Türkiye İş Bankası
 | |
 İş Bankası Genel Müdürlüğü, Levent, Beşiktaş | |
| Slogan | Türkiye'nin Bankası |
|---|---|
| Tip | Anonim şirket |
| Menkul değer sembolü | BİST: ISATR, ISBTR, ISCTR LSE: TIBD |
| Endüstri | Finansal hizmetler |
| Kuruluş | 26 Ağustos 1924) |
| Kurucu | Mustafa Kemal Atatürk |
| Genel merkezi | Ankara, Türkiye[1] (1924-2000) İş Kuleleri, Levent, İstanbul (2000-günümüz) |
| Hizmet alanları | Dünya çapında |
| Önemli kişiler | Adnan Bali (Yön. Kurulu Bşk.)[2] Hakan Aran (Genel Müdür)[2] |
| Ürün | Bankacılık ve sigorta |
| Net gelir | ₺72,3 milyar (2023)[3] |
| Toplam varlık | ₺2,5 trilyon (2023)[3] |
| Öz sermaye | ₺267,8 milyar (2023)[3] |
| Alt kuruluş(lar) | İşbank AG (Almanya) İşbank Georgia AŞ (Gürcistan) İşbank AŞ (Rusya)[3] Proemtia |
| Sahibi | İş Bankası Munzam Sandık Vakfı: %38,40 Cumhuriyet Halk Partisi: %28,09 Halka açık: %33,51 |
| Çalışan sayısı | 22.802 (2021)[3] |
| Web sitesi | i̇sbank.com.tr |
Türkiye İş Bankası AŞ, kısaca İş Bankası, Türkiye'de bireysel ve ticari bankacılık hizmeti sunan en büyük özel bankadır.[3] 1924'te Mustafa Kemal Atatürk'ün emriyle kurulan İş Bankası, cumhuriyet döneminin ilk ulusal bankasıdır.[4] 2023'te 2,5 trilyon Türk lirası aktif büyüklüğe[3] ulaşan banka, The Banker dergisinin açıkladığı sıralamaya göre ana sermaye bazında dünyanın en büyük 181. bankasıdır. Aralık 2021 itibarıyla 21'i yurt dışında olmak üzere 1.195 şube, 6.476 bankamatik ve 22 bini aşkın personeli bulunan İş Bankası'nın ayrıca Almanya'da İşbank AG, Gürcistan'da İşbank Georgia AŞ ve Rusya'da İşbank AŞ adıyla üç iştiraki vardır.[3]
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]"Vatanı kurtaracak ve yükseltecek tedbirlerin başında olarak halkın doğrudan itibar ve itimadından doğup meydana gelen tam manasıyla modern ve milli bir banka kurulması…" 1924 yılının Temmuz ayında Bakanlar Kurulunu toplayan Mustafa Kemal, milli bir banka kurulması konusundaki arzusunu böyle dile getirmiştir.[5] Cumhuriyet döneminin ilk ulusal bankası olan İş Bankası, Atatürk'ün direktifleriyle İzmir Birinci İktisat Kongresi'nde alınan “büyük sermayeli milli bir tedavül bankası teşkil edilerek sermayesinin yalnız ahali tarafından temini kabil olmadığı takdirde bir kısmının hükûmet tarafından hisse senedi satın alınmak suretiyle temini ve mütebaki sermayenin münhasıran Türklere aidiyeti” kararı doğrultusunda[6][7] Celal Bayar'ın liderliğinde Ankara'da 10 personel ile hizmete başlamıştır. 1924 yılının sonlarında İstanbul Şubesi, 1925 yılında ise İzmir ve Bursa Şubeleri açılmıştır.[8]
250.000 lirası ödenmiş 1 milyon lira sermaye ile 26 Ağustos 1924'te tek şube olarak kurulan İş Bankası, 8 kişilik bir kadro ile işe koyulmuştur.[9] Bankanın kurucuları arasında Mustafa Kemal Atatürk'ün yanı sıra taahhüt ettikleri sermayenin en az %10'unu ödeyen 36 kişi bulunuyordu.[10] Tüm Hindistan Müslüman Birliği tarafından Türk Kurtuluş Savaşı'na destek amacıyla gönderilen paradan geriye kalan 250.000 lira, Atatürk'ün bankaya sağladığı sermayeyi oluşturdu.[11][12] Kuruluşundan itibaren bankacılığın yanı sıra ülkenin ihtiyaç duyduğu alanlarda yatırımlara da girişen İş Bankası, şeker, cam, dokuma sektörlerinde yer almış, maden, liman, kömür işletmeleri gibi çok çeşitli alanlarda iştiraklere girişmiştir.[13] 1927 yılında İtibar-ı Milli Bankası ile birleşmiş ve sermayesini 4 milyona yükseltmiştir.[14]
