Bozcaada
| Bozcaada | |
|---|---|
 | |
 Çanakkale'nin Türkiye'deki konumu | |
 İlçe sınırları haritası | |
| Ülke | Türkiye |
| İl | Çanakkale |
| Coğrafi bölge | Marmara Bölgesi |
| İdare | |
| • Kaymakam | Yunus Emre Kandemir[1] |
| • Belediye başkanı | Yahya Göztepe[2] (CHP) |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 40 km² |
| Rakım | 30 m |
| Nüfus (2018) | |
| • Toplam | 3.023 |
| • Kır | - |
| • Şehir | 3.052 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| Posta kodu | 17680 |
| İl alan kodu | 0286 |
| İl plaka kodu | 17 |
Bozcaada veya eski adıyla Tenedos (Yunanca: Τένεδος, Latince: Tenedus), Türkiye'nin üçüncü büyük, Ege Denizinin ise Gökçeada'dan sonra ikinci en büyük adası ve Çanakkale ilinin bir ilçesidir. Türkiye'nin (büyükşehir merkez ilçeleri hariç) köyü olmayan tek ilçesidir. İlçenin yüzölçümü 37 km²’dir.[5] Anakaraya uzaklığı 6 km'dir. 2022 yılı verilerine göre ilçe nüfusu 3.120'dir. İlçede kışları nüfus düşmekte, yazları ise tatilcilerle artmaktadır. Bağcılık, deniz turizmi ve rüzgâr türbinleriyle ön plana çıkar.
Ana endüstriler turizm, şarap üretimi ve balıkçılıktır. Ada yüzyıllardır üzümü, şarabı ve kırmızı gelincikleriyle ünlüdür. Eski bir piskoposluktur ve halen Latin Katolik unvanı vardır.
Bozcaada'dan hem İlyada'da hem de Aeneis'de bahsedilir. Aeneis'de Yunanların Truva Savaşı'nın sonuna doğru Truvalıları savaşın bittiğine inandırmak ve Truva Atı'nı şehir surlarının içine almak almak için filolarını sakladıkları yer olarak bahsedilir. Küçük boyutuna rağmen ada, Çanakkale Boğazı'nın girişindeki stratejik konumu nedeniyle klasik antik çağ boyunca önemliydi. Sonraki yüzyıllarda ada, Ahameniş İmparatorluğu, Attika-Delos Deniz Birliği, Büyük İskender imparatorluğu, Pergamon Krallığı, Roma İmparatorluğu ve Venedik Cumhuriyeti'ne geçmeden önce onun halefi Bizans İmparatorluğu da dahil olmak üzere birçok bölgesel gücün kontrolü altına girdi.
Bozcaada'nın adı
[değiştir | kaynağı değiştir],_a_Wonderful_Janiform_Head_of_Zeus_and_Hera.jpg)
Ada, İngilizcede hem Tenedos (Yunanca adı) hem de Bozcaada (Türkçe adı) olarak bilinir. Yüzyıllar boyunca birçok başka isim kullanılmıştır.[6] Belgelenmiş eski Yunan adları, Leukophrys,[7][8] Calydna, Phoenice ve Lyrnessus'tur. (Pliny, HN 5,140).[9] Adanın resmi Türkçe adı Bozcaada'dır.[10]
Tenedos adı Atinalı Apollodoros'a göre Truva Savaşı sırasında adayı yöneten Yunan kahramanı Tenes'ten türetilmiştir ve Truva Savaşı'nda Aşil tarafından öldürülmüştür. Apollodorus, adanın aslında Tenes adaya çıkıp hükümdar olana kadar Leocophrys olarak bilindiğini yazar.[11]
Ada, Osmanlı İmparatorluğu'nun adayı ele geçirmesiyle Bozcaada olarak tanındı.[12] Genellikle Yunan ile Türk nüfusu adaya farklı isimler kullanırken Bozcaada adı, adanın Osmanlı tarafından fethedilmesinden sonra Bozcaada ile birlikte adanın ortak adı olarak kaldı.[13]
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]
.jpg)
Yunanlar Troya Savaşı sırasında adada bir liman olan Aulis'i üs olarak kullanmışlardır.[kaynak belirtilmeli] Tenedos, Herodot'un yazılarında sık sık geçer ve kelimenin kökeni Yunancada Τένεδος (Tenedhos) ve Latincede Tenedus kelimelerinden gelir.[kaynak belirtilmeli] Antik çağ'da Midilli adasında oturan Aiolya halkının bir kısmının buraya yerleştiği tahmin edilmektedir.[kaynak belirtilmeli]
Ada, İyonya ayaklanmasından sonra, önce Perslerin sonra Romalıların egemenliğine girdi. Roma İmparatorluğu'nun parçalanmasından sonra Bizans İmparatorluğu sınırları içinde kaldı.
Türklerin adayla ilk bağlantısı, Aydınoğlu Umur Bey'in İzmir'i fethettikten sonra 1328'de 8 gemilik bir filosuyla Bizans yönetimindeki Bozcaada'ya gelerek yağmalamasıyla olmuştur. Bu dönemde Venedik ve Cenevizliler, ticari faaliyetlerine yararlı olacağı düşüncesiyle adayı ele geçirmek için rekabet içine girdiler.
