Mohammad Ali Foroughi

Muhammed Ali Furugi (Farsça: محمد علی فروغی; 6 Ocak 1877 - 26 Kasım 1942), İranlı devlet adamı, diplomat, yazar ve akademisyendir. İran'ın çeşitli dönemlerinde başbakanlık yapmış ve modern İran'ın inşa sürecinde önemli roller oynamıştır.

Hayatı ve kariyeri

Muhammed Ali Furugi, 6 Ocak 1877'de Tahran'da dünyaya geldi. Babası Mirza Mehdi Han Furugi, tanınan bir akademisyen ve devlet adamıydı. Ailesi, dönemin entelektüellerinden olup İran'ın kültürel ve siyasi gelişimine katkı sağlayan isimlerden oluşmaktaydı. Furugi, küçük yaşta edebiyat, felsefe ve hukuk alanlarında eğitim almaya başladı.

Eğitimini Darüellmünin'de tamamladıktan sonra hukuk ve siyaset alanlarında kendini geliştirdi. Avrupa'daki modern düşünce akımlarından etkilenen Furugi, Fars edebiyatı ve Batı felsefesine dair çalışmalar yaptı. Klasik Fars edebiyatına duyduğu ilgiyi, Batı'nın rasyonalist ve aydınlanmacı düşünceleriyle birleştirerek İran'ın modernleşme sürecinde aktif rol oynadı.

Furugi, İran'ın anayasal devrim sürecinde aktif rol oynadı ve Meşrutiyet'in ilanından sonra farklı devlet görevlerinde bulundu. 1906 Anayasası'nın kabul edilmesinin ardından, Furugi devlet hizmetinde yer alarak farklı pozisyonlarda bulundu. Bir dönem Maliye Bakanlığı, Dışişleri Bakanlığı ve Adalet Bakanlığı gibi kritik görevler üretlendi.

Başbakanlık dönemleri

Muhammed Ali Furugi, İran'da üç kez başbakanlık yapmıştır:

1. 1925-1926: Pehlevi hanedanının kurulmasında büyük rol oynayarak Rıza Şah Pehlevi'yi tahta çıkarmış ve ilk başbakan olmuştur. Bu dönemde İran'ın merkeziyetçi bir yapıya kavuşması için yasal düzenlemeler yapmış, modern devlet kurumlarının oluşturulmasını desteklemiştir.
2. 1933-1935: İkinci kez başbakanlığa getirilmiş, ancak görevi kısa sümüştür. Bu süreçte İran'ın petrol gelirlerinin düzenlenmesi ve yabancı şirketlerle olan ekonomik ilişkilerin yeniden düzenlenmesi konularında çalışmalar yapmıştır.
3. 1941-1942: Rıza Şah'ın tahttan çekilmesi ve yerine Muhammed Rıza Pehlevi'nin geçmesi sürecini yönetmiş ve ülkede istikrarı sağlamak için önemli çalışmalar yapmıştır. Bu dönemde İran'ın II. Dünya Savaşı'ndaki tarafsız konumunun korunması ve uluslararası diplomasinin yönetilmesi gibi kritik meselelerle ilgilenmiştir.

Edebi ve akademik katkıları

Furugi, sadece bir devlet adamı olarak değil, aynı zamanda bir akademisyen ve edebiyatçı olarak da tanınmaktadır. Batı felsefesine dair eserler kaleme almış ve Fars edebiyatına önemli katkılarda bulunmuştur. Platon, Aristoteles ve Kant'ın bazı eserlerini Farsçaya çevirmiş ve İran'ın modernleşme sürecinde felsefi düşüncenin yayılmasına öncülük etmiştir.

Ayrıca, Fars edebiyatının klasik eserlerini inceleyen çalışmalar yapmış, Hafız, Sadi ve Firdevsi gibi şairlerin eserlerinin Batı dünyasında tanıtılması için çaba sarf etmiştir. Furugi'nin edebi ve akademik çalışmaları, İran'ın modernleşme hareketinin entelektüel temelini oluşturan önemli kaynaklar arasında sayılmaktadır.

Ölümü

Muhammed Ali Furugi, 26 Kasım 1942'de Tahran'da kalp krizi sonucu hayatını kaybetmiştir. İran'ın modernleşme sürecindeki çalışmalara ve siyasete liderlik etmiştir.

Kaynakça

• Abrahamian, Ervand. A History of Modern Iran. Cambridge University Press, 2008.
• Katouzian, Homa. State and Society in Iran. I.B. Tauris, 2006.

Dış bağlantılar

• [1] Britannica'da Muhammed Ali Furugi