Berberi Yahudiler
 | |
| Önemli nüfusa sahip bölgeler | |
|---|---|
 İsrail | 2000 |
 ABD | ? |
 Avrupa | ? |
 Fas | ~100 |
| Diller | |
| Din | |
Berberi Yahudiler, Kuzey Afrika'nın (özellikle Fas'ta) Mağrip bölgesinde yaşayan ve Berberice konuşan Yahudi cemaatleridir.
Berberi Yahudiler, aynı zamanda Arapça da konuşan Mağribi Yahudilerinin alt koludur.
1950 ila 1970 yılları arasında çoğu Fransa ve İsrail'e göç etmiştir.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Antik Roma'nın Afrika'da eyaleti olan Mağrib'e yerleşen Yahudi cemaati büyük önem taşımaktaydı.[1] Zaman içinde Berberiler ve içlerindeki güçlü kabileler Yahudiliği seçip benimsediler.[2] Fransız tarihçi Eugène Albertini bazı Berberi kabilelerin Yahudileşip Trablus'tan Sahara vahalarına kadar genişlemesini 1. yy'ın sonuna tekabül ettirir.[3] Fransız tarihçi Marcel Simon, batılı Berberiler ile Yahudilerin ilk temasının 66-70 yılları arasındaki Yahudi ayaklanmasıyla gerçekleştiğini savunur.[4]
Arapların kuzeybatı Afrika'yı fethettiği zamanda, Arap tarihçi İbn-i Haldun'a göre bazı Berberi kabilelerin inancı Yahudilik idi. İddialara göre, Berberilerin askeri lideri olan kadın Dihya da bir Berberi Yahudisiydi.
1948 Arap-İsrail Savaşı'nın ardından yerel Yahudi cemaatleriyle Arap cemaatleri arasında gerginlik baş gösterdi. Mağrip'teki Yahudiler, artan gerginlik sebebiyle bölgeden ayrılmak zorunda kaldılar. Bugün Fas'ta yerel Berberi Yahudi cemaati artık bulunmamaktadır. Nüfusu 4000 olan Fas Yahudilerinin çoğu Kazablanka'da yaşayıp bunların bazıları Berberice biliyor olabilir.
Köken
[değiştir | kaynağı değiştir]Geçmişte Berberi Yahudilerinin İsrailoğullarından olup zamanla dil ve kültürel açıdan Berberiler içinde asimile olduğu mu yoksa sonradan zamanla Yahudiliği seçtiği mi tartışma konusudur. André Goldenberg ve Simon Lévy ikinci açıklamayı daha uygun bulurlar.[5]
Franz Boas'ın 1923'te Kuzey Afrika, Batı Avrupa ve Rusya Yahudilerini kıyasladığı yazısında "açıkça görülüyorki her enstantanede Yahudiler içinde bulunduğu toplumlarda asimile olmaktadır" ve "Kuzey Afrika Yahudileri'nin temel özellikleri gösteriyorki onlar Kuzey Afrikalıdır."[6]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]- Mizrahi
- Fas'taki Yahudilerin tarihi
- Cezayir'deki Yahudilerin tarihi
- Tunus'taki Yahudilerin tarihi
- Bilad el-Sudan'daki Yahudilerin tarihi
- Berberiler
- Yahudi Berbericesi
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Hildegard Temporini, Wolfgang Haase, Rise and Decline of the Roman World 1 Ocak 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Walter de Gruyter, 1983, p.512
- ^ "many Berber tribes converted to Judaism", Reuven Firestone, Children of Abraham: an introduction to Judaism for Muslims , Ktav Publishing House, april 2001, p.138
- ^ Eugène Albertini, L'empire romain, 1929, p.165
- ^ Marcel Simon, « Le judaïsme berbère dans l'Afrique ancienne », in Revue d'histoire et de philosophie religieuse, XXVI, 1946, p.69
- ^ André Goldenberg, Les juifs du Maroc (Editions du Scribe, Paris, 1992)
- ^ Franz Boas, Are the Jews a Race?, The World of Tomorrow, 1923, reprinted in Race and Democratic Society, New York, Augustin, 1945, pp. 39-41
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- (İngilizce)The Berbers and the Jews 20 Eylül 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- (İngilizce)The Amazigh Jews27 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- (Fransızca)La découverte des Juifs Berbères11 Ekim 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.