1377'de Bizans İmparatoru, askeri yardım karşılığında adayı Venedik'e verdi. Ceneviz'in buna tepki göstermesi üzerine Venedik ile aralarında çatışma başladı. İki devlet 1381'de Torino'da bir antlaşma yaparak adayı boşaltmaya ve tarafsız bölge olmasına karar verdiler. Venedikliler bu antlaşmaya uyunca ada halkını tümüyle boşalttılar ve Girit'teki Kandiye kentine taşındılar.
Ada uzun süre boş kaldı. İspanyol seyyah Clavijo, 1403'te Bozcaada'ya geldiğinde üzüm bağları, meyve ağaçları, tavşanlar ve büyük bir kalenin yıkıntılarıyla karşılaştı ancak yerleşik kimse bulamadı.[kaynak belirtilmeli]
Osmanlı dönemi
[değiştir | kaynağı değiştir]
Fatih Sultan Mehmet döneminde 1455 yılında Gökçeada ile birlikte fethedildi ve Ege denizinde Osmanlı imparatorluğunca yönetilen ilk ada oldu.[14] Zorla tahliye edildikten neredeyse 75 yıl sonra bile Bozcaada o zamanlarda hala ıssızdı.[15] Fatih Sultan Mehmet adanın kalesini yeniden inşa ettirdi.[16] Bu dönemde Osmanlı donanması adayı ikmal üssü olarak kullandı.
Adanın stratejik öneminin farkına varan Venedikliler adaya asker çıkardılar.
1464'te Venedik adına Giacopo Loredano Bozcadayı aldı.[17] Aynı yıl, Osmanlı Amirali Mahmud paşa adayı yeniden ele geçirip tekrar Osmanlı İmparatorluğu topraklarına kattı.[18] Osmanlı idaresi sırasında ada vergi muafiyeti tanınarak yeniden iskan edildi.
Osmanlı amirali ve haritacısı Piri Reis 1521'de tamamladığı Kitab-i-Bahriye adlı kitabında Bozcaada'yı da şimdiki ismiyle gösteren, kıyı ve açıklarındaki adaları haritasında yer verdi. Smyrna'dan Çanakkale'ye kuzeye giden gemilerin genellikle ada ile Anadolu arasındaki yedi millik deniz şeridinden geçtiğini de kaydetti.[19][20]
Daha sonraki dönemlerde de ada hep bugünkü adı olan “Bozcaada” olarak kaydedildi.[21][22]
Girit meselesi dolayısıyla patlak veren 1645-69 Osmanlı-Venedik Savaşı'nda Venedikliler Osmanlı Donanması'nın Girit'i tamamen fethetmeye çalışan kara kuvvetlerine takviye yapmasını engellemek için Çanakkale Boğazı'nın Ege Denizi ağzını kapamayı denediler ve bu bağlamda 1656 yılında Bozcaada'yı almaya muvaffak oldular. Ancak hemen ertesi yıl toparlanan Türk donanması adayı tekrar Osmanlı topraklarına kattı.
1683 yılındaki İkinci Viyana Kuşatması'nı takip eden savaşlar silsilesinde Türk ve Venedik donanmaları Ege Denizi'nde birçok kere karşı karşıya geldi. Bunların en önemlilerinden biri Bozcaada açıklarında gerçekleşti. Bozcaada Deniz Savaşı olarak bilinen muharebede Osmanlı donanmasını yöneten Mezomorto Hüseyin Paşa, Molino yönetimindeki Venedik donanmasına karşı önemli bir zafer kazandı.[23]
1806-12 Osmanlı-Rus Savaşı sırasında ada 1807 yılında Rusya tarafından işgal edildi, yakıldı ve kalesi tümüyle yıkıldı.
1822'de Yunan Bağımsızlık Savaşı sırasında Konstandinos Kanaris Osmanlı Donanması'na karşı Bozcaada açıklarında bir saldırıyı yönetti ve bir Osmanlı gemisini batırdı.
1842'de II. Mahmut kaleyi yeniden yaptırdı.
1866'da Osmanlıların Cezayir-i Bahr-i Sefid vilayetine bağlı Limni sancağına bağlandı.
Bozcaada Çanakkale Savaşı'nda ada Birleşik Krallık ve Fransa kuvvetleri tarafından işgal edildi ve lojistik destek için kullanıldı. Bu dönemde müttefik kuvvetler Ayazma tepesi'nde, Habbele ovası'nda ve Habbele tepesi'nde savaş uçakları için üç pist yaptı. Savaş sırasında müttefik askerleri Bozcaada'da tedavi oldu ve dinlendi.
Bozcaada 24 Temmuz 1923'te imzalanan Lozan Antlaşması ile Türkiye Cumhuriyeti'ne bırakıldı. Türkler, adayı aynı yılın 20 Eylül günü teslim aldılar. Bozcaada Belediyesi, adanın Türkiye'ye geçmesinin hemen ardından 1923'te kuruldu.
