Eskişehir (il)
| Eskişehir | |
|---|---|
 İlin Türkiye'deki konumu | |
 İl sınırları haritası | |
| Ülke | Türkiye |
| Coğrafi bölge | İç Anadolu Bölgesi |
| İl merkezi | Eskişehir |
| İdare | |
| • Vali | Hüseyin Aksoy[1] |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 13.925 km² |
| Nüfus | |
| • Toplam | 812.320 |
| • Kır | - |
| • Şehir | 812320 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 222 |
| İl plaka kodu | 26 |
Resmî site T.C. Eskişehir Valiliği | |
Eskişehir, Türkiye'nin bir ilidir. Merkezi Eskişehir olan il, nüfus bakımından Ankara, Konya ve Kayseri'den sonra İç Anadolu Bölgesi'nin dördüncü büyük ilidir. Nüfusu, 2023 sonu TÜİK istatistiklerine göre 915.418 idi.[2] Eskişehir'in güncel nüfusu, 921.630'dur.[3]
Türk Silahlı Kuvvetleri Hava Kuvvetleri Komutanlığı'na bağlı Muharip Hava Kuvveti Komutanlığı, Hava Füze Savunma Komutanlığı, 1. Hava İkmal ve Bakım Merkezi Komutanlığı ve 1. Ana Jet Üs Komutanlığı Eskişehir'de bulunmaktadır. Ayrıca, hem askerî hem de sivil amaçlarla kullanılan Hasan Polatkan Havalimanı da ilde bulunmaktadır.
Eskişehir'in trafik plaka kodu 26'dır.
Coğrafya
[değiştir | kaynağı değiştir]Eskişehir, İç Anadolu Bölgesi'nin kuzeybatısında yer almaktadır. İl merkezi; kuzeyinde Mihalgazi ve Sarıcakaya, doğusunda Alpu, Mihalıççık ve Ankara, güneyinde Mahmudiye, Seyitgazi ve Afyonkarahisar, batısında ise İnönü ve Kütahya ile çevrilidir.[4]
Eskişehir'in deniz seviyesinden yüksekliği 792 metredir.[5]
İç Anadolu stepleri ile Kuzey Anadolu ve Batı Anadolu ormanları, şehrin bitki örtüsünü oluşturur. Sündiken Dağlarının güney yamaçlarında, 1.000 metreden sonra meşe çalılıkları; daha yükseklerde bodur meşeler görülür. 1.300 metreden sonra yer yer kara çamlar bulunur. Bazı bölgelerde karaçamların arasında kızılçamlar da görülür. Eskişehir'in güneyindeki platolarda orman bulunmaz, fakat bölgesel step bitkileri vardır. Porsuk ve Keskin derelerinin kenarlarında söğütler, kavaklar, karaağaçlar ve koruluklar bulunur.[6]
Eskişehir'den geçen iki önemli akarsu Sakarya Nehri ve Porsuk Çayı'dır. Bu akarsuların il sınırları içinde iki baraj bulunmaktadır. Porsuk Çayı üzerinde Porsuk Barajı, Sakarya Nehri üzerinde ise Gökçekaya Barajı bulunmaktadır.
Yer altı zenginlikleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Kalabak suyu
[değiştir | kaynağı değiştir]Kalabak suyu, Eskişehir ile özdeşleşmiş bir içme suyudur. Atatürk'ün bir seyahati sırasında ikram edilen suyun tadını beğenmemesi üzerine suyun araştırılması için verilen talimat doğrultusunda Türkmen Dağı eteklerinden bulunup 1936 yılında şehre getirilen sudur.[7][8] Önceleri tankerlerde satılan su, son yıllarda damacana sistemiyle dağıtılmaktadır. 2013 yılında Sağlık Bakanlığı’nca yapılan resmî analizlere göre Türkiye’de incelenen 115 su markası arasında içilebilir sular sıralamasında üçüncü sırada yer almıştır.[9]
Lületaşı
[değiştir | kaynağı değiştir]
Lületaşının Türkiye’de işlenebilir türü yalnız Eskişehir’de bulunmaktadır. ‘Beyaz altın’, ‘deniz köpüğü’ ve ‘Eskişehir taşı’ gibi adlandırmalar, lületaşının değerini, rengini ve kaynağını anlamlı bir biçimde ortaya koymaktadır.[10] Lületaşı, magnezyum ve silisyum esaslı ana kaya parçalarının yerin muhtelif derinliklerindeki başkalaşım katmanları içinde, hidrotermal etkilerle hidratlaşması sonucunda oluşmuş değerli bir taştır. Lületaşı ve benzer minerallere, Yunanistan'daki bazı adalarda, Moravya'da, Fransa'da, İspanya'da ve Fas'ta ve ABD'de de rastlanmaktadır.[11]
Eskişehir ilinin Karatepe, Sarıkavak, Türkmentokat ve Gökçeoğlu köylerindeki sahalarda, yüzeyden 300 metreyi aşan derinliklerde içinde dağınık yumrular hâlinde lületaşı bulunan başkalaşım katmanlarına rastlanır.[12]
Arkeolojik çalışmalar, lületaşının yaklaşık beş bin yıl öncesinden bilindiğini ve değişik amaçlarla kullanıldığını göstermiştir.[11] Günümüzde lületaşı süs eşyası ve özellikle pipo yapımında kullanılmaktadır. Ayrıca lületaşı, radyasyon emici özelliğinden dolayı uzay gemilerinde izolasyon malzemesi olarak da kullanılır.[13]
Bor madeni
[değiştir | kaynağı değiştir]
Bölge, bor madeni yönünden önemli rezervlere sahiptir ve Kırka'da bulunan tinkal madeni işlenerek %33 oranında borik oksit (B₂O₃) elde edilmektedir.[14] Perlit, manyezit, kalsedon, krom, toryum ve torit Eskişehir'de bulunan diğer madenlerdir.[15]
Termal kaynaklar
[değiştir | kaynağı değiştir]Eskişehir, konumu gereği sıcak su kaynaklarının tam üzerinde bulunmaktadır. Şehir merkezinde ‘Sıcak Sular’ olarak isimlendirilen bölgede doğal termal kaynaklar bulunmakta; çok sayıda hamam hizmet vermektedir. Sıcak sular, Porsuk Çayı'nın güney kısmında geniş bir alan içinde bulunmaktadır. Suyun kaynağında 47 °C'ye ulaşan sıcaklık, bazı alanlarda 35 °C'ye kadar düşmekte, bazı alanlarda ise 55 °C'ye kadar yükselmektedir. Hamamlardaki su hafif demirli ve kükürtlüdür.[16]
Bu bölgede çarşı içerisindeki tulumbalardan sıcak su akmakta olup, su bir dönem yakın bölgelerdeki evlere de verilmiştir. Yine il sınırları içerisinde Sakarı Ilıcaları, Hasırca, Kızılinler, Uyuzhamam-Alpu, Alpanos-Seyitgazi, Çardak(Hamamkarahisar)-Günyüzü, Yarıkçı-Mihalıççık ve Yalınlı-Beylikova bilinen kaplıcalardır.[17]
Yönetim
[değiştir | kaynağı değiştir]Merkezi Yönetim
[değiştir | kaynağı değiştir]
Büyükşehir illerinde merkezi yönetim, vali, il müdürleri ve il danışma kurulundan oluşur.
Eskişehir, 'büyükşehir' statüsündedir. Bu özelliğine göre yönetimi belirlenmiştir. Protokolde ilk sırada yer alan vali, merkezi yönetimi temsil eder ve cumhurbaşkanı tarafından atanır.
Büyükşehir yapılan illerde, İl Genel Meclisi, yetki ve görevlerini Büyükşehir Belediye Meclisi'ne devretmiş ve kaldırılmıştır.
Eskişehir Valisi, 1963 Trabzon Köprübaşı doğumlu Hüseyin AKSOY, Ağustos 2023/376 sayılı kararla Aydın Valisi iken atanmıştır.
Vali ve kaymakamlara ait bilgiler Eskişehir'in ilçeleri sayfasında gösterilmiştir.
Yerel Yönetim
[değiştir | kaynağı değiştir]Büyükşehir belediyelerinde yerel yönetim; büyükşehir belediye başkanı, büyükşehir belediye meclisi ve büyükşehir belediye encümeninden oluşur.
