Irak el-Kaidesi
| Irak el-Kaidesi | |
|---|---|
القاعدة في العراق | |
.svg) | |
| Kuruluş | 17 Ekim 2004-15 Ocak 2006 |
| Bağlılık | El-Kaide |
| Lider(ler) | Ebu Musab ez-Zerkavi |
| Merkez(ler) | Felluce, Irak |
| Etkin bölgeler | Irak |
| İdeoloji | Cihatçı Selefilik[1] Vehhabîlik Şiilik karşıtlığı[2] |
| Rakip(ler) | Ürdün |
| Çatışma(lar) | Irak Direnişi |
Irak el-Kaidesi (Arapça: القاعدة في العراق) veya diğer kullanımıyla Tanzim Kaide el-Cihad fi Bilad er-Rafideyn (Arapça: تنظيم قاعدة الجهاد في بلاد الرافدين), el-Kaide'ye bağlı olarak Irak'ta faaliyet gösteren yasa dışı silahlı cihatçı Selefi grup.
Tevhit ve Cihat Cemaati lideri Ebu Musab ez-Zerkavi tarafından 17 Ekim 2004'te İnternet'te yayınlanan bir bildiriyle, örgütün el-Kaide ve lideri Usame bin Ladin'e bağlılık yemini etmesiyle kuruldu. Örgüt, başta Irak'taki Şii topluluklara yönelik olmak üzere Irak Direnişi sırasında sivillere karşı onlarca bombalı saldırı ve intihar saldırısı düzenledi. Örgütün sözcüsü Ebu Maysara el-Iraki 15 Ocak 2006'da, "Irak'ı işgalden kurtarmak, tüm mücahitleri tek bir çatı altında toplamak ve birlikte hareket etmesini sağlamak ve İslam ile Sünnet bayrağını yüceltme" amacıyla, Irak el-Kaidesi'nin de aralarında olduğu altı örgütün birleşmesiyle Mücahit Şura Meclisi adlı çatı örgütün kurulduğunu duyurdu.
Tarihçesi ve faaliyetleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Kuruluşu ve 2004
[değiştir | kaynağı değiştir]Ebu Musab ez-Zerkavi tarafından 1999'da Ürdün'de kurulan ve 2001'de patlak veren Afganistan Savaşı sonrasında ez-Zerkavi'nin Irak'a hareket ederek faaliyetlerine burada devam ettiren Tevhit ve Cihat Cemaati, Mart 2003'te Irak'ın İşgali ile başlayan Irak Savaşı'yla birlikte Irak'ta silahlı faaliyetlere başladı.[3] Örgüt lideri ez-Zerkavi tarafından 17 Ekim 2004'te İnternet'te yayınlanan bir bildiriyle, örgütün el-Kaide ve lideri Usame bin Ladin'e bağlılık yemini etmesiyle Irak el-Kaidesi kuruldu.[4]
Ekim 2004 sonlarında örgüt mensupları, Irak'a turist olarak gelen Japon Shosei Koda'yı kaçırdı. 26 Ekim günü Al Jazeera'nin İnternet'ten elde ederek yayınladığı videoda yer alan örgüt mensupları, ülkedeki askerî birimlerini çekmesi için Japonya'ya 48 saat vermekte ve bunun olmaması durumunda Koda'nın durumunun da "[Nick] Berg ve [Kenneth] Bigley ve diğer kâfirler" gibi olacağını ifade etmekteydi.[5] Japon kuvvetleri bu video sonrasında ülkeden çekilmezken, Koda'nın başı vücudundan ayrılmış haldeki cenazesi 30 Ekim günü Bağdat'ta, Amerika Birleşik Devletleri bayrağına sarılmış hâlde bulundu.[6]
19 Aralık 2004'te, Necef'teki bir cenaze töreni ile Kerbela'daki bir otobüs yapılan bomba yüklü araçlarla yapılan intihar saldırılarında en az 67 kişi öldü.[7][8] Ez-Zerkavi tarafından saldırıların kendilerince gerçekleştirilmediğine yönelik açıklama yapılsa da,[9][10] bazı kaynaklar saldırılardan örgütü sorumlu tutmaktadır.[11][12]
2005
[değiştir | kaynağı değiştir]Güvenlik birimlerince 2008'de ele geçirilen belgelere göre yapılanma, 2005 yılından itibaren, kendilerine karşı tavır takınan Irak'taki aşiret liderleri ile milliyetçi isyancıları sistematik olarak öldürmeye başladı.[13] 30 Ocak'ta gerçekleştirilen milletvekili seçimleri sırasında, 100'ün üzerinde oy verme noktasına yapılan saldırılarda saldırganlar dahil en az 44 kişi öldü.[14] El-Zerkavi sonradan yaptığı açıklamada, seçimlere karşı olduğunu ve saldırıların kendileri tarafından gerçekleştirdiğini ifade etti.[15] 28 Şubat'ta el-Hille'de, güvenlik birimlerinde işe girme başvurusu yapma amacıyla toplanan kalabalığa bomba yüklü araçla gerçekleştirilen intihar saldırısında en az 100 kişi (farklı kaynaklara göre 125'e kadar çıkmaktadır) yaşamını yitirdi.[16][17][18][19] Irak el-Kaidesi'ne bağlı bir kişi tarafından gerçekleştirdiği tespit edilen saldırı, dönem itibarıyla Irak Direnişi'ndeki en ölümcül saldırıydı.[17][19]
