Pakistan'daki Yahudilerin tarihi
Pakistan Yahudileri (Urduca:یھودی "Yehudi") Pakistan'ın küçük bir dini azınlığını oluşturmaktadır. Çeşitli hesaplamalar 20. yüzyılın başlarında Karaçi'de yaklaşık 2500 Yahudinin, Peşaver'de küçük bir Yahudi cemaatinin ve diğer şehir merkezlerinde sayısı bilinmeyen Yahudilerin olduğunu gösterir. Bu iki şehirde de birer sinagog bulunmaktaydı, raporlara göre Peşaver'deki sinagog hala aktiftir. Diğer hesaplamalara göre Orta Asya, İran ve Afganistan'dan gelen Yahudilerle bu nüfus daha fazladır.
1947'den önce
[değiştir | kaynağı değiştir]1881 nüfus sayımına göre Sindh eyaletinde 153 Yahudi vardı.[1] 1919'da bu sayı yaklaşık 650'ye kadar çıktı.[2]
1947'den önce Pakistan'ın Sindh eyaletinde yaklaşık 2500 Yahudi bulunmaktaydı ardından İngiliz sömürge hakimiyeti altındaki Yahudilerin çoğu Karaçi'de yaşadı. Çoğunluğunu Bene Israel'in oluşturduğu Yahudiler zanaat, sanat, şiir, felsefe ve bürokrasiyle ilgilendiler. Şehirde Bağdadi Yahudiler ve Buhara Yahudileri de bulunmaktaydı.
Karaçi
[değiştir | kaynağı değiştir]Pakistan Yahudi cemaatine hizmet veren bazı örgütler bulunmaktaydı:
- Genç Erkeklerin Yahudi Birliği: 1903'te kurulan bu birlik Karaçi'deki Bene Israel gençlerini spor yapmaya, dini ve sosyal aktivitelere katılmaya teşvik etme amacıyla kurulmuştu.
- Karaçi Bene Israel Yardım Fonu: Karaçi'deki fakir Yahudilere yardım için kuruldu.
- Karaçi Yahudi Sendikası: 1918'de kurulan sendikanın amacı fakir Yahudilere uygun kira fiyatlarıyla ev tedarik etmekti.
Karaçi'de 1893'te Magain Shalome Sinagogu kuruldu.[3] Kurucuları Shalome Solomon Umerdekar ve oğlu Gershone Solomon'du (bazı bilgilere göre sinagog Karaçi belediye müfettişi Solomon David ve eşi Sheeoolabai tarafından kurulmuştur). Bu sinagog küçük ama canlı Yahudi cemaatinin merkezi haline geldi. Cemaat liderlerinden Abraham Reuben 1936'da şehir meclis üyeliğine seçildi.
Peşaver
[değiştir | kaynağı değiştir]İki ana Yahudi grubu olan Bene Israel ve Bağdadi Yahudileri dışında komşu ülke Afganistan'da da bulunan Buhara Yahudilerinin de küçük bir cemaati vardı. Bu cemaat bir kuzey şehri olan ve Hayber-Pahtunhva eyalatine bağlı Peşaver'de bulunmaktaydı. Peşaver'de hizmet veren iki sinagog vardı.
1947-1968
[değiştir | kaynağı değiştir]Bağımsızlık kazanıldıktan sonra çoğunluğunu Sefarad ibadetleri olan Bene Israel Yahudilerinin oluşturduğu 2000'den fazla Yahudi mevcuttu. İlk toplu göç 1948'de İsrail'in kurulmasıyla başladı; bu, Yahudilere karşı saldırıların ve sinagogların yakılışının tetikçisi oldu. Karaçi sinagogu anti-İsrail gösterilerinin merkezi haline geldi ve Yahudilere karşı ulusal alanda güvensizlik baş gösterdi. Yahudilere karşı saldırılar 1956'da Süveyş Krizi ve 1967'de Altı Gün Savaşı'yla devam etti. Her zaman önce Pakistanlı olarak görülen Yahudiler Suudi Arabistan maddi destekli örgütlerin protestolarıyla karşılaştı.