Yerel yönetimi temsil eden Büyükşehir Belediye Başkanı, ildeki tüm seçmenlerin oy çokluğu ile seçilir. Yerel seçimlerde İlçe Belediye Başkanı ve İlçe Belediye Meclisi için de oy kullanılarak ilçelerin belediye meclisleri oluşur. İlçe Belediye Meclislerinden alınan üyeler; başkan kontenjanı, ilçe nüfusu ve parti oy oranı dikkate alınarak Büyükşehir Belediye Meclisini oluşturur. Bu mecliste ilçe belediye başkanları da yer alır.[18][19] Meclisin başkanı Büyükşehir Belediye Başkanı'dır.
Büyükşehir belediye encümeni, belediye başkanının başkanlığında, belediye meclisinin kendi üyeleri arasından bir yıl için gizli oyla seçeceği beş üye ile biri genel sekreter, biri malî hizmetler birim amiri olmak üzere belediye başkanının her yıl birim amirleri arasından seçeceği beş üyeden oluşur. (5216 saylı kanun 16.madde)
Eskişehir Büyükşehir Belediye Başkanı, 1970 Eskişehir doğumlu Ayşe Ünlüce (CHP), 31 Mart 2024 yerel seçimlerinde %51.03 oy oranıyla seçilmiştir.[20]
İlçe belediyeleri, 2024 Türkiye yerel seçimlerine göre, dört değişik parti tarafından yönetilmektedir. Bu ilçelerden 4'ü AKP, 9'u CHP, 1'i BBP ve 1'i DSP'li belediye başkanıdır.[21]
Eskişehir Büyükşehir Belediye Meclisi üye sayısı 46'dır (Büyükşehir Belediye Başkanı, 14 ilçe belediye başkanı ve 31 üye). Bunların 13'ü AK Parti, 29'u CHP, 2'si DSP, 2'si BBP mensubudur.[22]
Büyükşehir ve ilçe belediye başkanlarına ait bilgiler Eskişehir'in ilçeleri sayfasında gösterilmiştir.
TBMM'de Vekil Sayısı
[değiştir | kaynağı değiştir]Eskişehir, 14 Mayıs 2023'te yapılan genel seçimlerde 6 milletvekilini Türkiye Büyük Millet Meclisine göndermiştir.
NOT : 14 Mayıs 2023 Genel Seçimleri'nde İYİ Parti Eskişehir Milletvekili olarak seçilen İdris Nebi Hatipoğlu, 7 Kasım 2023 tarihinde AK Parti'ye geçerek bu partinin milletvekili olmuştur.[23]
14 Mayıs 2023 Genel Seçim sonuçlarına göre seçilen milletvekilleri ve partileri şöyledir:
- Fatih Dönmez (AK Parti)
- Ayşen Gürcan (AKP)
- İbrahim Arslan (CHP)
- Utku Çakırözer (CHP)
- Jale Nur Süllü (CHP)
- İdris Nebi Hatipoğlu (AKP)
Nüfus
[değiştir | kaynağı değiştir]Eskişehir'in yerli halkı manavlardan oluşmaktadır. Şehirde Kırım Tatarlarının sayısı da fazladır. Eskişehir ili, Bulgaristan göçmenlerinin de buraya yerleşmesiyle özellikle 1950-55 ve 1965-70 dönemlerinde büyük bir nüfus artışı göstermiştir. İlin nüfusu 1970'te 460.000, 1980'de 543.802, 1990'da 641.000, 2010'da 765.000 kişi olmuştur.[24]
Eskişehir'in nüfusu TÜİK 2021 verilerine göre 898.369'du. Eskişehir'in güncel nüfusu 921.630'dur.[3] İlin yüzölçümü 13.960 km²'dir.[25] İlde km²'ye 64 kişi düşmektedir. Eskişehir'de yıllık nüfus artış oranı ‰18.5 olmuştur.[26] 2019 yılında TÜİK verilerine göre 14 ilçe belediyesi, bu belediyelerde toplam 539 mahalle bulunmaktadır.
BM raporuna göre yaşanabilirlik açısından Türkiye'nin en iyi ikinci şehri olan Eskişehir'in demografik yapısı şu şekildedir:[27]
| Eskişehir Demografisi[28] | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Madde | Türkiye Oranı | Eskişehir Oranı | İller Arasında Sırası | |||||
| Yılık nüfus artış hızı (binde): | 18,3 | 9,6 | 21 | |||||
| Net iç göç oranı (binde): | ... | 17,8 | 8 | |||||
| Toplam doğurganlık | 55 | 44 | 78 | |||||
| Bağımlılık oranı (yüzde) | 2,5 | 1,7 | 80 | |||||
| Bebek ölüm oranı (binde) | 43 | 40 | 79 | |||||
| Okur yazarlık oranı (yüzde) | 98,7 | 99 | 2 | |||||
| Üniversite mezunlarının oranı (yüzde) | 7,8 | 8,6 | 2 | |||||
| Doktor başına kişi sayısı | 764 | 630 | 3 | |||||
| Hastane yatağı başına kişi sayısı (2001) | 430 | 245 | 2 | |||||
| Eskişehir il nüfus bilgileri | ||||
|---|---|---|---|---|
| Yıl | Toplam | Sıra | Fark | Şehir - Kır |
| 1927[29] | 154.332 | 42 | %27 41.565 112.767 %73 | |
| 1935[30] | 183.205 | 44 | %19  |
%31 56.730 126.475 %69 |
| 1940[31] | 206.794 | 42 | %13 |
%34 70.894 135.900 %66 |
| 1945[32] | 244.251 | 38 | %18 |
%37 90.593 153.658 %63 |
| 1950[33] | 276.164 | 38 | %13 |
%36 100.724 175.440 %64 |
| 1955[34] | 323.511 | 34 | %17 |
%43 138.314 185.197 %57 |
| 1960[35] | 368.827 | 33 | %14 |
%48 176.360 192.467 %52 |
| 1965[36] | 415.101 | 33 | %13 |
%48 200.332 214.769 %52 |
| 1970[37] | 459.367 | 31 | %11 |
%54 245.905 213.462 %46 |
| 1975[38] | 495.097 | 33 | %8 |
%59 292.110 202.987 %41 |
| 1980[39] | 543.802 | 33 | %10 |
%63 343.923 199.879 %37 |
| 1985[40] | 597.397 | 33 | %10 |
%68 404.236 193.161 %32 |
| 1990[41] | 641.057 | 31 | %7 |
%74 477.436 163.621 %26 |
| 2000[42] | 706.009 | 31 | %10 |
%79 557.028 148.981 %21 |
| 2007[43] | 724.849 | 28 | %3 |
%86 625.453 99.396 %14 |
| 2008[44] | 741.739 | 28 | %2 |
%88 653.663 88.076 %12 |
| 2009[45] | 755.427 | 27 | %2 |
%89 669.444 85.983 %11 |
| 2010[46] | 764.584 | 26 | %1 |
%89 681.854 82.730 %11 |
| 2011[47] | 781.247 | 25 | %2 |
%90 700.355 80.892 %10 |
| 2012[48] | 789.750 | 25 | %1 |
%90 710.830 78.920 %10 |
| 2013[49] | 799.724 | 25 | %1 |
Şehir ve kır ayrımı kaldırılmıştır. |
| 2014[50] | 812.320 | 25 | %2
| |
| 2015[51] | 826.716 | 25 | %2
| |
| 2016[51] | 844.842 | 25 | %2
| |
| 2017[51] | 860.620 | 25 | %2
| |
| 2018[51] | 871.187 | 25 | %1
| |
| 2019[51] | 887.475 | 25 | %2
| |
| 2020[51] | 888.828 | 25 | %0
| |
| 2021[51] | 898.369 | 25 | %1
| |
| 2022[51] | 906.617 | 25 | %1
| |
| 2023[51] | 915.418 | 25 | %1
| |
Güncel Nüfus Değerleri (TÜİK 6 Şubat 2025 verileri[52])
Eskişehir il nüfusu: 921.630 (2024 sonu). İlin yüzölçümü 13.960 km2'dir. İlde km2'ye 66 kişi düşmektedir. (Yoğunluğun en fazla olduğu ilçe 381 kişi ile Odunpazarı’dır.