Coğrafya
[değiştir | kaynağı değiştir].jpg)
Bozcaada, Anadolu anakarasındaki Geyikli'deki Yükyeri limanından yaklaşık 4 deniz mili uzaklıkta ve Çanakkale Boğazı'nın girişine yakın bir konumdadır. Bozcaada kabaca üçgen şeklindedir. Alanı 39,9 km²dir.[24] Marmara Adası ve Gökçeada'dan (İmroz) sonra Türkiye'nin üçüncü büyük adasıdır.[6]
Adanın en yüksek noktası 192 m yüksekliğindeki Göztepe tepesidir.
Bozcaada bölgesi, sekiz ila on kilometre kuzeydoğudaki Tavşan, Yılan, Orak ve Pırasa adalarının bulunduğu Bozcaada ve küçük takımadaları Karayer Adaları'nı kapsar.
Jeolojik kanıtlar adanın anakaradan koparak kuzeydoğudaki tepelerin bulunduğu batıda düzlüklerden oluşan bir arazi oluşturduğunu gösterir. Adanın ortası, tarımsal faaliyetlere en uygun yerdir.[25]
Güneybatı kesiminde küçük bir çam ormanı vardır. En batı kesimi tarıma uygun olmayan geniş kumlu alanlara sahiptir.[25] Güneybatı kesiminde kuzeyden güneye akan çok sayıda küçük akarsu vardır.[25]
Tatlı su kaynakları ada için yeterli olmadığından su boru hattıyla anakaradan gelir.[26]
İklim
[değiştir | kaynağı değiştir]Ada, etezyen adlı kuvvetli kuzey rüzgarlarıyla Akdeniz iklimi vardır.
Ortalama sıcaklık 14 °C ve ortalama yıllık yağış ise 529 mm'dir.[27]
Yönetim
[değiştir | kaynağı değiştir]Eski belediye başkanları
[değiştir | kaynağı değiştir]| Seçim | İsim | Parti | |
|---|---|---|---|
| 1923-1925 | Haşim Yunatçı | Bozcaada Belediye Meclisi tarafından seçildi | |
| 1925-1928 | Hacı Osmanzade Mehmet Zeki Bey | ||
| 1930 | Mehmet Köken | Cumhuriyet Halk Partisi | |
| 1934 | Hazım Yunatçı | ||
| 1938 | Osman Ataol | ||
| 1942 | Nuri Erdinç | ||
| 1946 | |||
| 1950 | Nuri Tok | Demokrat Parti | |
| 1955 | Orhan Yunatçı | ||
| 1963 | Yahya Göztepe | Adalet Partisi | |
| 1968 | Muzaffer Şen | Bağımsız | |
| 1973 | |||
| 1977 | Nagahan Akay | Adalet Partisi | |
| 1984 | Mehmet Kürşat | Sosyal Demokrasi Partisi | |
| 1989 | Mehmet Şerif Gönülal | Anavatan Partisi | |
| 1994 | Mustafa Mutay | ||
| 1999 | |||
| 2004 | |||
| 2009 | |||
| 2014 | Hakan Can Yılmaz | Cumhuriyet Halk Partisi | |
| 2019 | |||
| 2024 | Yahya Göztepe | ||
| Kaynak:[28] | |||
Görev yapmış kaymakamlar
[değiştir | kaynağı değiştir]| Sıra | İsim | Görev yılları |
|---|---|---|
| 1 | Zeki Akyüz | 1923 - 1924 |
| 2 | Hasan Hamdi Bey | 1933 |
| 3 | Halit Bey | 1940 - 1942 |
| 4 | Ziya Kasnak | 1942 - 1943 |
| 5 | Mehmet Cemil Aytemur | 1944 |
| 6 | Sedat Erdoğan | 1949 - 1951 |
| 7 | Şefik Ülkü | 1951 |
| 8 | Kazım Pamuk | 1955 - 1956 |
| 9 | Ahmet Sıvaslıgil | 1956 - 1957 |
| 10 | Şerafettin Türkmen | 1957 |
| 11 | Erol Yavuz | 1960 - 1961 |
| 12 | Mustafa Gedik | 1961 - 1862 |
| 13 | Güngör Erdoğan | 1963 - 1964 |
| 14 | Mustafa Atak | 1964 - 1966 |
| 15 | Tevfik Yüksel Öge | 1966 - 1967 |
| 16 | Oğuz Kutsi Akhan | 1968 - 1969 |
| 17 | İstemihan Talay | 1969 - 1970 |
| 18 | Fahri Büktel | 1970 |
| 19 | Günay Kızılsümer | 1971 |
| 20 | Kutlu Aktaş | 1971 - 1976 |
| 21 | Bülent Eğriboz | 1976 - 1980 |
| 22 | Arif Akıl | 1980 |
| 23 | Şakir Özdikici | 1981 - 1982 |
| 24 | Sebahattin Erkut | 1982 |
| 25 | Ardahan Totuk | 1982 - 1983 |
| 26 | C. Güven Taşbaşı | 1983 - 1984 |
| 27 | Azmi Yeşil | 1984 - 1986 |
| 28 | Caner Yıldız | 1986 - 1988 |
| 29 | Ali Yener Erçin | 1988 - 1989 |
| 30 | H. Hasan Can | 1989 - 1990 |
| 31 | Mehmet Sarıcan | 1990 - 1992 |
