Osmanlı Rumları
.svg){kind=small} |
| Osmanlı İmparatorluğu tarihi |
| Toplumsal yapı |
|---|
| Saray ve aristokrasi |
| Etno-dini topluluklar |
| Milliyetçiliğin yükselişi |
| Sınıflar |
Osmanlı Rumları Osmanlı Devleti'nde yaşayan Rumlara verilen isimdir. Kuruluşundan itibaren pek çok Rum topluluğu Osmanlı sınırları içindeki İç Anadolu (Kapadokya), Ege ve Karadeniz bölgelerinde yaşamıştır ve devletin son dönemlerine kadar önemli rol oynamışlardır. Bugün büyük çoğunluğu 1916'da başlayan Rum Kırımı ve Türkiye-Yunanistan nüfus mübadelesiden dolayı Yunanistan'da veya diaspora'da yaşamak zorunda kalmıştır.
Tarih
[değiştir | kaynağı değiştir]
Osmanlının Bizans'tan ve Venedik'ten aldığı topraklardaki halkın çoğu Rumlardan oluşturmaktaydı. Din olarak Ortodoks ve çok küçük bir azınlık Katolik Hristiyan'dı. Osmanlı Devleti'nde millet sistemi altında yönetilmişler ve 1453'ten sonra başlarında İstanbul Patriği bulunmuştur. Topluca bulundukları bölgeler şimdiki Yunanistan, Kıbrıs, Trakya, Marmara Denizi adaları ve kıyıları, Kapadokya, Karadeniz Bölgesi ve Ege Denizi kıyılarıdır. 19. yüzyılda Karadeniz Rumlarının bir kısmı, Rus işgali altındaki Kars bölgesine yerleşmiştir.
Din hürriyetine rağmen pek çok Rum Müslüman olmuş, bunların bir kısmı da Türkleşmiştir. İslamlaşma en fazla Girit ve Karadeniz Bölgesi'nde yaşandı. Müslüman Rumlar, Devşirmeler ve Fenerliler devlet yönetiminde önemli görevlerde bulunmuşlardır. Rum halkı tarım, denizcilik, zanaat ve ticaretle geçinmiştir. Osmanlıda en yüksek Rum nüfuslu şehir İstanbul idi. Anadolu Rumlarının pek çoğunun anadilleri Türkçe idi fakat Karadeniz'dekiler modern Yunancadan farklı ayrı bir Rum dili konuşurlardı. Din adamları dışında Rumların çoğu Osmanlı Müslümanları gibi giyinmişler, son dönemlerde Avrupa giyim tarzı yaygınlaşmıştı.
19. yüzyılda Yunan milliyetçiliği ve Megali İdea fikri yayılmış, bunun sonucu isyanlar başlamış ve Müslümanlar etnik temizliğe uğramıştır. İlk önce 1830'da Mora'da Yunan Devleti kurulmuştur ve buna 1912 yılına kadar Teselya, Girit, Epir ve Makedonya katılmıştır. Bunların sonucu Osmanlının Rum nüfusu azalmış ve 1914'te yaklaşık 1,8 milyon kalmıştır. Birinci Dünya Savaşı'nda Ege ve Trakya'daki Rumların bir kısmı Yunanistan'a ve İç Anadolu'ya tehcir edilmiş bundan dolayı binlercesi ölmüştür. Birinci Balkan Savaşı'ndan kaçan on binlerce Müslüman yerlerine yerleştirilmiştir. Bu olayları bazı tarihçiler Rum Kırımı olarak isimlendirir.