İlde yıllık nüfus artış oranı %0,68 olmuştur. Nüfus artış oranı en yüksek ve en düşük olan ilçeler: Odunpazarı (%1,21) ve Han (%-7,99)
06 Şubat 2025 TÜİK verilerine göre 14 ilçe ve belediye, bu belediyelerde toplam 540 mahalle bulunmaktadır.
| 2024 yılı sonunda Eskişehir ili ve ilçelerinin yerleşim yeri ve nüfusla ilgili sayısal bilgileri | |||||||
| İlçe | Nüfus 2023 | Nüfus 2024 | Fark | N.Artışı % | Mah.Say. | Alanı km2[53] | Yoğunluk |
| Alpu | 10.678 | 10.072 | -606 | -5,68 | 33 | 1028 | 10 |
| Beylikova | 6.016 | 5.723 | -293 | -4,87 | 25 | 715 | 8 |
| Çifteler | 14.926 | 14.814 | -112 | -0,75 | 28 | 858 | 17 |
| Günyüzü | 5.679 | 5.261 | -418 | -7,36 | 22 | 828 | 6 |
| Han | 2.352 | 2.164 | -188 | -7,99 | 15 | 378 | 6 |
| İnönü | 6.244 | 6.194 | -50 | -0,80 | 16 | 345 | 18 |
| Mahmudiye | 7.715 | 7.524 | -191 | -2,48 | 19 | 659 | 11 |
| Mihalgazi | 3.037 | 2.934 | -103 | -3,39 | 9 | 109 | 27 |
| Mihalıççık | 8.576 | 7.959 | -617 | -7,19 | 53 | 1809 | 4 |
| Odunpazarı | 421.469 | 426.581 | 5.112 | 1,21 | 85 | 1120 | 381 |
| Sarıcakaya | 4.651 | 4.534 | -117 | -2,52 | 14 | 382 | 12 |
| Seyitgazi | 13.481 | 12.878 | -603 | -4,47 | 51 | 1578 | 8 |
| Sivrihisar | 20.478 | 20.258 | -220 | -1,07 | 78 | 2748 | 7 |
| Tepebaşı | 390.116 | 394.734 | 4.618 | 1,18 | 92 | 1403 | 281 |
| Eskişehir | 915.418 | 921.630 | 6.212 | 0,68 | 540 | 13.960 | 66 |
Ekonomi
[değiştir | kaynağı değiştir]
Sosyo-ekonomik gelişmişlik açısından Türkiye'nin önde gelen illerinden biri olup 32 milyon m² alanında 783 kuruluş ile faaliyet gösteren Türkiye'nin en büyük organize sanayi bölgelerinden birine sahiptir.[55] 1950'lerin sonundan bu yana il ekonomisinin temelini oluşturan sanayisinin geçmişi, Bağdat Demiryolu'nun yapımı sırasında 1894'te kurulan Cer Atölyesi'ne kadar uzanır ve bu atölye 1924 yılında TCDD işletmesine devredilmiştir.[56]
İlde büyük devlet işletmelerinin yanı sıra 1960 sonrasında hız kazanan yerel sermaye yatırımlarıyla gerçekleşmiş çok sayıda özel kuruluş bulunur. Başlıca sanayi dalları gıda, tekstil, lokomotif üretimi, makine imalatı, tuğla, kiremit ve çimentodur. Sanayi kuruluşlarının hemen hemen hepsi şehir merkezinde toplanmıştır.[57] Ayrıca kentte lokomotif ve motor, basma, şeker, çimento, tuğla ve kiremit, un, bisküvi ve şekerleme, beton direk, uçak bakımı ve onarımı (TUSAŞ), sirke ve şarap, sunta ve mobilya, buzdolabı ve soba fabrikaları bulunmaktadır. Organize sanayi bölgesinde bunlara ek olarak çeşitli üretimler yapacak fabrikalar da bulunmaktadır. Küçük sanayi sitesinde, ağaç işleri, madeni eşya, dökümcüler ve çeşitli imalat ve iş tezgâhları vardır. İlin sanayi çarşısında, oto motor tamir ve bakım atölyeleri ile tezgâhları mevcuttur. 2006 yılı sonu itibarıyla şehirde çalışan sendikalı işçi sayısı ise 48.790'dır.[58]
İl, 2007 yılında gerçekleştirdiği 472 milyon 118 bin dolarlık ihracatla ülke genelinde 19. sırada yer almıştır. 2007 yılında yapılan ihracatın yaklaşık 7 milyon doları tarım, 450 milyon doları sanayi ve 15 milyon doları ise madencilik sektörüne aittir.[59]
Şehrin dışarıya sattığı başlıca ticari mallar tarım ürünleri, ham ve konsantre halde çeşitli cevherler, şeker, bisküvi, çimento, buzdolabı, motorlu kara taşıtları, hava araçlarına ait parçalar, seramik ürünler ve lületaşından yapılmış hediyelik eşyalardır. Başlıca ithal malları; kazanlar, makineler, mekanik cihazlar, elektrikli makine ve cihazlar, kara taşıtları, plastikler ve mamulleri ile dericilikte ve boyacılıkta kullanılan malzemelerdir.[60]
Yer altı zenginliği Eskişehir'in önemli ekonomik kaynaklarından biridir. Madencilik, ilin sanayisinin gelişmesinde ve yıllar içinde ihracatın artmasında önemli bir yere sahiptir. İl genelindeki önemli maden rezervlerinden bazıları; manyezit, krom, bor, kil, mermer ve lületaşıdır.
Lületaşı, yıllar boyunca işlenmeden yurt dışına ihraç edildikten sonra, 1970'lerde ham ihracatının yasaklanmasıyla ildeki atölyelerde işlenip pipo ve süs eşyası hâline getirilerek işlenmiş şekilde ihraç edilmeye başlanmıştır. Sepiyolit madeni de Eskişehir'in önemli yeraltı zenginliklerindendir.
Krom madeni, Eskişehir'in diğer önemli yeraltı zenginliklerinden biridir. Krom; çelik ve diğer maddelerin kaplanmasında, savunma sanayisinde, refrakter malzeme üretiminde ve çeşitli kimyasallarda kullanılmaktadır.
İldeki önemli madenlerden biri ise Etibank Kırka Boraks İşletmesi tarafından çıkarılan bor tuzlarıdır.
Ayrıca tuğla, kiremit ve seramik üretiminde kullanılan kil de ilin önemli rezervlerindendir.[61]
Sanayi
[değiştir | kaynağı değiştir]Mevcut Eskişehir Organize Sanayi Bölgesinde (ESO) 2022 verilerine göre 830 firma faaliyet göstermektedir.[kaynak belirtilmeli] Şehir Üniversite ve gençlik merkezli bir yapı olmasına rağmen son 3 yıl içerisinde %100 den fazla bir artış ile sanayi açısından gelişmektedir. Büyük şehirlerdeki işçilik ücretlerinin yüksek olması aynı zamanda sanayi bölgelerinde yer kalmaması nedeniyle şehrin organize sanayisi gelişmektedir.[62]
Üç adet üniversitenin olması ve aynı zamanda çok sayıda mesleki eğitim okullarının olması sebebiyle şehrin sanayi açısından gelişimi devam etmektedir. Aynı şekilde şehrin demiryolu ile ülkenin dört noktasındaki limanları birbirine bağlıyor olması sanayi için ihtiyaç duyulan taşımacılık hizmetini kolaylaştırmaktadır.
Başlıca Yabancı sermayeli şirketler
GKN, Wessel, Saint Gobain, Torrecid, Candy Hoover, Knauf, Vaillant, Das Lager vb....
En büyük kuruluşları ise;
ETİ GIDA ŞİRKETLER TOPLULUĞU: Yaklaşık 6000 çalışanı ile Anadolu'nun 7. Büyük Şirketi, Türkiye'nin ciro bazında 31. Büyük şirketidir. Ulusal AR-GE merkezine sahip ETI MAKİNE A.Ş. bünyesinde bulunmaktadır. Her türlü yabancı üretimi makine ve imalatı ile birlikte inavasyon yeteneği olan ekipmanların tasarımı ve montajını 100 kişilik mühendis kadrosu ile gerçekleştirmektedir.