| 32 | Mustafa Özarslan | 1992 - 1994 |
| 33 | Hikmet Aydın | 1994 - 1995 |
| 34 | Yavuz Akkoç | 1995 - 1998 |
| 35 | Mustafa Yiğit | 1998 - 2002 |
| 36 | Aykut Pekmez | 2002 -2005 |
| 37 | Bilal Bozdemir | 2004 - 2007 |
| 38 | İbrahim Çenet | 2007 - 2012 |
| 39 | Abdulgani Mağ | 2012 - 2015 |
| 40 | Mustafa Akın | 2016 - 2018 |
| 41 | Kerem Yenigün | 2018 |
| 42 | İbrahim Gültekin | 2018 - 2020 |
| 43 | Bahar Kaya | 2020 - 2022 |
| 44 | Muhammet Mustafa Kara | 2022 - 2024 |
| 45 | Mehmet Halit Haydaroğlu | 2024 - 2025 |
| 46 | Yunus Emre Kandemir | 2025 - günümüz |
| Kaynak:[29] | ||
Adanın turistik yerleri
[değiştir | kaynağı değiştir]
Bozcaada Belediyesi'ne göre tarihi açıdan önemli yapılar şunlardır:[30]
- Adanın limanındaki ve Cenevizliler'e Venedikliler ve Bizanslılara hizmet ettiği söylenen kalenin kökeni bilinmiyor. Kale, 15. yüzyılda Osmanlı padişahı II. Mehmet döneminde bugünkü haliyle inşa edilmiş ve 1703-1706, 1714-1726 ve 1815'te kapsamlı bir şekilde yenilenmiştir.
Bozcaada Kalesi, 1815 yılında Osmanlı padişahı II. Mahmut tarafından onartılan Bozcaada'nın en önemli turistik cazibe merkezidir. Kale, doğuya bakan ilçe merkezindedir. Bozcaada'ya gelen ziyaretçiler, gezileri sırasında kaleyi gözlemleyebilirler.
_(cropped).jpg)
- Başka bir kale, halk arasında Yenikale denilen bir siperdir. Adına rağmen harabe halindedir. 1827 yılında Bozcaada Beylerbeyi Hafız Ali Paşa tarafından yaptırılmıştır. Bozcaada ilçe merkezinin batısındaki bir tepe üzerindedir.
- Alaybey Camii muhtemelen 1700 yılında Bozcaada Valisi Ahmet Ağa tarafından yaptırılmıştır. Kısmen harabe halindedir.
- Yalı camii, 1655 yılında bir Orta Çağ Venedik binasının temelleri üzerine inşa edilmiş bir camidir. 1655 yılında müstakbel sadrazam Köprülü Mehmet Paşa tarafından yaptırılmıştır. Halen restorasyondadır.
- Namazgah çeşmesi (sarnıçlı) 1703 yılında yapılmıştır.
- Kimis Teodoku (Aziz Meryem) kilisesi 1869 yılında yapılmıştır.
- Aya Paraskevi Manastırı
1867 yılında inşa edilen Rum Ortodoks Kilisesi, Venedikliler tarafından yapıldığı söylenen bir kilisenin temelleri üzerinde durur.
Adada faal durumda iki cami ve bir Rum Ortodoks kilisesi bulunmaktadır.
Ayazma plajı özellikle etrafındaki restoran ve kafeler nedeniyle adanın en önde gelen plajıdır. Ayazma plajının dışında hemen yanında yer alan Sulubahçe ve devamındaki Habbele plajı ve Akvaryum da tercih edilen plajlar arasındadır.
Ekonomi
[değiştir | kaynağı değiştir].jpg)
Tarım
[değiştir | kaynağı değiştir]Geleneksel ekonomi, balıkçılık ve şarap üretimine dayalıdır. Ekilebilir arazinin geri kalanı zeytin ağaçları ve buğday tarlaları ile kaplıdır. Tarımın çoğu, adanın orta ovalarında ve yumuşak tepelerinde yapılır.
Adanın kırmızı gelincikleri az miktarda şerbet ve reçel yapımında kullanılır.
Adanın tarıma uygun olmayan tepelik kuzeydoğu ve güneydoğu kesimlerinde koyun ve keçi otlatılmaktadır.[14] Çiftlik alanı 1.800 hektar (18 km2) iken 1.200 hektar (12 km2) seviyelerine düşmüş olsa da, son yıllarda üzüm yetiştiriciliği yapan çiftçi sayısı 210'dan 397'ye çıkmıştır.[31]
Şarap üretimi
[değiştir | kaynağı değiştir].jpg)
Ada yıl boyunca rüzgarlı ve bu da iklimi üzüm yetiştirecek kadar kuru ve sıcak hale getirir.[32]
Klasik antik dönemde şarap üretimi Dionysus kültüyle bağlantılıyken, üzümler de yerel paralarda tasvir ediliyordu.