2 Nisan'da, Ebu Gureyb'de yer alan Ebu Gureyb Cezaevi'ne, örgüt üyeleri tarafından silahlı saldırı gerçekleştirildi. Cezaevindeki Amerikan güçlerinin karşılık vermesiyle çatışma yaşandı. 44 Amerikan askerî personelinin yaralandığı, Amerikalı yetkililerin açıklamasına göre ise en az 1 militanın öldüğü saldırının amacını el-Zerkavi, cezaevinde tutulan mahkûmlara işkence yapılması olarak göstermişti.[20][21][22] 6 Temmuz'da örgüt tarafından İnternet'te yayınlanan mesajla "Yahudi ve Hristiyanların müttefiki" Mısır'ın Irak Büyükelçisi İhab eş-Şerif'in kendileri tarafından kaçırıldığı,[23] ertesi gün yayınlanan mesajla ise eş-Şerif'in öldürüldüğü duyuruldu.[24] Mısırlı hükûmet yetkilileri de ölümü doğruladı.[25] 16 Temmuz'da, Museyyib'deki bir Şii camisinin önünde bulunan pazar yerinde gerçekleştirilen intihar saldırısında en az 100 kişi öldü.[26] 17 ve 18 Temmuz'da da Bağdat ve çevresinde gerçekleştirilen bombalı saldırılarla birlikte, üç günün sonunda 150'nin üzerine kişi yaşamını yitirirken; Irak el-Kaidesi tarafından İnternet'te yapılan açıklamada saldırıların kendileri tarafından, Bağdat'ın kontrolünü ele geçirme amacıyla yapıldığı belirtildi.[27]
19 Ağustos'ta, Ürdün'ün Akabe şehri açıklarında demirlemiş iki Amerikan savaş gemisine Katyuşa roketleriyle el-Kaide bağlantılı kişiler tarafından saldırı düzenlendi. Gönderilen üç roket de gemileri tutturamazken, yakınlardaki bir fabrikaya düşen roketlerden biri Ürdünlü bir askerin ölümüne yok açtı.[28][29][30] 14 Eylül'de, Bağdat'ta meydana gelen en az 12 bombalı saldırıda 160'ın üzerinde can kaybı yaşanırken, aynı gün örgütün İnternet üzerinden yaptığı açıklamada saldırıların sorumlulukları üstlenildi ve Irak genelindeki Şiilere karşı savaş başlatıldığı bildirildi.[31][32] 16 Eylül'de, Tuzhurmatu'daki Şiilerin gittiği el-Resul el-Azam Camii'ne, cuma namazı çıkışında bomba yüklü araçla gerçekleştirilen intihar saldırısında 13 kişi öldürüldü.[33]
24 Ekim'de, Bağdat'taki Ishtar Sheraton Hotel ile Palestine Hotel'e düzenlenen ve sonradan örgüt tarafından yapılan açıklamayla sorumluluklarının üstlenildiği bombalı saldırılarda en az 17 kişi yaşamını yitirdi.[34] 9 Kasım'da örgüt militanlarının, Amman'daki üç otele birkaç dakika arayla düzenlediği intihar saldırılarında saldırganlar dahil 63 kişi öldü.[35] 18 Kasım'da, örgüt mensuplarının Hanekin'deki iki Şii camisindeki cuma namazı çıkışı sonrası gerçekleştirilen intihar saldırıları, farklı söylemlere göre en az 90 veya 150 kişinin ölümüne yol açtı.[36][37]
2006
[değiştir | kaynağı değiştir]Örgütün sözcüsü Ebu Maysara el-Iraki 15 Ocak 2006'da, "Irak'ı işgalden kurtarmak, tüm mücahitleri tek bir çatı altında toplamak ve birlikte hareket etmesini sağlamak ve İslam ile Sünnet bayrağını yüceltme" amacıyla; Irak el-Kaidesi, Ceyş et-Tayfa el-Mensure, Katbiyan Ensar el-Tevhid vel Sünnet, Seray el-Cihad, el-Gureba Taburları ve el-Ahval Taburları'nun birleşmesiyle Mücahit Şura Meclisi adlı çatı örgütün kurulduğunu duyurdu.[38]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi;winepJune14isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme) - ^ "Al-Zarqawi declares war on Iraqi Shia". Al Jazeera. 14 Eylül 2005. 3 Mart 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Şubat 2015.