Eskişehir Organize Sanayi Bölgesi'ndeki, güneş enerji santrali yatırımları son yıllarda artış göstermiştir. 2022 yılında Eskişehir OSB'de güneş enerji santrali sayısı 7 iken 2024 yılı itibarıyla 77'ye yükselmiştir.[63]
Kültür ve sanat
[değiştir | kaynağı değiştir]
Eskişehir, üniversite kenti olması nedeniyle sosyal aktivite yönünden oldukça zengindir. Şehirde Eskişehir Büyükşehir Belediyesi Şehir Tiyatroları'nın 3 sahnesi vardır. Birincisi Haller Gençlik Merkezi Tepebaşı Sahnesi'dir. 27 Mart 2001 Dünya Tiyatrolar Gününde açılmıştır. Tek sahneye sahip olup salon 202 kişiliktir.[64] Şehir Tiyatrolarının Oyunları sergilenmektedir. Bir diğeri İki Eylül caddesinde bulunan B.S.M. Turgut Özakman Tiyatro Salonudur. 9 Nisan 2002 tarihinde açılmıştır. Sahne 178 kişiliktir.[64] Şehir Tiyatrolarının etkinlikleri gerçekleşmekte olup ayrıca fuaye, sergi, seminer ve toplantı amaçlı da kullanılmaktadır. Sonuncusu ise Büyükşehir Belediyesi Sanat ve Kültür Sarayı Tiyatro Salonudur ve 569 kişiliktir.[64] Merkezde Şehir Tiyatroları etkinlikleri gerçekleşmekte ve ayrıca Devlet Opera ve Bale etkinlikleri gerçekleşmektedir.
Ayrıca şehirde 3 adet kültür merkezi bulunmaktadır. İlki İki Eylül Caddesi'nde bulunan Yunus Emre Kültür Merkezi'dir. Çeşitli tiyatro, seminer ve gösterilerin yapıldığı bir merkezdir. Bir diğeri eski hal olan ve Büyükşehir Belediye Başkanı Yılmaz Büyükerşen tarafından kültür merkezine çevrilen Anadolu Üniversitesine yakınlığından dolayı öğrenciler tarafından da büyük rağbet gören Haller Gençlik Merkezi'dir. Diğer bir kültür merkezi ise Atatürk Kültür Merkezi'dir. 19. yüzyıldan kalan tarihi Surp Yerrortutyun Ermeni Kilisesi bugün Zübeyde Hanım Kültür Merkezi olarak kullanılmaktadır. 1650 senesinde inşa edilmiş Sivrihisar Surp Yerrortutyun Kilisesi restore edilerek 2015 yılında kullanıma açılmıştır.[65]
Şehir sinema salonu yönünden de oldukça zengindir. Şehirde Cinetime (Özdilek AVM), Cinema Pink (Kanatlı AVM), Eskişehir Kültür Merkezi, Paribu Cineverse (Espark AVM), Sinema Anadolu (Anadolu Üni.'ye aittir.) sinema salonları bulunmaktadır.[66]
İlin Akarbaşı mahallesinde bulunan Halk Eğitim Merkezinde halkın ihtiyacı ve isteği doğrultusunda ücretsiz kurslar verilmektedir. Açılan bazı kurs programları şunlardır: Biçki-dikiş, çiçek yapma, seramik, fotoğrafçılık, yabancı dil, müzik, halk oyunları, bilgisayarlı muhasebe, bilgisayar işletmenliği. Bu kurslarda 60 kadar eğitimci ve öğretmen görev yapmakta olup, yılda 3000 kişi yararlanmaktadır.[67]
Eskişehir Tepebaşı Belediyesi tarafından 2011 yılından beri Uluslararası Eskişehir Şiir Buluşması adı altında etkinlikler düzenlenmektedir.[68]
Tiyatrolar
[değiştir | kaynağı değiştir]Eskişehir'de şehir tiyatrosu sahnesi ve özel tiyatro grupları bulunmaktadır.
- Eskişehir Şehir Tiyatroları altı sahneyle hizmet vermektedir.
- Haller Gençlik Merkezi Tepebaşı Sahnesi
- Büyükşehir Sanat Merkezi Turgut Özakman Sahnesi
- Sanat ve Kültür Sarayı Tiyatro Sahnesi
- Çağdaş Cam Sanatları Müzesi Çocuk Sahnesi
- Büyükşehir Sanat Merkezi Ergin Orbey Sahnesi
- Sultandere Kültür Merkezi Tiyatro Sahnesi
Uluslararası Eskişehir Festivali
[değiştir | kaynağı değiştir]Uluslararası Eskişehir Festivali, Zeytinoğlu Eğitim, Bilim ve Kültür Vakfı tarafından ilk kez 1995 yılında düzenlenmiştir. Klasik müzik, Klasik Türk müziği, Türk Halk müziği, Caz, Blues, Rock, Tiyatro, Çağdaş dans ve bale, Sinema, Çocuk etkinlikleri, Fotoğraf, resim, heykel sergileri, Konferans ve söyleşiler alanlarında yer veren; her yıl ekim ya da kasım ayında düzenlenip 9 gün sürmektedir. 2001 yılından beri Zeytinoğlu Vakfı ile Eskişehir Kentsel Gelişim Vakfı işbirliğiyle gerçekleştirmektedir.[69] Uluslararası Eskişehir Festivali yapıldığı 14 sene boyunca toplam 4.877 yerli ve yabancı sanatçıya ev sahipliği yapmış ve festivali 14 yılda 163.469 kişi izlemiştir.[69] Başlangıcından bu yana 2002 yılında İspanya, 2003 yılında Avusturya, 2004 yılında İtalya, 2005 yılında Rusya, 2006 yılında Finlandiya, 2007 yılında Portekiz ve 2008 yılında Almanya festivale konuk ülke olarak katılmıştır. Eskişehir'de festivalin düzenlendiği mekanlar:
- Anadolu Üniversitesi[69]
- Atatürk Kültür Merkezi Opera ve Bale Salonu (kapasite: 482)
- Sinema Salonu (kapasite: 400)
- Spor Salonu (kapasite: 870 +)
- Kent Merkezi[69]
- Büyükşehir Sanat Merkezi Tiyatro Salonu (kapasite: 178)
- Eskişehir Büyükşehir Belediyesi Sanat ve Kültür Sarayı Konser Salonu (kapasite: 492)
- Eskişehir Büyükşehir Belediyesi Sanat ve Kültür Sarayı Tiyatro Salonu (kapasite: 569)
Uluslararası Pişmiş Toprak Sempozyumu
[değiştir | kaynağı değiştir]Uluslararası Pişmiş Toprak Sempozyumu, Eskişehir Tepebaşı Belediyesi tarafından ilk kez 2001 yılında düzenlenmiştir. Eskişehir'in geleneksel pişmiş toprak üretimi ve sanayisinin gelişimine katkı vermek, pişmiş toprağın sanatsal açıdan değerlendirilmesi ile sanata farklı boyut getirmek ve kent kimliği ile özdeşleştirmek, tarihi ve kültürel mirası ile farklı bir yeri olan Eskişehir'in ulusal ve uluslararası kamuoyunda evrensel amaçlar taşıyan bir kültür ve sanat organizasyonu içinde sunmak amacıyla yapılan Uluslararası Pişmiş Toprak Sempozyumları kapsamında bilimsel toplantılar, sergi ve gösteriler, sanatsal etkinlikler, atölye çalışmaları, açık hava konserleri düzenlenmektedir. Yaz aylarında düzenlenen ve yaklaşık 2 hafta süren sempozyum, festival havasında geçer. Yurt içi ve yurt dışından sanatçıların katıldığı sempozyum sonunda ortaya çıkan pişmiş toprak eserler şehre armağan edilir.[70]
Eğlence Hayatı
[değiştir | kaynağı değiştir]
Öğrenci kenti olan Eskişehir'de gece hayatı, eğitim öğretimin aktif olduğu dönemlerde daha canlıdır. Açılan barlar ile birlikte eski fabrikalar bölgesi gece hayatının merkezi haline gelmiştir. Eskişehir'de gençlere yönelik, canlı müzik yapılan barlar rağbet görmektedir. Canlı müzik yapılan bu barlarda sıklıkla tanınmış sanatçıların konser vermesi, çevre şehirlerden de ilgi görmekte, etkinliklere katılım sağlanmaktadır. Ayrıca birçok fasıl mekanı vardır. Haller gençlik merkezi içinde birçok kafe, bir şarap evi ve belediyeye ait bir tiyatro salonu barındırır. Şehrin aktif gece hayatı yaşanan yerlerden biri de adalar mevkiinde yer alan mekanlardadır. Eski kiremit fabrikaları yerlerini yeni eğlence mekanlarına bırakmış ve aynı zamanda gece hayatının merkezlerini bir arada toplayan bir cadde oluşmuştur.