Yerel şarap kültürü Osmanlı dönemini geride bıraktı.[33] Üzüm bağları adada antik çağlardan beri vardı ve bugün adanın toplam arazisinin üçte birini ve tarım arazisinin %80'ini kaplar.[34]
1800'lerin ortalarında ada, yılda 800.000 varil şarap ihraç etti ve Doğu Akdeniz'deki en iyi şarap olarak kabul edildi.[35]
Osmanlı gezgini Evliya Çelebi 16. yüzyılda dünyanın en kaliteli şaraplarının Bozcaada'da üretildiğini yazmıştır.[36]
Ada bugün başlıca şarap üretim bölgelerinden biridir ve dört tür yerel üzüm yetiştirilir: Çavuş, Karasakız (Kuntra), Altınbaş (Vasilaki) ve Karalahna. Ancak son yıllarda Cabernet Sauvignon gibi geleneksel Fransız çeşitlerinin önemi artmıştır.[37]
1923'ten önce adada şarap üretimi yalnızca Rumlar tarafından yapılıyordu; ancak bundan sonra Türk yerli şarap üretimi arttı ve adadaki Rumlar Türk halkına şarap yapmayı öğretti.[34] 1980'de adada 13 şarap üretim tesisi vardı.[34] Yüksek vergiler, devletin şarap vergilerini düşürdüğü ve adadaki bazı üreticilere sübvansiyon sağladığı 2001 yılına kadar bunların çoğunun iflas etmesine neden oldu.[34]
Son yıllarda, yeni üreticiler üretimi iyileştirmek için İtalyan ve Fransız uzmanlara güvenir.[32]
2010 yılında adada rekor düzeyde 5.000 ton şarap üretildi.[34] Corvus, Bozcaada'ya modern şarap yapım teknikleri getirdi.[32]
Her yıl Eylül ayının ilk haftasında bağbozumu şenlikleri yapılır.[38]
Balıkçılık
[değiştir | kaynağı değiştir]Balıkçılık, adanın ekonomisinde büyük rol oynamaktadır,[39] ancak diğer Ege adalarına benzer şekilde tarım daha önemli bir faaliyettir.[40] Yerel balıkçılık endüstrisi küçüktür, liman otoritesi 2011 yılında 48 tekne ve 120 balıkçı olduğunu tespit etmiştir.
Balıkçılık yıl boyunca yapılır ve deniz ürünleri her mevsim elde edilebilir. Balık nüfusu yıllar içinde azaldığı için balıkçılık azalmıştır. Ancak turizmdeki artış ve bunun sonucunda daha fazla deniz ürünleri talebi sektöre fayda sağlamıştır. Ada açıklarındaki deniz, Ege Denizi'ndeki balıkların mevsimsel olarak göç ettikleri başlıca yollardan biridir. Göç döneminde dışarıdan tekneler balık tutmak için adaya gelirler.[39]
Turizm
[değiştir | kaynağı değiştir]Turizm, 1970'lerden beri önemli ancak sınırlı bir ekonomik faaliyet olmuştur ancak 1990'lardan itibaren hızla gelişmiştir.[32]
Ada, 2010 yılında Condé Nast's Reader Choice ödülü tarafından dünyanın en güzel ikinci adası seçildi.[41] Bir sonraki yıl, ada aynı dergide Avrupa'nın en iyi 10 adası için okuyucu listesinin zirvesindeydi.[42]
2012 yılında Condé Nast, eski bina kalıntıları, daha az kalabalık plajları ve konaklama yerleri nedeniyle Bozcaada'yı dünyanın en iyi 8 adasından biri olarak seçti.[43]
Adanın ana cazibe merkezi, en son 1815'te yeniden inşa edilen, geceleri aydınlatılan ve açık deniz manzaralı kaledir.[44]
Adanın geçmişi, Yunan mazisine ayrılmış bir oda ile adadaki küçük bir müzede sergilenmektedir.[6]
Kasaba meydanında adanın spesiyalitesi olan domates reçeli ile birlikte taze yiyecek ve deniz ürünlerinin satıldığı bir pazar bulunur.
