Neandreia
Grekçe: Νεάνδρεια / Νεάνδριον / Νέανδρος | |||||||||||||
  Neandreia Türkiye haritasındaki konumu. | |||||||||||||
| Konum | Kayacık, Ezine, Çanakkale, Türkiye | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Bölge | Troas | ||||||||||||
| Koordinatlar | 39°43′25″K 26°16′23″D / 39.72361°K 26.27306°D | ||||||||||||
| Tür | Yerleşim yeri | ||||||||||||
| Sit ayrıntıları | |||||||||||||
Neandreia
 | |||||||||||||
Neandreia (Grekçe: Νεάνδρεια), Neandrium veya Neandrion (Νεάνδριον) adlarıyla da bilinen; ayrıca Neandrus veya Neandros (Νέανδρος)[1] olarak da adlandırılan bu yerleşim, Anadolu'nun Troas bölgesinin güneybatısında yer alan antik bir Yunan kentidir.
Çanakkale ilinin, Ezine ilçesine 20 km. uzaklıkta bulunan Kayacık köyünün kuzey-doğusunda bulunan Çığrı Dağ üzerinde, antik Alexandria Troas kenti kalıntılarının yaklaşık 9 km doğusunda yer almaktadır (Bu tespit John Manuel Cook'un çalışmalarına dayanmaktadır).[2]
Neandreia antik kentiyle ilgili ilk çalışmalar 1865 yılında Frank Calvert ve 1886 yılında Thacher Clarke tarafından yapılmıştır. 1889 yılında ise Alman mimar Robert Koldewey tarafından ilk defa kazı çalışmaları başlamıştır.[3]
Suda (10. yüzyıl Bizans ansiklopedisi) ve Bizanslı Stefanos, bazı kaynakların hatalı bir şekilde kentin ismindeki "N" harfi yerine "L" harfini kullanarak burayı Leandreia (Λεάνδρεια) veya Leandros (Λέανδρος) olarak adlandırdığını belirtmektedir.[4][5]
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Antik yerleşim Nendreia tarihi hakkında en net bilgiler 1889 yılında başlayan araştırmalar ile başlamakta olup günümüze kadar farklı bilim insanları tarafından ilgi görmüş ören yeridir. Antik ören yerinde kent suru, sur içinde yer alan iki yüz otuz ev ve Aiol stilindeki Apollon tapınağı üzerine yoğunlaşmış antik kent MÖ.8.yüzyılda Aiollerce kurulduğu 2016 yılında antik yerleşimi ziyaret eden belgesel yönetmeni Tekin Gün araştırma yazısı notlarında yer almaktadır. 3 metrelik poligonal taştan örülmüş surları, MÖ.5.yüzyılı işaret etmektedir. MÖ.6.yüzyıl başlarında kurulduğu sanılan tapınak şehrin görkemli anıtlarından biridir. Tapınağı süsleyen sütun ve alınlıklar Aiol başlıkları İstanbul Arkeoloji Müzeleri’nde sergilenmektedir.
Neandreia kelime anlamı olarak, Hellen dilinde “delikanlı” veya “genç adamın yurdu” anlamına gelmektedir.[6]
Neandreia’nın Arkaik Dönem’deki kuruluş koşulları hakkında kesin bilgiler mevcut değildir. MS 4. yüzyıla tarihlenen Dictys Cretensis, Ephemeridos belli Trojani adlı eserin yazarı, Neandreia’nın, Truva Savaşı’nın ilk gününde Akhilleus tarafından öldürülen ve kenti yağmalanan efsanevi kral Kyknos’un yurdu olduğunu ileri sürmüştür.[7] Ancak Çığrı Dağ’da MÖ 2. binyıla tarihlenen bir yerleşime dair arkeolojik kanıt bulunmamaktadır. Ayrıca Kyknos figürü, komşu kentler olan Kolonai ve Tenedos tarafından da sahiplenilmektedir.[8]
Neandreia’nın ilk yerleşimcilerinin, alanı büyük olasılıkla yüksek savunma potansiyeli ve iki ana ulaşım ekseni üzerindeki hareketliliği denetleyebilen stratejik konumu nedeniyle tercih ettikleri düşünülmektedir. Bu eksenler, kuzey–güney doğrultusunda Troas’ın batı kıyısı boyunca uzanan hat ile doğu–batı doğrultusunda kıyıdan Skamandros Vadisi’nin orta kesimlerine ulaşan güzergâhtır.[9] Neandreia’nın üzerinde yer aldığı granit kütle olan Çığrı Dağ, deniz seviyesinden yaklaşık 520 m yüksekliğe sahip olup, yaklaşık 1.400 m çevre uzunluğuna ve yer yer 450 m genişliğe ulaşmaktadır. Dağ, kentin surlarında kullanılan granit taşın temin edildiği taş ocaklarına ve kuşatma durumlarında yerleşimin direnç göstermesini mümkün kılan su kaynaklarına erişim sağlamaktadır.[2]
Kentin temel tarımsal üretim alanının, Neandreia’nın doğusunda, Skamandros Vadisi’nin orta kesimlerinde yer alan ve geçici olarak Samonion Ovası ile özdeşleştirilen bölge olduğu kabul edilmektedir.[10]