- ^ Zelin, Aaron Y. (Haziran 2014). "The War between ISIS and al-Qaeda for Supremacy of the Global Jihadist Movement" (PDF) (İngilizce). Washington Yakın Doğu Araştırmaları Enstitüsü. 9 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 5 Ekim 2016.
- ^ Pool, Jeffrey (15 Aralık 2004). "Zarqawi's Pledge of Allegiance to Al-Qaeda: From Mu'Asker Al-Battar, Issue 21" (İngilizce). Jamestown Vakfı. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2016.
- ^ "Group seizes Japanese man in Iraq" (İngilizce). BBC News. 27 Ekim 2004. 6 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ekim 2016.
- ^ "Beheaded Japanese to be flown home" (İngilizce). Tokyo: CNN. 1 Kasım 2004. 22 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ekim 2016.
- ^ "Bombs in Karbala, Najaf kill 67". Bağdat: CNN. 19 Aralık 2004. 20 Eylül 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ekim 2016.
- ^ el-Ubeydi, Abdul Hüseyin (21 Aralık 2004). "Twin Bombings in Iraq Kill 67" (İngilizce). Necef: The Moscow Times. 8 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ekim 2016.
- ^ "Coalition Warfare, Part II: How Zarqawi Fits into Bin Laden's World Front". Terrorism Focus (İngilizce). 2 (8). The Jamestown Foundation. 28 Nisan 2005. 15 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi5 Ekim 2016.
- ^ "Country Reports on Terrorism (2004)" (İngilizce). Amerika Birleşik Devletleri Dışişleri Bakanlığı. 27 Nisan 2005. 6 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ekim 2016.
- ^ Riedel, Bruce (2010). The Search for Al Qaeda: Its Leadership, Ideology, and Future (İngilizce). Brookings Institution Press. s. 100. ISBN 0815704526. 6 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ekim 2016.
- ^ Guidère, Mathieu (2012). Historical Dictionary of Islamic Fundamentalism (İngilizce). Scarecrow Press. s. 386. ISBN 0810879654. 6 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ekim 2016.
- ^ Ware, Michael (11 Haziran 2008). "Papers give peek inside al Qaeda in Iraq" (İngilizce). Bağdat: CNN. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ekim 2016.
- ^ Filkins, Dexter (31 Ocak 2005). "Defying Threats, Millions of Iraqis Flock to Polls" (İngilizce). Bağdat: The New York Times. 29 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ekim 2016.
- ^ "Allawi urges unity after Iraq vote" (İngilizce). Bağdat: CNN. 1 Şubat 2005. 8 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ekim 2016.
- ^ "100 dead in Iraq bomb carnage" (İngilizce). The Guardian. 28 Şubat 2005. 25 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ekim 2016.
- ^ a b "Iraq car bombing causes carnage" (İngilizce). BBC News. 28 Şubat 2005. 17 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ekim 2016.
- ^ Diamond, John (1 Mart 2005). "Iraq suicide bomber kills at least 120" (İngilizce). Bağdat: USA Today. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ekim 2016.