En küçük tasarrufu değerlendirmek ve kalkınmaya aktarmak üzere kurulan İş Bankası, Türk toplumunda tasarruf bilincinin yerleşmesi ve gelişmesinde büyük rol oynamış, 1928 yılında Türkiye'ye ilk kumbaraları getirmiştir.[15] Takip eden yıllarda İş Bankası ülke genelinde şubeler açarak büyümeye başlamıştır. 1932 yılında Hamburg-Almanya ve İskenderiye-Mısır şubelerini açarak yurt dışında şube açan ilk Türk bankası olmuştur.[16] 1950'lerde İş Bankası iştirak portföyünü genişletmiştir. Bankanın iştirakleri Türk sanayinin itici gücü olurken, imalat sektörleri başta olmak üzere pek çok iş koluna yatırım yapılmış ve finansman sağlanmıştır. 1960'lı ve 1970'li yıllarda şubeleşmeye hız veren İş Bankası 1980'li yıllarda yurt dışındaki şube ağının gelişmesine özel önem vermiştir. 1980'li yıllarla birlikte, İş Bankası çok kanallı bankacılık vizyonu doğrultusunda geniş bir yelpazede müşterilerine hizmet sunmaya başlamıştır. 1982 yılında ilk ATM'leri Türkiye'ye getiren İş Bankası aynı zamanda "bankamatik" adının bir marka hâline gelmesini de sağlamıştır. 1991'de[17] hizmete sunulan “Mavi Hat” ve 1997 yılında ilk internet şubesinin kullanıma açılmasıyla, İş Bankası bu alanda öncü bir rol üstlenmiştir. O yıllardan itibaren İş Bankası, sunulan hizmetlerin kalitesi ve çeşitliliğini müşterilerinin istekleri ve beklentileri doğrultusunda artırmak için gerek AR-GE faaliyetleri gerekse yeni teknolojilerin kullanılması ile ilgili çalışmaları yürütmektedir. Oldukça teknolojik bir bankadır.
Yapı
[değiştir | kaynağı değiştir]Merkezi Kayıt Kuruluşu verilerine göre, 31 Aralık 2021 tarihi itibarıyla İş Bankası'nın ortaklık yapısı aşağıdaki gibidir:[18]
- Türkiye İş Bankası AŞ Mensupları Munzam Sosyal Güvenlik ve Yardımlaşma Sandığı Vakfı: %37,26
- Halka açık pay: %34,65
- Atatürk Hisseleri (Cumhuriyet Halk Partisi): %28,09
Atatürk'ün vasiyeti çerçevesinde mülkiyeti Cumhuriyet Halk Partisi'ne ait olan hisselere ilişkin temettü geliri, Türk Dil Kurumu ve Türk Tarih Kurumuna bırakılmıştır.[12][19] Bugüne kadar Atatürk hisseleri iki kez CHP'den alınıp hazineye devredildi, ancak daha sonra tekrar CHP'ye geçti. 14 Aralık 1953'te Demokrat Parti döneminde çıkarılan 6195 sayılı yasa ile CHP'nin mallarına el kondu ve bankadaki hisseleri hazineye verildi. CHP'nin başvurusu üzerine Anayasa Mahkemesi, 11 Ekim 1963 tarihli ve 963/124 sayılı kararıyla söz konusu kanunu iptal etti.[12][20] 12 Eylül Darbesi'nden sonra 16 Ekim 1981'de kabul edilen 2533 sayılı yasayla CHP dahil tüm siyasi partiler kapatıldı. Bu nedenle banka hisseleri bir kez daha hazineye devredildi. 1992'de kapatılan siyasi partilerin yeniden kurulmasının önü açılınca CHP de yeniden açıldı.[12] 1992-1997 yılları arasında banka hisseleri CHP ve hazine tarafından birlikte temsil edildi, bu tarihten sonra Yargıtay kararıyla yeniden tamamen CHP'ye geçti.[21][22]
