Liberal uluslararası düzen
_(2).svg)
Uluslararası ilişkilerde, liberal uluslararası düzen (LUD), kurallara dayalı düzen (KDD) olarak da bilinir, 1940'ların sonlarından bu yana siyasi liberalizm, ekonomik liberalizm ve liberal enternasyonalizm temelinde küresel, kurala dayalı, yapılandırılmış ilişkiler kümesini tanımlar.[1] Daha spesifik olarak, çok taraflı kurumlar (Birleşmiş Milletler, Dünya Ticaret Örgütü ve Uluslararası Para Fonu gibi (IMF)) aracılığıyla uluslararası iş birliğini gerektirir ve insan eşitliği (özgürlük, hukukun üstünlüğü ve insan hakları), açık piyasalar, kolektif güvenlik, liberal demokrasinin teşviki ve parasal iş birliği tarafından oluşturulur.[1][2][3] Düzen, büyük ölçüde Amerika Birleşik Devletleri liderliğinde II. Dünya Savaşı'nın ardından kurulmuştur.[1][4]
Liberal uluslarası düzenin doğası ve varlığı bilim insanları tarafından tartışılmıştır.[1][5][6][7] LUD'un serbest ticareti genişletmesi, sermaye hareketliliğini artırması, demokrasiyi yayması, insan haklarını desteklemesi ve Batı'yı Sovyetler Birliği'nden kolektif olarak savunması takdir edilmiştir.[1] LUD, Kuzey Amerika, Batı Avrupa ve Japonya devletleri arasında benzeri görülmemiş bir iş birliğini kolaylaştırdı.[1] Zamanla LIO, ekonomik liberalizmin dünyanın geri kalanına yayılmasını kolaylaştırdı ve eskiden faşist veya komünist olan ülkelerde demokrasinin sağlamlaşmasına yardımcı oldu.[1]
LIO'nun kökenleri genellikle 1940'larda, genellikle 1945'te başladığı şeklinde tanımlanmıştır,[1] bazı akademisyenler 1941'deki Atlantik Bildirisi gibi II. Dünya Savaşı dönemi Müttefikleri arasındaki daha önceki anlaşmalara işaret etmektedir.[8] John Mearsheimer, LUD'un ancak Soğuk Savaş'ın bitiminden sonra ortaya çıktığını savunarak bu görüşe karşı çıkmıştır.[9] LUD'un temel kurucu üyeleri arasında Kuzey Amerika, Batı Avrupa ve Japonya devletleri yer almaktadır; bu devletler bir güvenlik topluluğu oluşturmaktadır.[1] LIO'nun özellikleri zamanla değişmiştir.[1] Bazı akademisyenler, LUD'un Soğuk Savaş varyasyonunun büyük ölçüde Batı ile sınırlı olduğunu ve Soğuk Savaş sonrası varyasyonunun daha geniş bir kapsama sahip olduğunu ve uluslararası kurumlara daha fazla yetki verdiğini belirtmektedir.[10]
LUD'un bazı yönleri liberal devletlerde popülizm, korumacılık ve yerlilik tarafından tehdit ediliyor[9][11][12][13][14][15] ve muhafazakarların LUD'a karşı artan düşmanlığı.[16] Bilim insanları, gömülü liberalizmin (veya Çift hareket'te ki mantığın) LUD'un temel ilkelerine yönelik kamu desteğinin sürdürülmesinde kilit rol oynadığını savunuyor; bazı bilim insanları gömülü liberalizmin bazı yönlerinin zayıflatılıp zayıflatılmadığı ve bunun da LUD'a karşı bir tepkiye yol açıp açmadığı sorusunu gündeme getiriyor.[13][17][18][19]
Dışarıdan, LUD otoriter devletler, otoriter olmayan devletler ve dünya siyasetindeki rollerinden hoşnutsuz devletler tarafından tehdit ediliyor.[9][20][21][22][23][24] Çin, Rusya, İran ve Kuzey Kore, LUD'a karşı öne çıkan rakipler olarak nitelendirildi.[9][21][22][25][26][27] Bazı akademisyenler, LUD'un tepkiye veya çöküşe yol açabilecek kendi kendini zayıflatan yönler içerdiğini ileri sürdüler.[20][26]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]- Kozmopolitan demokrasi
- Avrupa Birliği
- Avrupa bütünleşmesi
- Küresel vatandaşlık
- Hegemonya
- Liberal kurumsalcılık
- Liberal enternasyonalizm
- Liberalizm (uluslararası ilişkiler)
- Kutupluluk (uluslararası ilişkiler)
- Etki alanı
Konuyla ilgili yayınlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Bound to Fail: The Rise and Fall of the Liberal International Order - John J. Mearsheimer
- A World Imagined: Nostalgia and Liberal Order - Patrick Porter
- There's No Such Thing as 'the' Liberal World Order - Michael Lind
- Asia after the liberal international order - Amitav Acharya
- Misreading the “Liberal Order” - Paul Staniland
- Paeans to the ‘Postwar Order’ Won’t Save Us - Stephen Wertheim
- Why the West should stop talking about the “rules-based order” - Jerome Roos
- Robert Keohane. 1984. After Hegemony: Cooperation and Discord in the World Political Economy. Princeton University Press.
