Karaçay-Çerkesya

Karaçay-Çerkes Cumhuriyeti
	Karaçay-Çerkes Cumhuriyeti; ;
Bayrak	Arma
	Milli Marş: Karaçay-Çerkes Cumhuriyeti Millî Marşı
	Konum
	Karaçay-Çerkes CumhuriyetiKaraçay-Çerkes
	Yönetim
Ülke:	Rusya
Federâl Bölge:	Kuzey Kafkasya Federal Bölgesi
Ekonomik Bölge:	Kuzey Kafkasya Ekonomik Bölgesi
Başkent:	Çerkessk
Cumhurbaşkanı:	Raşid Temrezov
	Genel bilgiler
Yüzölçüm:	14.300 km² (5.521 sq mi)
Nüfus:	478.500
- Yoğunluk:	33 /km² (87 /sq mi)
	Diğer bilgiler
Dili:	Karaçay-Balkarca, Kabardeyce, Rusça, Nogayca, Abazaca
Kuruluş tarihi:	1993
Kodu:	90

Karaçay-Çerkes Cumhuriyeti; Kuzey Kafkasya'da bulunan, Rusya üyesi bir cumhuriyettir. Yüzölçümü 14.100 km²'dir. Başkenti Çerkessk olup, ikinci büyük kenti de Karaçayevsk'tir.

Coğrafya

Bölgede 130 adet göl vardır. Kafkasya'nın en yüksek dağı olan Elbruz, eğer Kafkaslar Avrupa'nın sınırı olarak kabul edilirse, Avrupa'nın en yüksek dağıdır. Karaçay rayonundaki Biyçe Sın önemli yaylalardandır. Bir tuz gölü de bulunur.

Ocak ayında sıcaklık ortalaması -3,2 °C, Temmuz ortalaması da +20,6 °C'dir.

Cumhuriyette altın, kömür ve kil yatakları işlenmektedir.

Karaçay-Çerkes Cumhuriyeti'nin güneyi dağlık, güzel manzaralı, mineral suları ve küçük gölleri bulunan turistik bir yöredir. Kuzeye doğru akan ırmakların dar ve uzun vadilerinde sulama ile yoğun (intansif) tarım yapılır. Bu vadilerde 3–5 km aralıklarla köyler sıralanır. Küçük ve büyükbaş hayvancılık ve arıcılık önemlidir. Karaçaylar geleneklerine daha fazla bağlıdırlar.

Tarih

Modern Karaçay-Çerkasya'nın bulunduğu bölge 1829-1838 yılları arasında Rus hakimiyetine girmiştir. Ruslar, 1830'dan sonra, özellikle 1860'larda yoğunlaşmak üzere bölgeyi kolonize etmişlerdir.

12 Ocak 1922'de Rus Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti'ne bağlı "Karaçay-Çerkes Özerk Oblastı" (K-ÇÖO ya da kısaca Karaçay-Çerkesya) adıyla kuruldu. Oblast, 26 Nisan 1926'da merkezi Karaçayevsk kenti olan Karaçay Özerk Oblastı (KÖO) ve merkezi Çerkessk olan Çerkes Ulusal Okrugu (ÇUO) biçiminde ikiye ayrıldı. ÇUO, 30 Nisan 1928'de "Çerkes Özerk Oblastı" (ÇÖO) adını aldı.

Çoğunlukla güneydeki dağlık kesim vadilerinde yaşayan Karaçaylar, İkinci Dünya Savaşı'nda, Sovyetler Birliği ile savaşmış Alman işgalcilerle iş birliği yaptıkları gerekçesiyle 1943'te Kazakistan'a sürüldüler, ayrıca Balkarlar, İnguşlar, Çeçenler, Ahıska Türkleri, Kırım Tatarları ve Kalmuklar da aynı gerekçelerle Kazakistan, Özbekistan ve Kırgızistan gibi uzak yerlere sürüldüler ve özerk yönetimleri de kaldırıldı. Karaçay ve Balkarların ayrıldığı toprakların bir bölümü Gürcistan'a bağlandı ve buralara Svanlar yerleştirildi. Bu halklara 1956 yılında, Sovyet üst yönetimince alınan bir karar gereğince hakları geri verildi, 1957 yılında da eski özerk yönetimleri yeniden oluşturularak, sürgündekiler eski topraklarına kısmen geri getirildiler. Eski Karaçay toprakları, mevcut Çerkes Özerk Oblastı ile birleştirilerek, 1926 öncesinde olduğu gibi yeniden bir Karaçay-Çerkes Özerk Oblası oluşturuldu. Svanlar ise getirildikleri Gürcistan'a geri gönderildiler. 1957 sonrasında Karaçaylar, eski yerleri dışında, Çerkessk kentine, Adıge, Rus ve Abaza yerleşmeleri ile bu yerlerin çevrelerine de yerleştirildiler.

Demografi

Karaçay-Çerkesya'da 2010 nüfus sayımına göre 478.500 kişi yaşamaktadır. Bu verilere göre Toplam doğurganlık hızı 1.51 olmaktadır. Bölgede kullanılan dilleri Rusça, Karaçayca ile Balkarca (Karaçay-Balkarca), Çerkesçe, Abazaca ve Nogayca oluşturur.

