II Chelul	1423	Basarab
Dan II	1423-1424	Dăneşti
Radu II Chelul	1424-1426	Basarab
Dan II	1426-1427	Dăneşti
Radu II Chelul	1427	Basarab
Dan II	1427-1431	Dăneşti
Alexandru I Aldea	1431-1436	Basarab sülalesinin sonu.
Vlad II Dracul	1436 - 1442	Drăculeşti	Mircea the Elder'in gayri meşru çocuğu ve Dracul soyundan. Bundan sonra Basarab ailesi son bulmaktadır. Drăculeşti ve Dăneşti olmak üzere ikiye ayrılır ve Ulahlaşır. Eflak Prensliği ise değişik sülalelerle 1856'ya kadar sürer.

Posada Savaşı
1360 Viyana Kroniklerinde Posada Savaşı
Posada Savaşı'ndan kaçan Macar kralı Charles I

Kaynakça

^ Woiuodam nostrum Transalpinus, Vasary, s. 150
^ Bazarab Transalpinum sancte regie corone infidelem, Vasary, p. 150
^ "Behind the names: Pajari". 16 Nisan 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mart 2008.
^ Vasmer's Etymological Dictionary 3 Ekim 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Russian)

Kaynakça

Neagu Djuvara, Iarăşi despre Negru Vodă şi "Descălecătoare", Magazin Istoric, 8/2000
Vasary, Istvan, Cumans and Tatars, Cambridge University Press, 2005

[1] Woiuodam nostrum Transalpinus, Vasary, s. 150

[2] Bazarab Transalpinum sancte regie corone infidelem, Vasary, p. 150

[3] "Behind the names: Pajari". 16 Nisan 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mart 2008.

[4] Vasmer's Etymological Dictionary 3 Ekim 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Russian)

[1]

[2]

[3]

[4]