Osmanlı İmparatorluğu I. Dünya Savaşı'nı kaybedince, Yunanistan İzmir bölgesini istemiş ve burayı 1919'da işgal ettikten sonra 100.000 kadar Rum bölgeye geri dönmüştür. Ortaya çıkan Türk-Yunan Savaşı'nda, Rumların çoğu Yunan tarafını tutmuşlardır. Bu savaşta pek çok karşılıklı katliam yaşanmıştır. Karadeniz'de karışıklıklar olmuş, bölge Rumlarının bir kısmı tehcir edilmiş ve bunlardan da binlercesi ölmüştür. Yunan ordusu savaşı kaybedince, pek çok kasaba ve köy yakarak geri çekilirken yaklaşık 1.000.000 Rum onlarla birlikte Yunanistan'a kaçmıştır. Lozan Antlaşması'yla iki ülke arasında nüfus mübadelesi yapılmıştır. Yaklaşık 356.000[1] Müslüman, Türkiye'ye ve Anadolu'da kalan 290.000[1] kadar Pontus ve Karamanlı Rum Yunanistan'a gönderilmişlerdir. Buradan 50.000-66.000[2] başka ülkelere göçmüştür. Yunanistan'da 75.000[2] kadar göçmen zor şartlardan dolayı ölmüştür. 1928'de Yunanistan'da 1.104.216[2] Osmanlı Rum göçmeni ve 1927'de Türkiye'de yaklaşık 125.000 Rum bulunuyordu.[3] 1912-1922 arası Osmanlı Rumlarından hayatını kaybedenler 300.000[4] olarak tahmin edilmektedir.
Nüfus
[değiştir | kaynağı değiştir]Osmanlı nüfus sayımlarında Suriye, Beyrut, Halep vilayetlerinde ve Kudüs sancağında bulunan Ortodoks Araplar da Rum olarak sayılmıştır. Burada Rum sayılan nüfus 1914'te 187.999 kişi. Osmanlı devrinde, Manastır ve Yanya vilayetlerindeki Rumların önemli bölümü Arnavut ve Slav asıllıdır. 1912'de Ege adaları, Edirne vilayetinin yarısı ve diğer bütün Rumeli vilayetleri kaybedilmiştir ve bundan dolayı Rum nüfus azalmıştır.
| Osmanlı Ortodoks Rum nüfusu[5] | |||
| Vilayet/Sancak | 1893 | 1906 | 1914 |
|---|---|---|---|
| Hüdavendigâr | 133.017 | 166.368 | 184.424 |
| Konya | 56.561 | 86.591 | 95.768 |
| Trabzon | 155.039 | 215.474 | 260.313 |
| Ankara | 34.915 | 41.776 | 46.830 |
| Aydın | 196.558 | 285.105 | 319.019 |
| Kastamonu | 15.000 | 16.100 | 26.104 |
| Sivas | 37.813 | 67.374 | 75.324 |
| İzmit | 23.724 | 35.866 | 40.048 |
| Adana | 6.262 | 11.067 | 11.037 |
| İstanbul | 152.741 | 176.442 | 205.375 |
| Edirne | 267.220 | 340.908 | 224.680 |
| Ege adaları | 226.817 | 316.842 | - |
| Manastır | 227.766 | 286.001 | - |
| Biga | 15.101 | 38.291 | 8.541 |
| Çatalca | 35.848 | 44.325 | 36.797 |
| Diyarbekir | 1.186 | 1.125 | 1.822 |
| Mamuret-ül-Aziz | 543 | 651 | 971 |
| Van | - | - | 1 |
| Erzurum | 3.356 | 5.804 | 4.859 |
| Toplam | 1.589.467 | 2.136.110 | 1.541.689 |
1912 Balkan harbinde tamamen kaybedildi ( Edirne Vilayetinin sadece yarısı).
Galeri
[değiştir | kaynağı değiştir]-
16. yüzyıl Pera'da bir Rum kadını -
Amasyalı Rum papaz Sofronyos -
Silahlı Karadeniz Rumları
.JPG)
Meşhur Osmanlı Rumları
[değiştir | kaynağı değiştir]Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b Doumanis, Nicholas (2012). Before the Nation. Oxford University Press,. s. 168. ISBN 9780199547043.
- ^ a b c Hirschon, Renée (1998). Heirs of the Greek Catastrophe. Berghahn Books. s. 37. ISBN 9781571817303.
- ^ Heper, Metin (2013). The Routledge Handbook of Modern Turkey. Routledge. s. 291. ISBN 9781136309632.
- ^ Clark, Bruce (2006). Twice a Stranger: The Mass Expulsions that Forged Modern Greece and Turkey. Harvard University Press. ss. 13. ISBN 9780674023680.
- ^ Karpat, Kemal (1985). Ottoman Population, 1830-1914: Demographic and Social Characteristics. University of Wisconsin Press. ss. 168/169-188/189. ISBN 9780299091606. 14 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2014.