- John Ikenberry. 2001. After Victory: Institutions, Strategic Restraint, and the Rebuilding of Order after Major Wars. Princeton University Press.
- Latin America and the liberal international order - Tom Long
- Ordering the world? Liberal internationalism in theory and practice, editör G. John Ikenberry, Inderjeet Parmar, Doug Stokes
- Kyle M. Lascurettes ve Michael Poznansky. 2021. "International Order in Theory and Practice." - the Oxford Research Encyclopedia of International Studies.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c d e f g h i j Lake, David A.; Martin, Lisa L.; Risse, Thomas (Şubat 2021). "Challenges to the Liberal Order: Reflections on International Organization". International Organization (İngilizce). 75 (2): 225-257. doi:10.1017/S0020818320000636. ISSN 0020-8183. 22 Mayıs 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi11 Mayıs 2025.
- ^ Ikenberry, G. John (1 Ocak 2018). "The end of liberal international order?". International Affairs. 94 (1): 7-23. doi:10.1093/ia/iix241. ISSN 0020-5850. 29 Nisan 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi11 Mayıs 2025.
- ^ Norrlof, Carla; Poast, Paul; Cohen, Benjamin J; Croteau, Sabreena; Khanna, Aashna; McDowell, Daniel; Wang, Hongying; Winecoff, W Kindred (1 Mayıs 2020). "Global Monetary Order and the Liberal Order Debate". International Studies Perspectives. 21 (2): 109-153. doi:10.1093/isp/ekaa001. ISSN 1528-3577. 25 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi11 Mayıs 2025.
- ^ Wright, Thomas (12 Eylül 2018). "The Return to Great-Power Rivalry Was Inevitable". The Atlantic (İngilizce). 12 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mayıs 2025.
- ^ Ikenberry, G. John (1 Temmuz 2009). After Victory: Institutions, Strategic Restraint, and the Rebuilding of Order after Major Wars. Princeton University Press. doi:10.2307/j.ctt7t1s5. ISBN 978-1-4008-2396-3.
- ^ Mearsheimer, John J. (25 Eylül 2018). Great Delusion: Liberal Dreams and International Realities. Yale University Press. doi:10.2307/j.ctv5cgb1w. ISBN 978-0-300-24053-5.
- ^ global, the (16 Nisan 2019). "The End of a Liberal International Order That Never Existed • The Global". The Global (İngilizce). 23 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mayıs 2025.
- ^ "Partners of first resort : America, Europe, and the future of the West | WorldCat.org". search.worldcat.org (İngilizce). 25 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mayıs 2025.
- ^ a b c d Mearsheimer, John J. (1 Nisan 2019). "Bound to Fail: The Rise and Fall of the Liberal International Order". International Security. 43 (4): 7-50. doi:10.1162/isec_a_00342. ISSN 0162-2889. 5 Mayıs 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi11 Mayıs 2025.
- ^ Börzel, Tanja A.; Zürn, Michael (Şubat 2021). "Contestations of the Liberal International Order: From Liberal Multilateralism to Postnational Liberalism". International Organization (İngilizce). 75 (2): 282-305. doi:10.1017/S0020818320000570. ISSN 0020-8183. 28 Mayıs 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi11 Mayıs 2025.
- ^ Flaherty, Thomas M.; Rogowski, Ronald (Şubat 2021). "Rising Inequality As a Threat to the Liberal International Order". International Organization (İngilizce). 75 (2): 495-523. doi:10.1017/S0020818321000163. ISSN 0020-8183. 1 Ekim 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi11 Mayıs 2025.
- ^ Broz, J. Lawrence; Frieden, Jeffry; Weymouth, Stephen (Şubat 2021). "Populism in Place: The Economic Geography of the Globalization Backlash". International Organization (İngilizce). 75 (2): 464-494. doi:10.1017/S0020818320000314. ISSN 0020-8183. 28 Mayıs 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi11 Mayıs 2025.
- ^ a b Goldstein, Judith; Gulotty, Robert (Şubat 2021). "America and the Trade Regime: What Went Wrong?". International Organization (İngilizce). 75 (2): 524-557. doi:10.1017/S002081832000065X. ISSN 0020-8183. 5 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi11 Mayıs 2025.