Çığrı Dağ’da tespit edilen en erken arkeolojik buluntular MÖ 6. yüzyıla tarihlenmektedir. Bu buluntular arasında bir tapınak, bir agora ve bir stoa yer almakta; ayrıca alanın batı kesiminde savunma yapıları bulunmaktadır.[11][12][13] Söz konusu tapınağın Apollon’a adanmış olduğu ileri sürülmektedir. Bu görüş, Apollon’un kentin sikkeleri üzerinde betimlenmesi ve yaklaşık MÖ 500 yılına tarihlenen bir Neandreia yazıtında bu tanrıya adanmış bir heykelin kaydedilmesiyle desteklenmektedir.[14]
Kentin ana kapısından yaklaşık 1 km uzaklıkta bulunan ve Klasik Dönem’e tarihlendiği düşünülen kaya yüzeyine oyulmuş yazıtlar, Zeus’a adanmış kutsal bir koruluğun varlığına işaret etmektedir. Buna ek olarak, Çığrı Dağ çevresinde ele geçen diğer yazıtlar, kentin territoriumu içinde Dionysus’a ait bir tapınağın bulunduğunu göstermektedir.[15]
MÖ 4. yüzyılın ortalarına tarihlenen Pseudo-Skylaks Periplusu’nda Neandreia’nın etnik köken bakımından Aiol olduğu belirtilmektedir. Bu bilgi, MÖ 6. yüzyıla tarihlenen ve Aiol lehçesinde kaleme alınmış yazıtlarla da doğrulanmaktadır.[16] Bununla birlikte, Tanrı Priapos’a adanmış bir yazıtın dil özellikleri, MÖ 5. yüzyılın sonları ya da MÖ 4. yüzyılın başları itibarıyla Neandreia’da Aiol lehçesinin artık kullanılmadığını göstermektedir.[17]
MÖ 5. yüzyılda Delos Birliği'nin bir üyesi olan Neandreia, MÖ 454/3'ten 410/9'a kadar Hellespontos bölgesinin bir parçası olarak Atina'ya 2.000 drahmi haraç ödemiştir.[18] Bu tarihten kısa bir süre sonra, muhtemelen Atina'nın MÖ 404'te Peloponnesos Savaşı'nda aldığı yenilginin ardından şehir, Pers satrabı Pharnabazos adına Troas bölgesini kontrol eden Dardanuslu hanedan üyesi Zenis'in nüfuzu altına girmiştir. Zenis ile onun eşi ve halefi olan Mania döneminde Neandreia'ya Yunan birliklerinden oluşan bir garnizon yerleştirilmiş; ancak bu birlikler MÖ 399 yılında Spartalı komutan Dercylidas tarafından şehirden sürülerek kent özgürlüğüne kavuşturulmuştur.[19] Arkeolojik incelemeler, MÖ 5. yüzyılın sonu veya 4. yüzyılın başında, 3,2 kilometre uzunluğunda, 2,9 metre kalınlığında ve 40 hektarlık bir alanı çevreleyen, granit kesme taş bloklardan inşa edilmiş yeni bir sur hattının yapıldığını göstermektedir.[20] Bu surların Zenis ve Mania döneminde mi yoksa Dercylidas'ın şehri özgürleştirmesinden sonra mı inşa edildiği henüz netlik kazanmamıştır. MÖ 4. yüzyılın ilerleyen dönemlerinde Çığrı Dağ'da, kentin batı kesiminde dikdörtgen ızgara planlı konutlar, gelişmiş bir iç drenaj sistemi ve muhtemelen bir tiyatro da dahil olmak üzere ek inşaat çalışmaları yapılmıştır.[21][22] Kazı ekipleri bu dönemde kentin yaklaşık 230 evden ve 2.500 civarında bir nüfustan oluştuğunu tahmin etmektedir.[23]
MÖ yaklaşık 310 yılında I. Antigonos Monophthalmos, aralarında Neandreia'nın da bulunduğu çevre Troas şehirlerinin birleşmesiyle (synoecism) Antigonia Troas (MÖ 301'den sonra Alexandria Troas olarak yeniden adlandırılmıştır) şehrini kurmuştur.[24] Yeni kurulan bu birleşik şehrin ilk sikkeleri, Neandreia'nın otlayan bir atı tasvir eden sikke tiplerini benimsemiş ve bu figür, antik çağın geri kalanı boyunca Alexandria Troas'ın sikkelerindeki amblemi olarak kalmıştır.[25] Bu noktadan itibaren Neandreia bağımsız bir siyasi varlığa sahip olmamış; bu nedenle MS 1. yüzyılda Yaşlı Plinius, şehri kendi döneminde artık var olmayan Troas yerleşimleri arasında listelemiştir.[26] Bununla birlikte, Çığrı Dağ yakınlarında bulunan, Roma dönemine tarihlenen ve Neandros ile Epitynchanon isimli iki adamın kalıntılarını barındıran bir lahit, bölgenin çok sonraları da muhtemelen Alexandria Troas'ın bir birimi (deme) olarak iskân edilmeye devam ettiğini göstermektedir.[27]
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
OpenStreetMap'te Neandreia ile ilgili coğrafi veriler - Kültür ve Turizm Bakanlığı Neandreia Sayfası3 Şubat 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^
Bu madde şu anda kamu malı olan Yunan ve Roma Coğrafya Sözlüğü'nden metin içermektedir. Smith, William, (Ed.) (1854–1857). "Neandreia". Yunan ve Roma Coğrafya Sözlüğü (İngilizce). Londra: John Murray.