Tepebaşı Belediyesi'nin 05/01/2006 Tarihli Meclis Toplantı Gündemine Gelen İçkili Yerler Belirleme Komisyonu Raporu'na göre[71] Hoşnudiye Mahallesi Vural Sokak'ın bazı bölümlerinim içkili yer bölgesine dahil edilmesine karar verildikten sonra bölge Barlar Sokağı olarak anılmaya başlamış, daha sonra sokağın ismi Neyzen Tevfik olarak değiştirilmiştir.[72] Bu bölge de gece çok kalabalık olan bölgelerden biridir.
Geleneksel el sanatları
[değiştir | kaynağı değiştir]Yörede kilim, halı, seccade, heybe ve çuval dokunur. Ayrıca çorap, eldiven, kese, takke ve başlık örgüler gelişmiş durumdadır. Çorap örgülerde "Sıçan dişi, arpalı, bal peteği, kestane kabuğu" motifleri görülür. Gelişmiş el sanatlarından biri de Lületaşı işlemeciliğidir. Lületaşından yapılan kolye, bilezik, ağızlık, pipo turistik eşya olarak ün kazanmıştır.[73]
Yerel etkinlikler
[değiştir | kaynağı değiştir]- Yunus Emre Kültür ve Sanat Haftası: 6-10 Mayıs[74]
- Atatürk'ün Eskişehir'e Gelişi: 21 Haziran[75]
- Eskişehir'in Kurtuluşu: 2 Eylül[75]
- Uluslararası Eskişehir Festivali: Ekim ya da Kasım aylarında düzenlenir ve 9 gün sürer.
- Anadolu Üniversitesi Uluslararası Eskişehir Film Festivali Mayıs[76]
- Anadolu Üniversitesi İletişim Bilimleri Fakültesi Uluslararası Eskişehir Sokak Festivali: Mayıs
Mutfak
[değiştir | kaynağı değiştir]Kafkas, Kırım, Balkan göçmenleri beslenme düzeninin oluşmasına katkılarda bulunmuştur. Bir bakıma, çeşitli beslenme alışkanlıkları bir diğerini etkilemiştir. Şehrin yemek türlerinden bazıları:
- Sütlü Ovmaç Çorbası, Haşhaşlı Dolama, Haşhaşlı Bükme, Toyga Çorbası
- Göceli Tarhana, Islat Tarhana, Düğü Köftesi Çorbası, Kelem Dolması, Harşıl, Katlama Böreği
- Mercimekli Mantı, Kuzu Sorpa, Üyken Börek, Kaşık Börek, Çibörek, Köbete, Sarıburma, Cantık, Kavurma Börek, Kıygaşa Kırım - Tatar mutfağı
Ayrıca met helvası ve nuga helvası ilin kendine özgü damak tatlarındandır.[77]
Bunun dışında, Pino isimli fastfood markası da meşhurdur.
Gelenek ve görenekler
[değiştir | kaynağı değiştir]Evlenme törenleri temel çizgileriyle aynı kalmakla birlikte il merkezinde ilçe ve köylerde bazı değişiklikler gösterir. İl merkezinde söz kesme, nişan, nikâh, kına gecesi ve düğünle evlenme töreni tamamlanır.
- Söz Kesme: Oğlan evinin kız evine dünür gitmesi ve olumlu sonuç almasıdır. Söz kesmeden önce iki aile arasındaki ilişki (dünür) tabir edilen elçiler aracılığı ile kurulur.
- Nişan: Genellikle kız evinde yapılır. Oğlan ve kız evinin akraba ve dostları katılır. Davetliler önünde oğlan ve kıza nişan yüzükleri takılır. Geline çeşitli hediyeler verilir.
- Kına Gecesi:Genellikle kız evinde veya düğün salonlarında yapılır. Geline kına yakılır, eğlenceler düzenlenir. Damatta bulunabilir. Genellikle gelinler bindallı giyer ama başka yöresel kıyafette giyebilir.
- Nikâh: Genellikle Belediye nikâh salonunda nikâh memuru nikâh şahitleri ve davetliler huzurunda yapılır. Nikâh defterine imza töreninden sonra gelin ve damat tebrik edilir. Davetlilere nikâh şekeri dağıtılır.
- Düğün: Nikâh akşamı düğün salonunda yapılır. Davetlilere pasta, meyve ve meşrubat ikram edilir. Geline çeşitli hediyeler verilir. Düğün salonunda hazırlanan program izlenir. Oyunlar oynanır, dans edilir. Davetliler gelin ve damadı tebrik eder ve düğün töreni sona erer.[78]
Şehirde sevilen ve beğenilen yöresel halk oyunları şunlardır: Eskişehir Çiftetellisi, Mihalıççık Kaval Havası, Yoğurdum, Kırka Zeybeği, Eskişehir Kadınlar Zeybeği.[79]
Turizm
[değiştir | kaynağı değiştir]Şehirde 2008 yılı içinde 136.952'si yerli, 2.987'si yabancı turist olmak üzere toplam 143.599 turist konaklamıştır.[80]
Frig Vadileri
[değiştir | kaynağı değiştir]
Frigler tarihlerinde siyasi ve kültürel olarak Yukarı Sakarya Vadisi'nde Eskişehir, Afyonkarahisar ve Kütahya illeri arasında kalan, klasik dönemde Küçük Frigya olarak adlandırılan bölgede en güçlü ve etkin olmuşlardır.[81]
Antik Frigya'nın kalbi olan Midas Anıtı ya da diğer adıyla Yazılıkaya, Eskişehir il merkezine 80 km uzaklıkta olup, Han ilçesi sınırları içerisindedir. Bölgede kapadokya bölgesindeki peribacalarını andıran birçok anıt ve doğal coğrafik yontuya rastlamak mümkündür.
Frig Vadileri, Eskişehir'in güneydoğusunda, Türkmen Dağı'nın güneyindeki, Midas - Yazılıkaya Vadisi ve Kümbet Vadisi; Eskişehir'in güneyinde, Eskişehir, Afyonkarahisar ve Kütahya il sınırlarının kesiştiği, Türkmen Dağı'nın güneyindeki, Köhnüş Vadisi ve Karababa Vadisi; Eskişehir'in güneybatısında, Eskişehir ve Kütahya il sınırlarının birleştiği, Türkmen Dağı'nın kuzeyindeki küçük vadilerden oluşmaktadır.
Odunpazarı evleri
[değiştir | kaynağı değiştir]
Odunpazarı semtinde koruma altına alınan tarihi Osmanlı evleridir. Genel olarak arsayı tümüyle kaplayan bahçesiz konutlar, yan bahçeli, arka bahçeli ve ön bahçeli konutlar olarak planlanmıştır. Çoğunlukla 2,kısmen 3 katlıdır. Dönemin geleneksel izlerini taşıyan evler aile büyüklüğü ve yaşam biçimi nedeniyle oldukça geniş tasarlanmıştır.[82] Evlerin bulunduğu 30 sokakta yapılan çalışmalarla 300 ev, 3 cami, 1 külliye, 2 kervansaray, 15 çeşme ve 1 han restore edilmiştir.[83]
Gezilecek yerler
[değiştir | kaynağı değiştir]
Kentte birçok mesire alanı bulunmaktadır. Bunlardan bazıları şunlardır: Fidanlık orman içi dinlenme yeri, bademlik, Musaözü Barajı, şelale (kalabak) orman içi dinlenme yeri, karataş orman içi dinlenme yeri, çatacık orman içi dinlenme yeri, hasırca, kalabak başı, şoförler çeşmesi, regülatör.[84]
Odunpazarı semtinde bulunan Kurşunlu Külliyesi Osmanlı dönemi eseridir. Külliyenin güneydoğusunda Eskişehir Mevlevihanesi bulunur. Külliye, 1525 yılında Kanuni Sultan Süleyman'ın veziri Çoban Mustafa Paşa tarafından yaptırılmıştır. Cami çevresinde medrese ve kervansaray vardır. Osmanlı Devletinin kurucusu Osman Beyin kayınpederi olan Şeyh Edebali' nin türbesi şehrin Odunpazarı semtindeki Odunpazarı mezarlığı'nın içinde bulunmaktadır. Türbe, II. Abdülhamit tarafından restore edilmiştir.[85] Ayrıca külliyenin karşısında Şeyh Şehabettin Türbesi bulunmaktadır.