Muhammed Eyüb Han döneminde Pakistan'daki Yahudilerin mevcudiyeti neredeyse yok olmak üzereydi; çoğu Yahudi İsrail'e, bir kısmı da Amerika Birleşik Devletleri ve Birleşik Krallık'a göç etti. 1960'larda Peşaver'deki küçük Yahudi cemaati varlığını yitirdi ve her iki sinagog da kanadı. 1968'de Pakistan genelinde Yahudi nüfusu 250'ye kadar düştü ve bunların çoğu Karaçi'de yaşıyordu, hizmet veren tek bir sinagog vardı. Arap ülkeleriyle olan Müslüman bağları nedeniyle Pakistan İsrail'le diplomatik ilişki kurmadı. Siyonizm ile Yahudilikin karıştırılmaması gerektiğini anlatan politik çabalar Suudi Arabistan destekli aşırı görüşlü örgütler tarafından dikkate alınmadı.
1969-1999
[değiştir | kaynağı değiştir]1974'teki İkinci İslam Zirvesi'nde Başbakan Zülfikar Ali Butto şunları söylemiştir: "Yahudi olan Yahudilere karşı kötü niyetimiz yoktur; militarizmiyle kendinden geçmiş ve teknolojik ukalalıklarından pis kokan Siyonist Yahudilere misafirperver olmayı reddediyoruz."
Karaçi'deki son sinagog olan Magen Shalome sinagogu 1980'lerde bir alışveriş merkezine yol açmak için yıkıldı.
2000'den günümüze
[değiştir | kaynağı değiştir]Karaçi'de küçük bir Yahudi cemaati varlıklarını hâlen sürdürmektedir. Karaçi Yahudilerinin çoğu İsrail'in Ramla kentine yaşamaktadır ve Pakistan'daki eski sinagoglarına atfen burada inşa ettirdikleri sinagoga Magen Shalome adını verdiler. Bazı Yahudiler kendilerini Zerdüştçü olarak tanıttığı için Pakistan'daki Yahudi sayısının düşünülenin üzerinde olma ihtimali bulunur.
İsrail'in Gazze şeridinden çekilmesi gibi Orta Doğu barış sürecindeki gelişmeler sayesinde Türkiye aracılığıyla iki ülkenin diplomatları İstanbul'da bir araya geldi. Pakistan seneler boyunca İsrail'i Filistin'e olan saldırıları nedeniyle kınadı. Pakistan ve İsrail arasındaki diplomatik tek sorun Filistin sorunudur.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ W. W. Hunter, The Imperial Gazetteer of India, vol XII, Trubner and Co, London, 2nd edition, 1887. Online at: http://www.panhwar.net/rarebooks/The%20Imperial%20Gazetteer%20of%20India%20Vol%20XII%201887.pdf 11 Nisan 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ Joan G. Roland, The Jewish Communities of India: Identity in a Colonial EraPg 149 Limited Preview : http://books.google.com/books?pg=PA149&lpg=PA149&dq=jews+karachi&sig=YzcQuJHDc7pllJ9pKs_lcxe2c_w&id=kHJccZ92IecC&ots=UATw6OEEDF&output=html 5 Ocak 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ Israel Goldstein, My World As a Jew: The Memoirs of Israel Goldstein, Herzl Press, New York, USA, vol 2, Pg 21 Limited preview: http://books.google.com/books?id=mCU0XsXUDOYC&pg=PA21&lpg=PA21&ots=Rf8WikzBrB&dq=jews+karachi&output=html&sig=5giViHwkF4nloob2TatlYnh0k6k 9 Kasım 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Bene Israel graveyard: buried in time or conscience? 13 Nisan 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir] | ||