Anakaradan gelen kişiler tarafından barlar, butikler ve pansiyonlar işletilmektedir.[44]
Enerji
[değiştir | kaynağı değiştir]
2000 yılında, batı burnunda 17 türbinden oluşan bir rüzgâr çiftliği kuruldu.[45] 10,2 MW enerji nominal güç kapasitesine sahip olup, her yıl 30 GWh elektrik üretmektedir.[46] Bu adanın ihtiyacından çok daha fazlasıdır ve fazlası yer altı ve kısmen deniz altı bağlantısıyla Anadolu anakarasına aktarılır. Estetik nedenlerle havai kablolar ve direklerden kaçınılarak manzara korunmuştur.[45] Arazinin ortalama rüzgar hızı 6,4 m/s ve meteoroloji istasyonunda ortalama 324 W/mat enerji yoğunluğu vardır.[47]
Birleşmiş Milletler Sınai Kalkınma Örgütü (UNIDO) projesi olan Uluslararası Hidrojen Enerjisi Teknolojileri Merkezi (ICHET), 7 Ekim 2011 tarihinde Bozcaada Valiliği binasında deneysel yenilenebilir hidrojen enerji tesisi kurdu. Türkiye Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı tarafından desteklenmiş olan proje, ülkede türünün ilk örneğidir. Santral, 20 kW'lık bir güneş fotovoltaik dizisi aracılığıyla enerji üretmektedir ve bu enerjiyi hidrojen olarak depolamak için 50 kW'lık bir elektrolizör kullanmaktadır. Yakıt hücresi ve hidrojen motoru, depolanan bu enerjiyi gerektiğinde tekrar elektriğe dönüştürebilir ve deney sistemi günde 20 haneye kadar elektrik sağlayabilir.[48]
2011 itibarıyla, kasabanın hastanesi ve vali konağı dünyada hidrojen enerjisi kullanan yegane iki binaydı. Bir tekne ve bir golf arabası da aynı sistem tarafından desteklenmektedir. Valilik binasında, çatıdaki 20 kW'lık güneş enerjisi paneli ve 30 kW'lık bir rüzgar türbini vardır. Üretilen elektrik, suyu hidrojene elektroliz etmek için kullanılır. Bu gaz sıkıştırılmış halde depolanır ve daha sonra enerji üretmek için veya hidrojenle çalışan arabalarda yakıt olarak kullanılabilir. Haziran 2011'de Cook Adaları Başbakanı Henry Puna, adanın hidrojen enerjisini nasıl kullandığını araştırmak için Bozcaada'ya gitmiştir.[49]
Altyapı
[değiştir | kaynağı değiştir]Ulaşım
[değiştir | kaynağı değiştir]Türkiye anakarasından ulaşım, Geyikli ve Çanakkale'den feribotla yapılır.[50] Ada, Geyikli'ye yaklaşık 5 kilometre uzaktadır. Geyikli iskelesinden hem yolcular hem de otomobiller için feribot seferi yaklaşık 35 dakika alır. Kış aylarında daha az sefer yapılır.[51]
Ada, İstanbul'dan otobüsle ve ardından feribotla 7 saat uzaklıktadır.[32]
2012 yılında, Türk hükûmeti adada bir gümrük ofisi açarak gelecekte Yunan limanları ile ada arasında doğrudan seyahatin önünü açmıştır.[52]
Konaklama
[değiştir | kaynağı değiştir]Adada konaklamak için en ucuz ve yaygın imkân pansiyonlardır. Gerek Türk, gerekse Rum mahallelerindeki tarihi evler adalı aileler tarafından turistlere kiralanır. Ayrıca günlük fiyat prensibiyle kiralan evler de mevcuttur. Adada "Her şey dâhil kavramı" bulunmaz, ziyaretçilere genellikle sadece sabahları kahvaltı verilir. Son yıllarda artan kaliteli butik konaklama merkezleri sayesinde Bozcaada otelleri, son dönemin en önemli tatil ve cazibe merkezlerinden biridir. İlerleyen yıllarda adada bulunan eski Rum evlerinin restorasyonuna devam edilmesi sonucunda adada daha pek çok butik otel yapılması beklenmektedir.
Nüfus
[değiştir | kaynağı değiştir]
Bozcaada'da yerleşim 14. yüzyılın son yıllarında adanın tümüyle boşaltılmasıyla kesintiye uğramıştır. 15. yüzyılın ortalarında ada Osmanlı yönetimine girdiğinde boş olduğu yönünde belgeler vardır.
20. yüzyıl başında nüfusun yarısından biraz fazlasını Rumlar oluştururken, bugün adada sadece 30 kadar Rum kalmıştır. Bu nüfus azalmasının nedeni olarak Rum azınlığın bir "yıldırma" siyasetiyle kaçırıldığını öne sürenler vardır, diğer yandan; Türkiye-Yunanistan nüfus mübadelesi kapsamında Türkiye'de sadece İstanbul kenti ile Gökçeada ve Bozcaada'da oturan Rumlar, Yunanistan'da ise sadece Batı Trakya Türkleri mübadeleden muaf tutulmuşlardır.[53][54] Azınlığı yıldıran unsurlar arasında 6-7 Eylül Olayları, Kıbrıs Sorunu, toprakların düşük bedelle kamulaştırılması, Yunanistan'daki Türk azınlığın mülkiyet hakları neden gösterilerek karşılıklılık ilkesi kapsamında Türkiye vatandaşı Rumların gayrimenkul edinmesine izin verilmesi zorlaştırılmıştır.[kaynak belirtilmeli][55][56][57][58]
Özellikle, Lozan Antlaşması'nın 14. maddesi uyarınca, adadaki güvenlik güçlerinin yerel halktan müteşekkil olması kuralına Türkiye'nin uymadığı iddia edilmektedir.