Porsuk Çayı'nın ıslah çalışmaları sonucu şehrin merkezinden geçen kısmı düzenlenerek Köprübaşı semtinde çay üzerinde Venedik tipi gondol ve Amsterdam tipi tekne seferleri düzenlenmektedir.[86]
Müzeler
[değiştir | kaynağı değiştir]Şehirde çeşitli müzeler de bulunmaktadır. Bunlardan biri şehirde bulunan antik eserlerin yer aldığı Eskişehir Arkeoloji Müzesi'dir. Ayrıca Odunpazarı Modern Müze, Lületaşı Müzesi, Bilim Sanat ve Kültür Parkı, Kent Park, Çağdaş Cam Sanatları Müzesi, Pessinus Müzesi, Seyitgazi Müzesi, Yunus Emre Müzesi, Eskişehir Atatürk ve Kültür Müzesi, Tayyare Müzesi/Hava Müzesi, Eskişehir Balmumu Müzesi 5 Ekim 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Osmanlı Evi Müzesi, Karikatür müzesi, İnönü Savaşları Karargâh Müzesi bulunmaktadır.[28][87]
Parklar
[değiştir | kaynağı değiştir]
Boşaltılan Muttalip Mezarlığı'nın yerine yapılan ve üç adadan oluşan Büyük Park'ın ardından, Kent Park ile Bilim Sanat ve Kültür Parkı ve son olarak Çevre Yolu Polis Okulu Kavşağı ile Ulu Önder mahallesi arasındaki alana yapılmakta olan göletli parkla şehirde bulunan park sayısı 4'e çıkmıştır.[88] Bilim Sanat ve Kültür Parkı bölgesinde oluşturulan, Bilim Deney Merkezi ve Sabancı Uzay Evi ile Hayvanat Bahçesi ve içerisindeki Eti Sualtı Dünyası özel sektör sponsorluğu ile Eskişehir'e kazandırılmış yerlerdir.[89] Kent Park'ta 350 metrelik yapay plaj yer almaktadır. Porsuk'tan bir kol alınarak oluşturulan plaj, yaz aylarında klorlanan artezyen suyu ile yüzmek için sağlıklı hale de getirilmektedir. Ayrıca parkta yapay plajın haricinde açık ve kapalı yüzme havuzları, restoranlar, büyük bir gölet, çocuk oyun alanları, at binme alanları gibi birçok sosyal donatı da yer almaktadır.[90]
Spor
[değiştir | kaynağı değiştir]Eskişehir'de atıcılık, atletizm, basketbol, boks, bisiklet, eskrim, futbol, güreş, halter, judo, karate, tekvando, tenis, voleybol, sualtı hokeyi ve yüzme gibi spor dallarında faaliyet yapılmaktadır.
2018-2019 sezonu sonunda, Eskişehirspor 1. Ligi yine 14.sırada tamamlamıştır. Hentbol Erkekler Süper Ligi'nde Selka Eskişehir H. SK, lig 3.sü olarak Avrupa kupalarına katılma hakkı elde etmiştir. Hentbol kadınlar 1. ligindeki iki temsilcisi Anadolu Üniversitesi 7.olurken, Eskişehir Şehir Koleji ligden çekilmiştir. Eskişehir'in voleybol 1. ve 2. Liglerinde 4 takımı, basketbol- voleybol bölgesel liglerinde 3 takımı bulunmaktadır.
Türkiye Kupası'na 3.turdan katılan Eskişehirspor, bu turda elenmiştir.
Selka Eskişehir H. SK, Erkekler Türkiye Kupası (Hentbol)'da final oynayarak 2. olmuştur. CEV Challenge Kupası'nda 2.turda elenmiştir.
Önemli spor tesisleri: Yeni Eskişehir Stadyumu (34.930), Anadolu Üniversitesi Spor Salonu (5.000), Yenikent Spor salonu (3.000), Porsuk Spor Salonu (2.000), Atatürk Kapalı Yüzme Havuzu -y.olimpik (750)
Eskişehirspor
[değiştir | kaynağı değiştir]
Eskişehir'de futbol önemli bir yer tutmaktadır. Kırmızı Şimşekler takma ismini kullanan ve başarılı olduğu yıllardan, tüm Türkiye'de taraftar kitlesi bulunan Eskişehirspor, şehrin en başarılı takımlarından biridir. Eskişehirspor şu an BAL'da mücadele etmektedir. Karşılaşmalarını 32.500 kişilik Yeni Eskişehir Stadında oynamaktadır.
Eskişehirspor Türkiye 1. Liginde (Süper Ligde) hiç şampiyon olamamış fakat 3 defa 2.lik, 2 defa 3.lük ve 2 defa da 4.lük alarak diğer Anadolu takımları için kırılması güç bir rekora imzasını atmıştır. 1 Türkiye Kupası, 1 Cumhurbaşkanlığı Kupası ve 3 Başbakanlık Kupası bulunmaktadır. Avrupa kupalarında en iyi başarısı ise 1974-75 sezonunda elde ettiği Balkan Kupası 2. liği olmuştur.[91] 12 yıldır 2. Ligde mücadele eden takım, 2007-2008 sezonunda playoff şampiyonu olarak Turkcell Super Lig'e yükselmiştir. Ayrıca İspanya'nın en iyi takımlarından biri olan Sevilla FC'yi UEFA Kupası'nda (deplasmanda 1-0 yenilmiş, evinde 3-1 kazanmış) elemiştir. Anadolu'dan çıkan ilk en iyi takım, ilk şampiyonluğa en yaklaşan takım ve Avrupa'da başarı yakalayan ilk Anadolu takımı olmuştur.[92]
Eğitim
[değiştir | kaynağı değiştir]
Eskişehir'de okuma yazma oranı %99,9, ilköğretimde okullaşma oranı %100 dür. Kadın okur-yazar oranı ise %89 dur.[93] Eskişehir; Ankara, İstanbul, İzmir, Samsun ve Mersin gibi birden fazla üniversiteye sahip olan illerdendir. Eskişehir'de 3 adet devlet üniversitesi bulunur. Eskişehir'de halka açık faaliyet gösteren ve Turizm İl Müdürlüğü'ne bağlı 2 adet kütüphane bulunmaktadır. Eskişehir İl Halk Kütüphanesi 1 Haziran 1926'da kurulmuştur. Kütüphanedeki kitap sayısı 53.438'dir.[94] Diğeri Osmangazi İl Halk Kütüphanesi Osmangazi mahallesindeki eski bir binada faaliyet göstermektedir.
Üniversiteler
[değiştir | kaynağı değiştir]
Şehirdeki Yükseköğretimin temelleri, 1958 yılında Eskişehir İktisadi ve Ticari İlimler Akademisinin kuruluşu ile atılmıştır. Akademinin kuruluşu ile şehir büyük hareketlilik kazanmış, kabuk değiştirmeye başlamıştır. 1982 yılında kurum Anadolu Üniversitesi'ne dönüşmüştür.[95] Osmangazi Üniversitesi ise 1993 yılında tıp, mühendislik, mimarlık ve fen edebiyat fakültelerinin Anadolu Üniversitesinden ayrılmasıyla kurulmuştur. Anadolu Üniversitesi'nin 12 fakültesi, 6 yüksekokulu, 1 Devlet Konservatuvarı, 3 Meslek Yüksekokulu ve 9 enstitüsü; Osmangazi Üniversitesi'nin ise 7 fakültesi 3 yüksekokulu bulunmaktadır. İldeki üniversitelerde örgün öğretimde 40.502 öğrenci eğitim görmektedir.[96] Anadolu Üniversitesi'ndeki Açıköğretim öğrenci sayısı 1.342.502'dir. Eskişehir'e kültürel ve sosyal bir canlılık getiren üniversiteler üniversite dışına açık bu tür etkinlikleri devam ettirmekte şehre ayrı bir canlılık kazandırmaktadır.[97]
İldeki üniversiteler:
(*)Veriler 2009 yılı verileridir.
Medya
[değiştir | kaynağı değiştir]Eskişehir yerel medya kuruluşları bakımından gelişmiş bir şehirdir. Eskişehir'de yayın yapan iki yerel televizyon kanalı, 7 yerel radyo kanalı, farklı yerel gazeteler ve çeşitli yerel ve bölgesel yayınlar bulunmaktadır. Aynı zamanda Eskişehir'de Anadolu Ajansı, TRT gibi kurumların temsilcilikleri bulunmaktadır. Eskişehir'deki yerel yayın kuruluşlarının tamamı Eskişehir merkezde bulunmaktadır.