İştirakler
[değiştir | kaynağı değiştir]![[icon]](/wiki/Dosya:Wiki_letter_w_cropped.svg){kind=small} | Bu alt başlığın genişletilmesi gerekiyor. Sayfayı düzenleyerek yardımcı olabilirsiniz. |
İş Yatırım
[değiştir | kaynağı değiştir] | |
| Tip | Anonim şirket |
|---|---|
| Menkul değer sembolü | BİST:İSMEN |
| Endüstri | Finansal piyasalar |
| Tür | Yatırım kurumu |
| Kuruluş | 18 Aralık 1996) |
| Kurucu | Mustafa Kemal Atatürk  |
| Genel merkezi | , |
| Önemli kişiler |
|
| Gelir | Özkaynak Büyüklüğü: 2,4 Milyar ₺ (2021 3.Ç.) |
| Net gelir | Konsolide Net Kâr: 882,1 Milyon ₺ (2021 3.Ç.) |
| Alt kuruluş(lar) |
|
| Sahibi |
|
| Çalışan sayısı | 538 (Eylül 2023) |
| Web sitesi | isyatirim.com.tr |
İş Yatırım Menkul Değerler AŞ, yatırım danışmanlığı, kurumsal finansman, portföy yönetimi, girişim sermayesi alanları ve hisse senedi piyasası, vadeli işlem ve opsiyon piyasası ile ayrıca varant piyasasında faaliyet gösteren bir şirkettir.
Türkiye'de 31 şubesi bulunan şirket, 2000 yılından itibaren toplam 13 milyar ABD dolarının üzerinde büyüklüğe sahip 160 adet birleşme ve devralma işlemi gerçekleştirmiştir.[23]
İş Yatırım'ın hisselerinin;[kaynak belirtilmeli]
- %66,65'i İş Bankası'na
- %2,43'ü İş Factoring Finansman Hizmetleri AŞ'ye
- %2,43'ü İş Finansal Kiralama AŞ'ye
- %0,17'si Camiş Yatırım Holding'e aittir.
- %29,32'si Borsa İstanbul'da işlem görmektedir.
Farklı yıllarda farklı kuruluşlar tarafından "Türkiye'nin En Beğenilen Aracı Kurumu", "En İyi Aracı Kurum", "Türkiye'nin En Beğenilen Yatırım Bankası", "Hisse Senetlerinde En Çok İşlem Hacmine Sahip Kuruluş" gibi ödüller almıştır.[24][25][26]
Anadolu Hayat Emeklilik
[değiştir | kaynağı değiştir]Anadolu Hayat Emeklilik, 1990 yılında "Türkiye'nin ilk hayat sigortası şirketi" olarak kurulan bir İş Bankası iştirakidir. 400'den fazla acentesi bulunur. Borsa İstanbul'da (BIST) ANHYT sembolü ile işlem görmektedir. Sigorta ve emeklilik sektöründen BIST Sürdürülebilirlik Endeksi'ne giren ilk şirkettir.[27]
Topkapı Danışmanlık
[değiştir | kaynağı değiştir]11 Eylül 2020 tarihinde İstanbul Ticaret Siciline tescil edilen Topkapı Danışmanlık, online alışveriş sektörü konusunda ortaklarına hizmet vermektedir. Trakya Yatırım Holding (%80), Efes Holding (%10), Maxis, Pazarama, Hamurlabs sirketlerini bünyesinde barındırmaktadır.[28]
Şişecam
[değiştir | kaynağı değiştir]1935 yılında Mustafa Kemal Atatürk'ün imzası ile İş Bankası tarafından Türkiye'nin cam sanayisini inşa etmek amacıyla kurulmuştur. 14 ülkede 45 tesiste üretim yapmaktadır. Şişecam yıllık 5,2 milyon ton cam üretim kapasitesine sahiptir.[29] Borsa İstanbul'da SISE koduyla işlem görmektedir.
Sosyal sorumluluk
[değiştir | kaynağı değiştir]İş Bankası'nın kurumsal sosyal sorumluluk politikasının temeli, kurucusu Atatürk tarafından öngörülen görev çizgisinde, toplumsal değerleri kalıcı ve süreklilik gösterecek şekilde koruyan ve geliştiren bir şekilde ülkeye katkıda bulunmaktır.[30]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Arşivlenmiş kopya". 1 Mart 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2025.