Etnik gruplar

Cumhuriyet nüfusu içinde 2010'da Karaçaylar %41, Ruslar %31,6, Çerkesler %11,9 idi. Diğer gruplar içinde Abazalar %7,8, Nogaylar %3,4, Osetler (3,333 ya da %0,8), Ukraynalılar (3.331 ya da %0,8), Ermeniler (3.197 ya da %0,7), Tatarlar (2.021 ya da %0,5), diğer küçük gruplar da nüfusun %0,5'i idi.^[1]

Etnik gruplar	1926 sayımı	1939 sayımı	1959 sayımı	1970 sayımı	1979 sayımı	1989 sayımı	2002 sayımı	2010 sayımı	Harita (2010 verileri)
Karaçaylar	52.875 (%52)	70.932 (%29,2)	67.830 (%24,4)	97.104 (%28,2)	109.196 (%29,7)	129.449 (%31,2)	169.198 (%38,5)	194,324 (%41,0)	Etnik dağılım.
Çerkesler	16.186 (%15,9)	17.667 (%7,3)	24.145 (%8,7)	31.190 (%9)	34.430 (%9,4)	40.241 (%9,7)	49.591 (%11,3)	56,466 (%11,9)
Abazalar	13.731 (%13,5)	14.138 (%5,8)	18.159 (%6,5)	22.896 (%6,6)	24.245 (%6,6)	27.475 (%6,6)	32.346 (%7,4)	36,919 (%7,8)
Ruslar	2.593 (%2,6)	118.785 (%48,8)	141.843 (%51)	162.442 (%47,1)	165.451 (%45,1)	175.931 (%42,4)	147.878 (%33,6)	150,025 (%31,6)
Nogaylar	6.263 (%6,2)	6.869 (%2,8)	8.903 (%3,2)	11.062 (%3,2)	11.872 (%3.2)	12.993 (%3,1)	14.873 (%3,4)	15,654 (%3,3)
Diğerleri	9.961 (%9,8)	14.810 (%6,1)	17.079 (%6,1)	19.957 (%5,8)	21.917 (%6)	28.881 (%7)	25.584 (%5,8)	18,892 (%4,0)

Din

2012'de Karaçay-Çerkesya'da din (Sreda Arena Atlas)^[2]^[3]

Rus Ortodoks Kilisesi			%13.2
Diğer Hristiyanlar			%1.8
İslam			%64
Yerli inançlar			%2
Ruhani ama dindar değil			%10
Ateizm ve dinsizlik			%3
Diğer/belirtmemiş			%6

2012 yılında yürütülmüş ve yaklaşık 57 bin kişiye soruların yönetildiği bir ankete göre Karaçay-Çerkesya ahalisinin %64'ü İslam'a, %13'ü Rus Ortodoks Kilisesi'ne bağlıdır. Toplumun geri kalan %2'si Karaçay ve Çerkes yerli dinine, %2'si ise mezhepsiz Hristiyanlığa veya diğer Hristiyan mezheplerine mensuptur.

Bu inanışlara ek olarak toplumun %10'u "ruhani, ancak dindar değil" olmadıklarını, %3'ü ateist olduklarını belirtmiştir. Geriye kalan %6 ise ya diğer dinlere mensuptur ya da hangi dine mensup olduklarını belirtmemiştir.

Kaynakça

^ Russian Federal State Statistics Service 25 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
^ "Arena: Atlas of Religions and Nationalities in Russia" 6 Aralık 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Sreda, 2012.
^ 2012 Arena Atlas Religion Maps. "Ogonek", № 34 (5243), 27/08/2012. Retrieved 21/04/2017. Archived.

Dış bağlantılar

Wikimedia Commons'ta Karaçay-Çerkesya ile ilgili ortam dosyaları mevcuttur.

[1] Russian Federal State Statistics Service 25 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..

[2012ArenaAtlas-2] "Arena: Atlas of Religions and Nationalities in Russia" 6 Aralık 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Sreda, 2012.

[2012Arena-religion-maps-3] 2012 Arena Atlas Religion Maps. "Ogonek", № 34 (5243), 27/08/2012. Retrieved 21/04/2017. Archived.

[1]

[2]

[3]

g t d Rusya'nın federal bölümleri
Cumhuriyetler	Adige Altay Başkurdistan Buryatya Çeçenistan Çuvaşistan Dağıstan Hakasya İnguşetya Kabardino-Balkarya Karelya Kırım³ Komi Kalmukya Karaçay-Çerkesya Mari El Mordovya Kuzey Osetya-Alanya Saha Tataristan Tuva Udmurtya
Kraylar	Altay Habarovsk Kamçatka Krasnodar Krasnoyarsk Perm Primorskiy Stavropol Zabaykalskiy
Oblastlar	Amur Arhangelsk Astrahan Belgorod Bryansk Çelyabinsk İrkutsk İvanovo Kaliningrad Kaluga Kemerovo Kirov Kostroma Kurgan Kursk Leningrad Lipetsk Magadan Moskova Murmansk Nijniy Novgorod Novgorod Novosibirsk Omsk Orenburg Oryol Penza Pskov Rostov Ryazan Sahalin Samara Saratov Smolensk Sverdlovsk Tambov Tomsk Tula Tver Tümen Ulyanovsk Vladimir Volgograd Vologda Voronej Yaroslavl
Federal şehirler	Moskova Sankt-Peterburg Sivastopol³
Özerk oblastlar	Yahudi
Özerk okruglar	Çukotka Hantı-Mansi¹ Nenets² Yamalo-Nenets¹
¹Tümen Oblastı'na bağlıdır. ²Arhangelsk Oblastı'na bağlıdır. ³ Kırım'ın ve Sivastopol şehrinin durumu Mart 2014'ten bu yana Rusya ile Ukrayna arasında ihtilaftadır. Ukrayna Kırım'ın kendisinin özerk cumhuriyetlerinden biri, Sivastopol'u ise özel statülü şehir olarak tanımakta, diğer taraftan Rusya ise Kırım'ı kendi federal birimi, Sivastopol'u ise kendi federal şehri olarak tanımaktadır.