Yerel TV Kanalları
[değiştir | kaynağı değiştir]- Eskişehir ES TV[98]
- Eskişehir Kanal 26
Yerel Radyo Kanalları
[değiştir | kaynağı değiştir]- Eskişehir Mavi Radyo (89.9)
- Radyo Desibel (94.0)[99]
- Radyo Ses (98.9)
- Radyo A (101.7)
- ERT FM (103.3)
- Biber FM (94.7)
- Radyo Net (97.8)
Yerel Gazeteler[100]
[değiştir | kaynağı değiştir]- Anadolu Gazetesi
- Yenigün Gazetesi
- İstikbal Gazetesi
- Sakarya Gazetesi
- Sonhaber Gazetesi
- 2 Eylül Gazetesi
- Milli İrade Gazetesi
- Şehir Gazetesi
Şehirde günlük olarak çıkan birçok yerel gazete bulunmaktadır.[101] Bu gazeteler şehirde ve bölgede yaşanan haberlere yer vermektedir. Ayrıca aylık yayın yapan Eskişehir Objektif Dergisi[102], Bölge Vizyon Dergisi[100] ve Follow Dergisi[103] bulunmaktadır.
Altyapı
[değiştir | kaynağı değiştir]Sağlık
[değiştir | kaynağı değiştir]Sağlık kuruluşları
[değiştir | kaynağı değiştir]Kentte 5 adet kamu ve 6 adet özel hastane bulunmaktadır. Ayrıca 12 adet Toplum Sağlığı Merkezi ve 74 adet Aile Sağlığı Merkezi mevcuttur.[104][105][106][107]
Şehir ayrıca Aile Hekimliği uygulamasında pilot il olarak seçilmiş, Türkiye'de sistem ilk kez Eskişehir'de uygulanmıştır.[108]
Ulaşım
[değiştir | kaynağı değiştir]
Şehir Türkiye'deki demiryollarının kavşak noktalarından biridir. İstanbul'dan Ankara yönüne giden tüm trenler Eskişehir'den geçer. Eskişehir Hasan Polatkan Havalimanı'na 25 Temmuz 2005´te Brüksel'den ilk sefer yapılmıştır.[109] THY ile İstanbul-Eskişehir uçuşları ise 21 Haziran 2007 tarihinde başlamıştır.[110] Eskişehir'in ana karayolu bağlantısı İstanbul-Eskişehir-Ankara devlet yoludur. Adapazarı'ndan ayrılan bu yol güneye inerek Bilecik’ten geçer ve Bozüyük’ten doğuya yönelerek Eskişehir il sınırı içine girer. Tüm ili kuzeybatı-güneydoğu yönünde geçen bu yol il ulaşımının omurgasıdır. Tepebaşı ve Odunpazarı ilçelerinden geçer ve Sivrihisar bu yol üzerinde yer alır. İl’in diğer karayolu bağlantıları bu yoldan ayrılır. Eskişehir’de ulaşımı olmayan köy bulunmamaktadır.[111]
Yüksek Hızlı Tren
[değiştir | kaynağı değiştir]14 Mart 2009 tarihinden itibaren Yüksek Hızlı Tren Ankara - Eskişehir arasında tarifeli seferlerine başlamıştır. Ayrıca Ankara’dan Bursa'ya gidecek yolcular YHT ile Eskişehir’e gelerek Eskişehir Garı’ndan otobüslerle Bursa’ya devam edebilmektedir. YHT yolcuları 2021 yılı itibarıyla Eskişehir'den YHT ile Ankara, İstanbul, Kocaeli, Bilecik ve Konya'ya ulaşım sağlayabiliyor.[112]
Önemli kentlere mesafeleri
[değiştir | kaynağı değiştir]| Eskişehir'e demiryolu mesafeleri | |||
|---|---|---|---|
| Mesafe | Saat | ||
| Eskişehir-İstanbul(Yüksek Hızlı Tren) | 300 km. | ~2 saat 30 dakika | |
| Eskişehir-Ankara (Banliyö) | 245 km. | ~3 saat 15 dakika | |
| Eskişehir-Ankara (Yüksek Hızlı Tren) | 264 km. | ~1 saat 15 dakika | |
| Eskişehir-İzmir (Banliyö) | 800 km. | ~10 saat | |
| Eskişehir-Kütahya (Banliyö) | 70 km. | ~1 saat | |
| Eskişehir-Mersin (Banliyö) | 823 km. | ~19 saat | |
| Eskişehir'e karayolu mesafeleri | |||
|---|---|---|---|
| Mesafe | Saat | ||
| Eskişehir-İstanbul | 315 km. | ~4 saat | |
| Eskişehir-İstanbul(Esenler) | 315 km. | ~5,5 saat | |
| Eskişehir-Ankara | 234 km. | ~3 saat | |
| Eskişehir-İzmir | 400 km. | ~6 saat | |
| Eskişehir-Bursa | 153 km | 2 saat | |
| Eskişehir-Afyonkarahisar | 126 km. | ~1 saat 45 dakika | |
| Eskişehir-Kütahya | 77 km | ~1 saat | |
Kent içi ulaşım
[değiştir | kaynağı değiştir]
Kent içi toplu ulaşım Büyükşehir Belediyesi'nin yetki ve sorumluluğundadır. Toplu ulaşım hizmetlerinin hat ve güzergâhları ile birbirini tamamlaması için otobüs ile tramvayda ulaşım hizmet bütünlüğü sağlanmıştır. Tüm toplu taşıma araçlarında bilet yerine geçen 'Eskart' adlı elektronik bir kart Eskişehir ulaşımının bütünlüğünü sağladığı gibi ulaşımı hızlandırmaktadır.
Belediye otobüsleri vasıtasıyla şehrin hemen her yerine ulaşım sağlanabilir. Belediye otobüslerinden aynı biletle 60 dakika içinde aynı yöne giden tramvaya ücretsiz aktarma da mümkündür. Bu sayede toplu taşıma araçları ile tek biletle şehrin her yerine ulaşım mümkündür.
Şehirde ayrıca Porsuk nehri üzerinde gezen gezi amaçlı esbotlar da bulunmaktadır. Yazın belli gün ve saatlerde Kent Park'a buradan esbot kalkmaktadır.
Konum
[değiştir | kaynağı değiştir]| Konum Bilgileri | ||||||
| İlçe | Kuruluş Yılı[113] | Önceden bağlı olduğu ilçe | Alanı km²[114] | Rakım mt. | Merkeze km[115]* | Ulaşan Yollar[115] |
| Alpu | 1987 | Merkez | 1.028 | 766 | 40 | D.200-08=>26.25 |
| Beylikova | 1987 | Mihalıççık | 715 | 771 | 77 | D.200-09=>26.26 |
| Çifteler | 1954 | Merkez | 858 | 877 | 64 | D.675-01, 26.30, 26.32 |
| Günyüzü | 1990 | Sivrihisar | 828 | 894 | 134 | D.200-10=>26.28 |
| Han | 1990 | Çifteler | 378 | 1.224 | 105 | D.675-01 (Çifteler)=>26.32 |
| İnönü | 1987 | Merkez | 345 | 837 | 36 | D.650-04, 26.75 |
| Mahmudiye | 1954 | Merkez | 659 | 887 | 53 | D.675-01 |
| Mihalgazi | 1990 | Sarıcakaya | 109 | 215 | 52 | Eskişehir=>26.01=>26.03 |
| Mihalıççık | Cumh.önce | 1.809 | 1.306 | 92 | D.200-10=>26.27, Alpu=>26.25 | |
| Odunpazarı | 2008 | Merkez | 1.120 | 796 | 0 | D.230-07, D.665-01 |
| Sarıcakaya | 1958 | Merkez | 382 | 216 | 47 | Eskişehir=>26.01=>26.03 |
| Seyitgazi | Cumh.önce | 1.578 | 991 | 42 | D.665-01, 26.31 | |
| Sivrihisar | Cumh.önce | 2.748 | 1.109 | 96 |  /D.200-09,  /D.260-03
| |
| Tepebaşı | 2008 | Merkez | 1.403 | 795 | 3 | /D.200-08, D.230-07, 26.01
|
| ESKİŞEHİR | Cumh.önce | 13.960 | 796 | |||
*Metropol ilçelerin merkeze uzaklıkları, kaymakamlık ile valilik arasındaki uzaklıktır.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Valiler Kararnamesi yayınlandı: 41 ilin valisi değişti". NTV. 10 Haziran 2020. 10 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Haziran 2020.