- ^ a b "Yönetim Kurulu Üyeleri". Türkiye İş Bankası. 16 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2021.
- ^ a b c d e f g h "Türkiye İş Bankası 2021 Entegre Faaliyet Raporu" (PDF). 8 Nisan 2022 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Nisan 2022.
- ^ "O Günlerden Bugünlere". Türkiye İş Bankası A.Ş. 23 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Şubat 2020.
- ^ Cemal Kutay, "Celal Bayar", I. Cilt, İstanbul, 1939, s. 25; Cemal Kutay, "Celal Bayar: Bir Türk'ün Biyografisi", İstanbul, Onan Matbaası, t.y., s. 82
- ^ A. Gündüz Ökçün, Türkiye İktisat Kongresi, 1923-İzmir Haberler-Belgeler-Yorumlar, Ankara, Sermaye Piyasası Kurulu Yayınları, s. 131
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 23 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Şubat 2020.
- ^ Uygur Kocabaşoğlu ve diğerleri (Tarih Vakfı Projesi), Türkiye İş Bankası Tarihi, Kültür Yayınları, İstanbul, 2001, s. 75.
- ^ Kocabaşoğlu, s. 74.
- ^ Kocabaşoğlu, s. 51-52.
- ^ "İş Bankası'nın temelinde Pakistan yardımı var". Hürriyet. 23 Ekim 2005. 22 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Şubat 2020.
- ^ a b c d Meydan, Sinan (17 Şubat 2020). "Atatürk'ün Vasiyeti ve İş Bankası'ndaki CHP Hisseleri". Sözcü. 22 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Şubat 2020.
- ^ Kocabaşoğlu, s. 698-700.
- ^ Kocabaşoğlu, s. 114.
- ^ Milliyet, 18 Eylül 1928.
- ^ "Türkiye İş Bankası 95 yaşında". Türkiye İş Bankası A.Ş. 26 Ağustos 2019. 23 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Şubat 2020.
- ^ Kocabaşoğlu, s. 541.
- ^ A.Ş, Türkiye İş Bankası. "Ortaklık Yapısı | Türkiye İş Bankası A.Ş." www.isbank.com.tr. 1 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ekim 2021.
- ^ "Bankamız Açıklaması". Türkiye İş Bankası A.Ş. 17 Eylül 2018. 23 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Şubat 2020.
- ^ Anayasa Mahkemesi Kararı - Esas No.: 1963/124 Karar No.: 1963/243 Karar tarihi: 11/10/1963[ölü/kırık bağlantı]
- ^ "İş Bankası Genel Müdürü Adnan Bali'den CHP hisseleri açıklaması!". Haberturk.com. 18 Şubat 2020. 22 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Şubat 2020.
- ^ Sağlam, Erdal (14 Şubat 2020). "İş Bankası'nın Hazine'ye devri mümkün mü?". Deutsche Welle. 22 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Şubat 2020.
- ^ "Kısaca İş Yatırım | İş Yatırım". www.isyatirim.com.tr. 6 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2015.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 9 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2015.
- ^ "2010 Central and Eastern Europe Awards for excellence: By country". Euromoney. 7 Tem 2010. 13 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Şubat 2024.
- ^ "Bireysel Emeklilik Şirketi | Anadolu Hayat Emeklilik". www.anadoluhayat.com.tr. 9 Şubat 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2025.
- ^ "İş Bankası, sanal depo şirketi Hamurlabs'a ortak oluyor". 13 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2025.
- ^ "Hakkımızda - Bir Bakışta Şişecam". Şişecam. 14 Şubat 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2025.
- ^ "Kurumsal Sosyal Sorumluluk". 7 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mart 2013.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
| Mevduat bankaları |
| ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Katılım bankaları |
| ||||||
| Kalkınma ve yatırım bankaları |
| ||||||
| Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu | |||||||
| Şube açan yabancı bankalar | |||||||
| İlgili kurumlar | |||||||
| Bankalar |
| ||||
|---|---|---|---|---|---|
| Şube Açan Yabancı Bankalar |
| ||||
| İlgili kurumlar | |||||