Adadan ayrılan Rumların önemli bir kısmı, Avustralya'da Sidney'e ve Atina'ya göç etmiştir. 1923'teki büyük göçten sonra 1970'lere kadar duraklayan Rum nüfusundaki azalma, Kıbrıs Harekâtı sonrasında hızlanmıştır.
Bozcaada, Türkiye'nin büyükşehir ilçeleri hariç köyü olmayan tek ilçesidir.
| Yıl | Nüfus |
|---|---|
| 1927[59] | 1.632 |
| 1935[60] | 1.691 |
| 1940[61] | 1.892 |
| 1945[62] | 1.765 |
| 1950[63] | 1.781 |
| 1955[64] | 1.686 |
| 1960[65] | 1.805 |
| 1965[66] | 2.141 |
| 1970[67] | 2.031 |
| 1975[68] | 1.879 |
| 1980[69] | 1.722 |
| 1985[70] | 2.030 |
| 1990[71] | 1.903 |
| 2000[72] | 2.427 |
| 2007[73] | 2.276 |
| 2008[74] | 2.611 |
| 2009[75] | 2.496 |
| 2010[76] | 2.354 |
| 2011[77] | 2.472 |
| 2012[78] | 2.465 |
| 2013[79] | 2.643 |
| 2014[80] | 2.754 |
| 2015[81] | 2.643 |
| 2016[81] | 2.613 |
| 2017[81] | 2.730 |
| 2018[81] | 3.023 |
| 2019[81] | 2.988 |
| 2020[81] | 3.052 |
| 2021[81] | 3.098 |
| 2022[81] | 3.120 |
| 2023[81] | 3.243 |
| 2024[81] | 3.363 |
Önemli kişiler
[değiştir | kaynağı değiştir]- Tenedoslu Kleostratus, Antik Çağ astronomu
- Bozcaadalı Hasan Hüsnü Paşa (1832–1903), Bahriye Nazırı Bozcaadalı Hüseyin Paşa'nın oğlu, İstanbul Deniz Müzesi kurucusu[82]
- Bozcaadalı Hüseyin Paşa, 19. yüzyıl Osmanlı kurmay amirali
- Democrates (Yunanca: Δημοκράτης), Antik Olimpiyat erkekler güreşi galibi. Leonidaion'da Milet Dionysicles (Yunanca: Διονυσικλῆς) tarafından yapılmış bir heykeli vardı.[83]
- Harpalus, MÖ 480 yılında I. Serhas için Hellespontos (Abidos'tan Sestos'a) üzerindeki dubalı köprüyü inşa eden mühendis
Kardeş şehirler
[değiştir | kaynağı değiştir]Bozcaada'nın şu anda 12 tane kardeş kenti vardır.[84]
Ayvalık, Balıkesir, Türkiye- Beşiktaş, İstanbul, Türkiye
- Çiğli, İzmir, Türkiye
- Foça, İzmir, Türkiye
- Karşıyaka, İzmir, Türkiye
- Urla, İzmir, Türkiye
- Balıkesir, Türkiye
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Bozcaada Kaymakamlığı 26 Mayıs 2003 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Bozcaada Belediyesi 1 Kasım 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Kaymakam Yunus Emre KANDEMİR". 17 Mayıs 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2025.
- ^ "Bozcaada Belediye Başkanı Yahya Göztepe Oldu". 3 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Nisan 2024.
- ^ "Harita Genel Komutanlığı" (PDF). 5 Nisan 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Aralık 2012.
- ^ "CANAKKALE-Bozcaada hava durumu". Meteoroloji Genel Müdürlüğü. 4 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2025.
- ^ "HGM | Harita Genel Müdürlüğü - Ulusal Haritacılık Kurumu". www.harita.gov.tr. 7 Ekim 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2025-12-08.
- ^ a b c Yale 2012
- ^ "Suda Encyclopedia, tau.311". 1 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2021.
- ^ "Conon, Narrations (Photius), §28". 1 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2021.
- ^ Tenedos 2012
- ^ Akpınar, Saygın & Karakaya 2011, s. 44
- ^ Apollodorus 1976
- ^ Sugar 1996
- ^ Bozcaada 2012
- ^ a b Takaoğlu & Bamyacı 2007, ss. 115–116
- ^ Kiminas 2009, s. 67
- ^ Akpınar, Saygın & Karakaya 2011, s. 332
- ^ Pitcher 1968, s. 85
- ^ Stavrides 2001, s. 156
- ^ Korfmann 1986, ss. 5–6
- ^ "dardanelli imbros tenedos 1520 Piri Reis kitab-i Bahriye". 21 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ekim 2006.
- ^ Evliya Çelebi Seyahatnamesi, VIII. Kitap, Hazırlayanlar: Seyit Ali Kahraman, Yücel Dağlı, Robert Dankoff, YKY, İstanbul 2003
- ^ Binbaşı M. Nasrullah, Kolağası M. Rüşdü, Mülazım M. Eşref, Osmanlı Atlası (XX. yüzyıl Başları), Hazırlayanlar: Rahmi Tekin, Yaşar Baş, OSAV, İstanbul 2003, s. 108.