- ^ a b Cook, John Manuel (1973). The Troad: An Archaeological and Topographical Study (İngilizce). Clarendon Press. s. 204. ISBN 978-0-19-813165-6.
- ^ Koldewey (1891). For a brief history of the site's discovery see Schulz (2000) 6-8.
- ^ "nu,105". www.cs.uky.edu. Suda On Line. Erişim tarihi: 24 Aralık 2025.
- ^ "Stephanus of Byzantium, Ethnica, N471.3" (İngilizce). topostext.org. 500. Erişim tarihi: 24 Aralık 2025.
- ^ "Türkiye Cumhuriyeti Kültür ve Turizm Bakanlığı resmi sitesi, Çanakkale sayfası". Neandria Ören Yeri. 3 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2013.
- ^ "Dictys Cretensis 2.[12].[13]". www.theoi.com. Erişim tarihi: 24 Aralık 2025.
- ^ Schwertheim, Elmar; Wiegartz, Hans; Allemagne), Forschungsstelle Asia Minor (Münster in Westfalen (1996). Neue Forschungen zu Neandria und Alexandria Troas: Die Troas : Neue Forschungen III (Almanca). R. Habelt. ISBN 978-3-7749-2955-5.
- ^ Schulz (2000) 6-8.
- ^ Samonion Ovası: Bu ovadan antik dönemin ünlü coğrafyacısı Strabon, Geographica (Coğrafya) adlı eserinde (10.3.20) bahsetmektedir. Bölge üzerine uzmanlaşmış olan J.M. Cook (1973), eserinin 207-8 ve 315-16. sayfalarında bu ovanın lokalizasyonu üzerine detaylı incelemelerde bulunmuştur. Çığrı Dağ'ın (Neandreia antik kentinin kurulu olduğu yükselti) doğusuna doğru yaklaşık 7 km boyunca uzanan geniş düzlük, Samonion Ovası'nın konumu için en güçlü olasılıklardan biri olarak kabul edilmektedir. Bu alan, Cook'un çalışmasında (1973, s. 208-15) ayrıntılı olarak tarif edilmiştir.
- ^ Schulz, A. (1994). Neue Forschungen zu Neandria und Alexandria Troas. Zur jüngeren Stadtmauer, in: E. Schwertheim - H. Wiegartz (Hrsg.) (Almanca). Bonn. ss. 65-89.
- ^ Wiegartz, H. (1994). 'Äolische Kapitelle: Neufunde und ihr Verhältnis zu den bekannten Stücken' in Schwertheim. ss. 117-32.
- ^ Schulz, A. (2000). Die Stadtmauern von Neandreia in der Troas. Bonn: Asia Minor Studien 38.
- ^ Coins: Mitchell (2004). Statue: SEG 44.986 with Wiegartz (1994).
- ^ Zeus: SEG 44.988. For the date see Cook (1973) 207. Dionysus: Ricl (1997) nos. 70-1.
- ^ Ps-Scylax, Periplus 96. Aeolic dialect inscriptions: SEG 44.985-6.
- ^ SEG (Supplementum Epigraphicum Graecum) 44.987.
- ^ S. Mitchell, 'Neandreia' in M. H. Hansen and T. H. Nielsen (eds.), An Inventory of Archaic and Classical Poleis (Oxford, 2004) no. 785.
- ^ Xenophon, Hellenica 3.1.16.
- ^ Stephanus of Byzantium, Ethnica, N471.3
- ^ T. Maischatz, 'Untersuchungen zu einer Stadterweiterungsphase im 4. Jh. v. Chr.' in Schwertheim (1994) 49–64.
- ^ M. Trunk, 'Das Theater von Neandria? Vorbericht zu einer Stufenanlage im Stadtzentrum' in Schwertheim (1994) 91–100.
- ^ Minor, Westfälische Wilhelms-Universität Münster, Forschungsstelle Asia. "Asia Minor - Forschungsprojekt Neandria (abgeschlossen)". www.uni-muenster.de.
- ^ Strabo 13.1.47.
- ^ A. Meadows, 'The earliest coinage of Alexandria Troas' Numismatic Chronicle 164 (2004) 47-70.
- ^ Pliny the Elder, Natural History 5.122.
- ^ M. Ricl, The Inscriptions of Alexandria Troas, Inschriften griechischer Städte aus Kleinasien 53 (Bonn, 1997). no. 125.
| Otorite kontrolü |
|
|---|