- ^ Musgrave, Paul (27 Mayıs 2019). "International Hegemony Meets Domestic Politics: Why Liberals can be Pessimists". Security Studies. 28 (3): 451-478. doi:10.1080/09636412.2019.1604983. ISSN 0963-6412. 12 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi11 Mayıs 2025.
- ^ Mukherjee, Rohan (1 Nisan 2024). "Hierarchy and Endogenous Contestation in the Liberal International Order". Global Studies Quarterly. 4 (2): ksae028. doi:10.1093/isagsq/ksae028. ISSN 2634-3797. 8 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi11 Mayıs 2025.
- ^ Williams, Michael C (6 Mayıs 2025). "The crisis of the conservative international order". International Affairs. 101 (3): 947-965. doi:10.1093/ia/iiaf011. ISSN 0020-5850.
- ^ Ruggie, John Gerard (Nisan 1982). "International regimes, transactions, and change: embedded liberalism in the postwar economic order". International Organization (İngilizce). 36 (2): 379-415. doi:10.1017/S0020818300018993. ISSN 1531-5088. 18 Nisan 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi11 Mayıs 2025.
- ^ Mansfield, Edward D.; Rudra, Nita (Şubat 2021). "Embedded Liberalism in the Digital Era". International Organization (İngilizce). 75 (2): 558-585. doi:10.1017/S0020818320000569. ISSN 0020-8183. 10 Aralık 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi11 Mayıs 2025.
- ^ Martin, Lisa L. (2025). "Global Governance: The Twin Challenges of Economic Inequality and Disinformation". World Politics. 77 (1): 127-135. doi:10.1353/wp.0.a915395. ISSN 1086-3338. 30 Mart 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi11 Mayıs 2025.
- ^ a b Farrell, Henry; Newman, Abraham L. (Şubat 2021). "The Janus Face of the Liberal International Information Order: When Global Institutions Are Self-Undermining". International Organization (İngilizce). 75 (2): 333-358. doi:10.1017/S0020818320000302. ISSN 0020-8183. 15 Mart 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi11 Mayıs 2025.
- ^ a b Weiss, Jessica Chen; Wallace, Jeremy L. (Şubat 2021). "Domestic Politics, China's Rise, and the Future of the Liberal International Order". International Organization (İngilizce). 75 (2): 635-664. doi:10.1017/S002081832000048X. ISSN 0020-8183. 25 Mayıs 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi11 Mayıs 2025.
- ^ a b Adler-Nissen, Rebecca; Zarakol, Ayşe (Şubat 2021). "Struggles for Recognition: The Liberal International Order and the Merger of Its Discontents". International Organization (İngilizce). 75 (2): 611-634. doi:10.1017/S0020818320000454. ISSN 0020-8183. 25 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi11 Mayıs 2025.
- ^ Cooley, Alexander; Nexon, Daniel (26 Mart 2021). "The Illiberal Tide | Foreign Affairs". www.foreignaffairs.com (İngilizce). 27 Şubat 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mayıs 2025.
- ^ Meyerrose, Anna M.; Nooruddin, Irfan (1 Mart 2025). "Trojan horses in liberal international organizations? How democratic backsliders undermine the UNHRC". The Review of International Organizations (İngilizce). 20 (1): 125-156. doi:10.1007/s11558-023-09511-6. ISSN 1559-744X. 7 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi11 Mayıs 2025.
- ^ Kristinsson, Thorsteinn (1 Şubat 2023). "Networks of order in East Asia: Beyond hegemonic theories of the Liberal International Order". International Politics (İngilizce). 60 (1): 1-24. doi:10.1057/s41311-021-00361-w. ISSN 1740-3898. 11 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi11 Mayıs 2025.
- ^ a b Beckley, Michael (14 Şubat 2022). "Enemies of My Enemy | Foreign Affairs". www.foreignaffairs.com (İngilizce). 3 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mayıs 2025.
- ^ Goldstein, Judith (1 Haziran 2022). "Wither the Trade Regime?". International Studies Review. 24 (2): viac019. doi:10.1093/isr/viac019. ISSN 1521-9488.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Will Current World Order Survive Without US Power? - Rajesh Rajagopalan
- How do you solve a problem like the liberal international order? - Jeet Heer
- The Amnesia of the U.S. Foreign Policy Establishment - John Glaser
- Mourning a phantom: the cherished “rules-based order” never existed - Helen Thompson
- The ‘Liberal World Order’ Was Built With Blood - Vincent Bevins
- The flawed promise of a liberal world order - Saif Khattak
- Welcome back to 1945: The liberal world order was always a myth - Aris Roussinos
- The Myth of the Liberal international order - Hans Kundnani