- ^ a b Napoleoni, Loretta (2011). Insurgent Iraq: Al Zarqawi and the New Generation (İngilizce). Seven Stories Press. s. 129. ISBN 1583228098. 9 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ekim 2016.
- ^ "Al-Qaida claims attack on Abu Ghraib" (İngilizce). Bağdat: NBC News. Associated Press. 3 Nisan 2005. 25 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ekim 2016.
- ^ Knickmeyer, Ellen (5 Nisan 2005). "Zarqawi Said to Be Behind Iraq Raid" (İngilizce). Bağdat: The Washington Post. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ekim 2016.
- ^ Myers, Lisa (7 Nisan 2005). "Zarqawi posts Abu Ghraib attack video on web" (İngilizce). NBC News. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ekim 2016.
- ^ "Al-Qaeda threatens to kill abducted Egyptian envoy" (İngilizce). Dubai: Middle East Online. 6 Temmuz 2005. 30 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ekim 2016.
- ^ "Al-Qaeda claims to have killed Egyptian envoy" (İngilizce). Bağdat: The New York Times. 7 Temmuz 2005. 9 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ekim 2016.
- ^ "Captors kill Egypt envoy to Iraq" (İngilizce). BBC News. 8 Temmuz 2005. 14 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ekim 2016.
- ^ Mosher, Andy; Sarhan, Saad (18 Temmuz 2005). "Death Toll Rises to 100 in Suicide Blast in Iraq" (İngilizce). Bağdat: The Washington Post. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ekim 2016.
- ^ Howard, Michael (18 Temmuz 2005). "Three days of suicide bombs leave 150 dead" (İngilizce). Erbil: The Guardian. 30 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ekim 2016.
- ^ Cordesman, Anthony H.; Al-Rodhan, Khalid R. (2006). Gulf Military Forces in an Era of Asymmetric Wars (İngilizce). Greenwood Publishing Group. s. 500. ISBN 0313084815. 10 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ekim 2016.
- ^ Fattah, Hassan M.; Wong, Edward (20 Ağustos 2005). "U.S. Ships Target in Rocket Attack in Jordan's Port" (İngilizce). Akabe: The Washington Post. 9 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ekim 2016.
- ^ "Jordan rockets miss US Navy ship" (İngilizce). BBC News. 19 Ağustos 2005. 6 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ekim 2016.
- ^ "Another wave of bombings hit Iraq" (İngilizce). Bağdat: International Herald Tribune. 15 Eylül 2006. 28 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ekim 2016.
- ^ "Scores killed in Baghdad attacks" (İngilizce). BBC News. 14 Eylül 2006. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ekim 2016.
- ^ Tavernise, Sabrina (17 Eylül 2005). "20 die as insurgents in Iraq target Shiites". Bağdat: International Herald Tribune. 12 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ekim 2016.
- ^ "Al-Qaeda claims it bombed Baghdad hotels" (İngilizce). Bağdat: USA Today. Associated Press. 25 Ekim 2005. 8 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ekim 2016.
- ^ "Jordan remembers victims of 2005 hotel bombings" (İngilizce). Amman: The Jordan Times. 8 Kasım 2014. 24 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Eylül 2016.
- ^ "Suicide bombers kill scores in 2 Iraqi cities" (İngilizce). Bağdat: CNN. 19 Kasım 2005. 25 Şubat 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ekim 2016.
- ^ Vermaat, Emerson (22 Kasım 2005). "Emerson Vermaat: Zaqawi's men of evil strike in Khanaqin- a city of peace and harmony" (İngilizce). Bağdat: Militant Islam Monitor. 28 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ekim 2016.
- ^ Abedin, Mahan (28 Mart 2006). "Mujahideen Shura Council in Iraq: Fact or Fiction?" (İngilizce). The Jamestown Foundation. 30 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2016.
Konuyla ilgili yayınlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Kaválek, Tomáš. "From al-Qaeda in Iraq to Islamic State: The Story of Insurgency in Iraq and Syria in 2003-2015". Alternatives: Turkish Journal of International Relations (İngilizce). 14 (1). ss. 1-32. 18 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi24 Eylül 2020.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Kirdar, M. J. (Haziran 2011). AQAM Futures Project Case Studies Series: Al Qaede in Iraq (PDF) (İngilizce). 20 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