- ^ Anderson, R.C. (2005 orj.1952), Naval wars in the Levant 1559-1853, Liverpool:Liverpool University Press ve Martino ISBN 1-57898-538-2.
- ^ Turkish Statistical Institute-Stat Yearbook 2009
- ^ a b c Takaoğlu & Bamyacı 2007
- ^ ALTYAPI DURUMU
- ^ Weatherbase: Bozcaada, Turkey
- ^ "Eski Belediye Başkanları". Bozcaada Belediye Başkanlığı. 29 Nisan 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2025.
- ^ "T.C. Bozcaada Kaymakamlığı - Görev Yapmış Kaymakamlarımız". bozcaada.gov.tr. 29 Nisan 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2025.
- ^ Mayor's page 4 Ağustos 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ Akpınar, Saygın & Karakaya 2011, s. 339
- ^ a b c d e Parla 2012
- ^ Manheim 1996
- ^ a b c d e Akpınar, Saygın & Karakaya 2011
- ^ Morewood 1838
- ^ Madd River Designs
- ^ Akpınar, Saygın & Karakaya 2011; Parla 2012
- ^ BAĞ BOZUMU FESTİVALİ
- ^ a b Akpınar, Saygın & Karakaya 2011, s. 341
- ^ Acer 2003, s. 10
- ^ Akpınar, Saygın & Karakaya 2011, s. 340
- ^ Top 10 Islands in Europe 2011
- ^ Condé Nast Traveler: Reader's Choice Awards 2012
- ^ a b Rutherford 2011, ss. 189–192
- ^ a b Bozcaada Wind Farm
- ^ Ozerdem & Turkeli 2005
- ^ Gungor 2012; İncecİk & Erdoğmuş 1995
- ^ First hydrogen energy production on a Turkish Island has started on Bozcaada 2011
- ^ Harte 2011
- ^ Rutherford 2009
- ^ Bozcaada Ferry Timetable; Getting to Bozcaada
- ^ Tsolakidou 2012
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 6 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2014.
- ^ "Türkiye-Yunanistan nüfus mübadelesi". 26 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2014.
- ^ "Avukat Nazlı Aydoğan Kaplan » Blog Archive » YABANCILAR HUKUKU". 26 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2014.
- ^ "Sakıncalı vatandaşa ev yok". 26 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2014.
- ^ http://arama.hurriyet.com.tr/arsivnews.aspx?id=193314[ölü/kırık bağlantı]
- ^ "Gökçeada'da Rum Vatandaş Ancak Rum Vatandaştan Mülk Alabiliyor". 26 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2014.
- ^ . "Fasikül I: Mufassal Neticeler İcmal Tabloları" (PDF). 28 Teşrinevvel 1927 Umumî Nüfus Tahriri. DİE. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2021.
- ^ . "1935 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 20 İlkteşrin 1935 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . "Vilâyetler, kazalar, Nahiyeler ve Köyler İtibarile Nüfus ve Yüzey ölçü" (PDF). 20 İlkteşrin 1940 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 20 Ekim 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2016.
- ^ . "1945 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 21 Ekim 1945 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . "Vilayet, Kaza, Nahiye ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 22 Ekim 1950 Umumi Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . "1955 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . "İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021.
- ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013.
- ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.
- ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015.
- ^ a b c d e f g h i j
- "Merkezi Dağıtım Sistemi" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016.
- "Bozcaada Nüfusu - Çanakkale". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021.
- "Çanakkale Bozcaada Nüfusu". nufusune.com.
- ^ ERÜNSAL 2004
- ^ "Pausanias, Description of Greece, 6.17.1". 7 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2024.
- ^ "Kardeş Belediyeler". Bozcaada Belediye Başkanlığı. 21 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2025.
Konuyla ilgili yayınlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Nurettin Arslan, Nurten Sevinç, “Die eisenzeitlichen Gräber von Tenedos.” Istanbuler Mitteilungen 53. sayısında, 2003, S. 223–250.
- Nurettin Arslan, “Goldbleche aus Tenedos”, Istanbuler Mitteilungen 53. sayısında, 2003, S. 251–263.
- Hakan Gürüney, From Tenedos to Bozcaada, Tale of a forgotten island, Derleme=Bozcaada Yerel Tarih Araştırma Merkezi, Numara=5, Yer=Bozcaada, Tarih=2012, ISBN=978-975-23-1036-0
- Turan Takaoğlu, Nurten Sevinç, “The Early Bronze Age on Tenedos/Bozcaada.” Studia Troica 14, 2004, S. 135–140.
- Turan Takaoğlu, “Ethnoarchaeological survey of modern agrarian sites on Tenedos/Bozcaada”, Ethnoarchaeological Investigations in Rural Anatolia 2, 2004, S. 90–105.
- Ruthy Gertwagen: Venice, Genoa and the fights over the Island of Tenedos (Late fourteenth and early fifteenth centuries), Venice and the Mediterranean, özel sayı hgg. v. Ruthy Gertwagen, Jean-Claude Hocquet, Studi Veneziani 57 (2013) 329–381. (academia.edu 23 Nisan 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.)
