Tahtacılar
| Toplam nüfus | |
|---|---|
300.000 - 500.000 (1987) [1] | |
| Önemli nüfusa sahip bölgeler | |
 : Akdeniz Bölgesi, Ege Bölgesi | |
| Diller | |
| Din | |
Tarihsel olarak Osmanlı döneminden beri ağaç işçiliğiyle uğraşan Tahtacılar, kökenlerini Üçok Türkmenlerine dayandıran bir Alevi Türkmen topluluğudur. Genellikle Ege ve Akdeniz bölgelerinin ormanlık ve dağlık kesimlerinde yaşamışlardır. Tahtacılar, Bektaşîlik ve Anadolu Aleviliği ile ortak yönler taşısalar da, kendilerine özgü inanç anlayışları ve ritüelleriyle farklı bir kimlik oluşturmuşlardır. Şamanist öğelerle Alevi-Bektaşi geleneklerinin harmanlandığı bu kültürel yapı; el sanatlarında, inanç pratiklerinde ve doğayla kurdukları sıkı ilişkide açıkça görülmektedir.[2][3][4]
Kökenleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Osmanlı döneminde Toros Dağları’nda yaşayan Tahtacılar, bölgedeki ormanlarda kereste üretimiyle uğraşmışlardır. Kesilen ağaçlar Antalya, Alanya, Finike ve çevresindeki limanlardan sevk edilirdi. Kereste ihracatı devletin tekelinde bulunmaktaydı ve 1477 yılına ait kayıtlara göre, kereste ve reçineden elde edilen gümrük gelirleri yaklaşık 3.500 altın dukaya ulaşmıştır.[5]
Timur, Türkistan ve Horasan'ı egemenliği altına alınca, yurtlarını terk etmek zorunda kalan Ağaçeriler'in bir bölümü İran'a, çoğunluğu da Anadolu'ya yerleşti. Diğer bazı kaynaklara göre, 466 yılında büyük bir göç dalgası meydana geldi ve Hunlara ait Ağaçeri kabileleri gelerek Anadolu'ya yerleşmiştir.
Moğolların Anadolu'yu işgal etmesi üzerine, buraya gelmiş olan Ağaçeriler bu kez Suriye ve Irak'a göç ettiler. Bunlardan bazılarının Timur'un ölümünden sonra 1405 yılında yeniden Anadolu'ya döndüğü ve bu dönemlerden itibaren 'Tahtacılar' olarak anıldığı kabul edilir. Fatih Sultan Mehmed' in, 1453 yılında İstanbul'un fethi sırasında kullanılan gemilerin yapımı için, Balıkesir' in Kaz Dağları'ndaki köylerden Tahtacıları da getirdiği bilinir.[6] Tahtacılar, araştırmacıların bir kesimi tarafından Yörükler ile aynı sosyal yapıda değerlendirilmişlerdir.[7]
Yazılı kaynaklarda Tahtacı adına ise ilk olarak 16. yüzyılda Osmanlı vergi nüfusu tahrir defterlerinde “Cemāat-ı Tahtacıyān” şeklinde rastlanmaktadır.[8]
.jpg)
Türkiye'de Yerleşim Yerleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Zamanla yerleşik yaşama geçmeye başlayan Tahtacılar günümüzde daha çok Adana, Mersin, Antalya, Muğla, Denizli, Isparta, Burdur, Aydın, İzmir, Manisa, Balıkesir, Çanakkale, Afyonkarahisar gibi illerde yaşamaktadırlar.
Adana'daki Tahtacı köyleri:
Mersin'deki Tahtacı köyleri:
- Toroslar: Dalakderesi, Düğdüören, Bekiralanı
- Erdemli: Tömük
- Silifke: Sayağzı, Kırtıl
- Mut: Yazalanı, Kayabaşı, Keleceköy, Kamaçukuru
- Tarsus: Çamalan, Kaburgediği
- Mezitli: Kuzucubelen
- Anamur: Kaşdişlen
- Bozyazı: Çubukkoyağı, Bahçekoyağı, Tekedüzü
Antalya'daki Tahtacı köyleri:
- Elmalı: Akçaeniş
- Finike: Alacadağ, Arifköy, Gökbük
- Kumluca: Beşikçi, Hızırkahya, Toptaş
- Manavgat: Dolbazlar, Sağırin
Muğla'daki Tahtacı köyleri:
Balıkesir'deki Tahtacı köyleri:
- Balıkesir: Türkali
- Burhaniye: Pelitköy, Tahtacı
- Edremit: Arıtaşı, Çamcı, Doyran, Kavlaklar, Mehmetalan, Tahtakuşlar
- Kepsut: Mehmetler
- Savaştepe: Kongurca
Çanakkale'deki Tahtacı köyleri:
- Çanakkale: Akçeşme, Çiftlikdere, Denizgöründü, Elmacık, Gürecik, Kayadere
- Ayvacık: Bahçedere, Güzelköy, Uzunalan
- Bayramiç: Karıncalı
- Ezine: Derbentbaşı, Koşuburun
- Denizli'deki Tahtacı köyleri:
- Sarayköy: Yeşilyurt
İzmir'deki Tahtacı köyleri:
- Bayındır: Turan, Yakapınar
- Bergama: Yerlitahtacı
Dil ve Din
[değiştir | kaynağı değiştir]İnançlarında ve yaşam biçimlerinde Şamanizm'e ilişkin kanıtlar bulunmasıyla birlikte, korudukları bu kültür, Alevilik inanç ve töreleri ile harmanlanmıştır. İçinde Öz Türkçe'den pek çok kelimeler barındıran, günümüze kadar muhafaza edebildikleri bir günlük konuşma dili kullanmaktadırlar. Kullandıkları ağız, yaşadıkları bölgelerin ağız özelliklerinden de beslenmiş, etkileşime girmiştir.
