Francesco Della Suda
Francesco Della Suda veya Fâik Paşa (d. 1814, Syra – ö. 19 Kasım 1866, İstanbul), İtalyan asıllı Osmanlı eczacısıdır. Eczacılığın Türkiye'deki öncülerindendir.
Hakkında
[değiştir | kaynağı değiştir]Osmanlı İmparatorluğu'nun Syra adasında yoksul bir ailenin oğlu olarak dünyaya gelmiştir. 1826 yılında on iki yaşlarında geldiği İstanbul'da bir yetimhaneye yerleştirilir ve eczanede çırak olarak çalışır. Bir süre sonra Maltepe Askeri Hastanesi'nde eczacı yardımcısı olarak çalışıp Mekteb-i Tıbbiye'nin eczacı sınıfına girerek 1844'te asker eczacı olarak mezun olmuştur. Kırım Savaşı'nda ordu sağlık kuruluşlarının ilaç ve tıbbi malzeme gereksinimlerini karşılamak için büyük bir gayret sarf etmiş, Osmanlı ordusunun Merkez Eczanesi müdürlüğüne getirilmiştir. 1859'da mirlivalığa (tümgeneralliğe) yükselmiştir.
1855 Paris'de (Exposition Universelle des produits de l'Agriculture, de l'Industrie et des Beaux-Arts), 1862 Londra'da (The London International Exhibition of Industry and Art), ve 1863 İstanbul'da (Sergi-i Umûmî-i Osmânî) düzenlenen uluslararası sergilere katılarak ilaç ve morfin koleksiyonları ile madalyalar kazanmıştır.[1] 1849'da Beyoğlu Pera Caddesi (İstiklal Caddesi) üzerinde açtığı Büyük Eczane (Grand Pharmacie Della Suda) İstanbul'un ilk eczanelerindendir. Cemiyet-i Eczacıyan der Asitane-i Aliyye (Société de Pharmacie de Constantinople) ve Cemiyet-i Tıbbiye-i Şahane[2] (Société Impériale de Médicine de Constantinople) derneklerinin kurucularından olan Fâik Paşa Sociéte de Pharmacie de Paris'in (bugünkü Académie Nationale de Pharmacie) ilk Osmanlı üyesi olmuştur.[3]
Fâik Paşa unvanı
[değiştir | kaynağı değiştir]1800'lü yıllarda İstanbul'da yaşamış olan Francesco della Suda'nın İstiklal Caddesi üstünde adı “Grand Pharmacie della Suda” adlı bir eczanesi vardır. Osmanlı devletine yaptığı hizmetlerden dolayı 'Paşa' unvanı alır ve adı da Della Suda yerine Fâik Paşa olarak değiştirilmiştir. Avrupa'da en iyi afyon olarak bilinen yüksek kalitede morfin içeren Türk afyonu, Avrupa sergilerinde Francesco della Sudda ve oğlu Giorgio della Sudda (1835-1913) tarafından sergilenmiş ve ödüllendirilmiştir.[4] Döneme ait, günümüze kadar dayanan taş binaların yer aldığı Çukurcuma Fâik Paşa Caddesi ve Turnacıbaşı'ndan Galatasaray'a uzanan “Fâik Paşa Yokuşu” adını Francesco della Suda'dan almıştır.[5][6][7] Abdülaziz döneminin ünlü eczacısının, Saint-Esprit Mezarlığı'nda mermer bir katafalkın üzerinde bir büstü bulunmaktadır.[8]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ [1] Deux personnalités du monde pharmaceutique dans l'Empire Ottoman (Fransızca)
- ^ Tarih ve toplum: aylık ansiklopedik dergi, 39. cilt İletişim Yayınları/Perka A. Ş., 2003
- ^ [2] 13 Eylül 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Osmanlı Araştırmaları “BİR İTALYAN ECZACI: FAİK PAŞA”
- ^ [3][ölü/kırık bağlantı] Osmanlı Bilimi Araştırmaları XI/1-2 (2009-10) syf. 289-290
- ^ [4] 27 Eylül 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. THY Skylife, Ufuk Sarışen :“Çukurcuma”
- ^ [5] 19 Nisan 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Sabah Gaz. Arşivi 2005/04/05 “Çukurcuma'nın çehresi değişiyor ” - erişim 25 Nisan 2012
- ^ [6][ölü/kırık bağlantı] Hürriyet Gaz. Arşivi Melda Narmanlı ÇİMEN: 18.08.2005 “Zamansızlığın ara yeri Çukurcuma”- erişim 25 Nisan 2012
- ^ [7] 22 Ağustos 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Beyoğlu Gazetesi 18/12/2004 Saadet ÖZEN “Saint-Esprit Katedrali'nin Altındaki Tarih”- erişim 25 Nisan 2012
- AnaBritanica Genel Kültür Ansiklopedisi, Ana Yayincilik, Istanbul, 1993.
- Tarih ve toplum: aylık ansiklopedik dergi, 223-229. sayılar İletişim Yayınları, 2002 syf.23 Musemma Sabancıoğlu “Francesco Della Sudda’nın Mezarı”