Kültür
[değiştir | kaynağı değiştir]Tahtacılar tarih boyunca hep doğayla iç içe yaşamışlardır. Giyim kuşamları, el sanatları, yemek kültürleri ile büyük bir kültürel zenginliğe sahiptirler. Örf, adet ve gelenekler bakımından Orta Asya Türk kültüründen izler taşırlar. Zanaat olarak sürdürdükleri ağaç işçiliğinde kadın - erkek birlikte çalışırlar. Bir kısım halk, Cumhuriyet ilan edildikten sonra azalan kamusal baskı nedeniyle ziraat, esnaflık, memurluk, serbest meslek vb. meslek gruplarına da ayrılmıştır. Eskiden bu yana süregelen önemli geleneklerinden birisi de bir düğünün hemen sonrası, yeni gelin olmuş kadınlar için yapılan 'Baş Bağlama' ritüelidir.[9]
Ünlü Tahtacılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Musa Eroğlu: Türk halk müziği sanatçısı ve bağlama virtüözü. Mersin Tahtacılarından olan Eroğlu, genellikle Tahtacı türküleri derlemektedir.
- Ahmet Günday: Türk halk müziği sanatçısı. Muğla Fethiye Tahtacılarından olan Günday, genellikle Tahtacı türküleri derlemiş ve seslendirmiştir. 13 Mart 2021 tarihinde vefat etmiştir.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Kuşçi, Ahmet. "Orta Toros Tahtacıları (Tarih ve Kültür)" (PDF). 22 Ekim 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- ^ Duran, Erol (29 Ağustos 2024). "Disclosing an Authentic Culture for Tourists' Discovery: The Tahtaci Turkmens". Journal of Turkish Studies. 8 (Volume 8 Issue 6): 925-941. doi:10.7827/TurkishStudies.4790.
- ^ Agency, Anadolu (8 Kasım 2017). "Turkmen culture comes alive at Tahtacı museum". Daily Sabah (İngilizce). Erişim tarihi: 5 Ekim 2025.
- ^ Efe, Recep; Soykan, Abdullah; Cürebal, İsa; Sönmez, Süleyman (19 Mart 2014). "Geographical Symbols in Beliefs of the Tahtacı Turkomans Around Kaz Mountain, W Turkey". Procedia - Social and Behavioral Sciences. 3rd International Geography Symposium, GEOMED2013, 10-13 June 2013, Antalya, Turkey. 120: 46-52. doi:10.1016/j.sbspro.2014.02.080. ISSN 1877-0428.
- ^ İnalcık, Halil (1969). The Ottoman Empire : the classical age, 1300-1600. Internet Archive. New Rochelle, N.Y. : Aristide D. Caratzas, Publisher. ISBN 978-0-89241-388-1.
- ^ "Tactacılar Kimdir ve Kökenleri Nereden Gelir? - Bölüm 3". www.turktoresi.com. Erişim tarihi: 5 Ekim 2025.
- ^ [1] 12 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Dr. İsmail Engin, Tahtacılar, Tahtacı Kimliğine ve Demografisine Giriş, Ant Yayınları, 1998.
- ^ Çıblak, Nilgün (2003). “Mersin Tahtacı Kültüründeki Terimler Üzerine Bir Deneme” 12 Kasım 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Folklor / Edebiyat, C.IX, S. XXXIII, ss.217-238.
- ^ [2] 12 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Veli Asan, Tahtacı Türkmenlerde Baş Bağlama, Cem Dergisi, S. 71, 1997.