- ^ Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi;TUİKisimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme) - ^ a b "Nüfus İstatistikleri Portalı". nip.tuik.gov.tr. 4 Aralık 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Kasım 2025.
- ^ Osmangazi Üniversitesi 2 Temmuz 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 29.09.2008'de erişilmiştir.
- ^ "Coğrafya Yapısı -". eskisehir.ktb.gov.tr. Erişim tarihi: 14 Kasım 2025.
- ^ Eskişehir/Tanıyalım 11 Aralık 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. eskisehirliyiz.biz 30.09.2008 tarihinde erişilmiştir.
- ^ "Kalabak suyu Atatürk'ün talimatı ile bulunur". 30 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2011.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 11 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2014.
- ^ http://gundem.milliyet.com.tr/iste-standartlarin-uzerindeki-10-su-firmasi/gundem/gundemdetay/17.01.2013/1656569/default.htm 27 Şubat 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. standartların üzerindeki 10 su firması
- ^ Kültür ve Turizm Bakanlığı 28 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Madenler/Lületaşı bölümü, 29.09.2008'de erişilmiştir.
- ^ a b "Gizemli Mineral Lületaşı". Bilim ve Teknik Dergisi. 3 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2008.
- ^ Beyaz Altın Lületaşı 20 Eylül 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., lületaşı çıkartılan yerler, 29.09.2008'de erişilmiştir.
- ^ "Lületaşı dünyaya açılmayı bekliyor". Akşam Gazetesi. 6 Temmuz 2005. 10 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2008.
- ^ "Bor maden rezervleri". 17 Mart 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2008.
- ^ Kültür ve Turizm Bakanlığı 28 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. / Madenler 28.08.2008 tarihinde erişilmiştir.
- ^ "Yer Altı Suları". E.B.B. 17 Ağustos 2007. 19 Eylül 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2008.
- ^ "Eskişehir Termal Kaynakları". 1 Mayıs 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2008.
- ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 20 Eylül 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mart 2020.
- ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 10 Eylül 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mart 2020.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 27 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mart 2020.
- ^ "Eskişehir Seçim Sonuçları: 31 Mart 2019 Eskişehir Yerel Seçim Sonuçları". Sözcü. 5 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ağustos 2021.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 27 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mart 2020.
- ^ "Eskişehir Seçim Sonuçları 2023 - 14 Mayıs Milletvekili Genel Seçimi Eskişehir ve İlçeleri Oy Sonuçları, Oranları ve Dağılımları". Hürriyet. 27 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2024.
- ^ "Şehir ve Köy Nüfusu 1927-2000". Eskişehir Valiliği. 25 Eylül 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2008.
- ^ "HGM | Harita Genel Müdürlüğü - Ulusal Haritacılık Kurumu". www.harita.gov.tr. 7 Ekim 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Kasım 2025.
- ^ "Eskişehir'in 2019 nüfus sayım sonuçları eskişehir nüfusu yüzde 1,9 artarak 887 bin 475' e ulaştı eskişehir'de kadın nüfusu erkeklere göre daha fazla 2018'de binde 12,2 olan nüfus artış hızı geçen yıl binde 18,5'e ulaştı eskişehir'de kadın nüfusu erkeklere göre daha fazla - Eskişehir Haberleri". www.haberturk.com. 3 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2020.
- ^ CNBC-e Business dergisi tarafından 34 kriter esas alınarak hazırlanan Türkiye’nin yaşanabilir illeri araştırması
- ^ a b Türkiye İller Ansiklopedisi 1.Cilt s.407
- ^ "Fasikül I: Mufassal Neticeler İcmal Tabloları" (PDF). 28 Teşrinevvel 1927 Umumî Nüfus Tahriri. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 28 Mayıs 2021.
- ^ "1935 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 20 İlkteşrin 1935 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . "Vilâyetler, kazalar, Nahiyeler ve Köyler İtibarile Nüfus ve Yüzey ölçü" (PDF). 20 İlkteşrin 1940 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 20 Ekim 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2016.
- ^ . "1945 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 21 Ekim 1945 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . "Vilayet, Kaza, Nahiye ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 22 Ekim 1950 Umumi Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . "1955 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . "İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021.
- ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013.
- ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.
- ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015.
- ^ a b c d e f g h i
- "Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016.
- "Eskişehir Nüfusu". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021.
- "Eskişehir Nüfusu". nufusune.com.
- "Eskişehir Nüfusu". nufusubu.com.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 26 Ocak 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2025.
- ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 16 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 8 Şubat 2021.
- ^ "İlk Türk Otomobili". tulomsas.com. 11 Haziran 2008. 16 Şubat 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2008.
- ^ Eskişehir Valilği 26 Şubat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Organize Sanayi Sitesi
- ^ "Ekonomik Hayatın Tarihi Gelişimi". Eskişehir Büyükşehir Belediyesi. 2 Şubat 2011. 4 Mart 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Şubat 2011.
- ^ Ana Britannica Ansiklopedisi 8. Cilt s.300
- ^ Eskişehir Valilği 28 Şubat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Şehirdeki sosyal durum
- ^ "Eskişehir, sanayisiyle yeniden atakta". Anadolu Üniv. 15 Haziran 2008. 17 Nisan 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2008.
- ^ Türkiye İller Ansiklopedisi s.407
- ^ Eskişehir Sanayi Odası 27 Ocak 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Ekonomik Yapı→Madencilik
- ^ http://www.eso.org.tr/belgeler/kalite_dokumanlari/eso_calisma_faaliyet_raporu.pdf[ölü/kırık bağlantı]
- ^ Esgündem 26. "Eskişehir Organize Sanayi Bölgesi'ndeki, Güneş Enerji Santrali (GES) yatırımları son 2 yılda 11 kat artış gösterdi". 6 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2024.
- ^ a b c "Şehir Tiyaroları". İleri tarih. 8 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Nisan 2008.
- ^ "Sivrihisar Kilisesi açılışa hazırlanıyor". Agos. 5 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2021.
- ^ "Eskişehir Sinema Salonları". sinemalar.com. 30 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2010.
- ^ Büyükşehir Eskişehir s.42
- ^ "1. Uluslararası Eskişehir Şiir Buluşması Başladı". Haberler.com. 22 Nisan 2011. 26 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mayıs 2018.
- ^ a b c d Şablon:Başlık = Uluslararası Eskişehir Festivali
- ^ "Sempozyum web sitesi". 19 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2012.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 5 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2014.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 1 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2014.
- ^ Büyükşehir Eskişehir s.51
- ^ Kültür > Festivaller-Fuarlar ve Yerel Etkinlikler > Eskişehir >
- ^ a b "Yerel etkinlikler". Eskişehir Valiliği. 5 Haziran 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2007.
- ^ "Anadolu Üniversitesi Uluslararası Eskişehir Film Festivali". 23 Nisan 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Nisan 2012.
- ^ "Kültür Bakanlığı Eskişehir > Kültürel Detaylar > Yöresel Yemekler >". 19 Ağustos 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2008.
- ^ Büyükşehir Eskişehir s.52
- ^ Büyükşehir Eskişehir s.50
- ^ Eskişehir'e 143 bin turist[ölü/kırık bağlantı] Sakarya gazetesi 19.01.2009 tarihinde erişilmiştir.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 27 Temmuz 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2022.
- ^ "Odunpazarı Evleri". Odunpazarı Belediyesi. 18 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Eylül 2010.
- ^ "Odunpazarı Evleri (Odunpazarı Kentsel Sit Alanı) -". eskisehir.ktb.gov.tr. 13 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2021.
- ^ Kültür Bakanlığı 28 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Gezilecek yerler bölümü, 29.09.2008'de erişimiştir.
- ^ Eskişehir Valiliği 28 Temmuz 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Kültür Turizmi, 31.08.2009'da erişimiştir.
- ^ "Gondollar Hizmete Girdi". Büyükşehir Belediyesi. 8 Eylül 2009. Erişim tarihi: 19 Eylül 2009.
- ^ "Müzeler". Eskişehir Valiliği. 19 Eylül 2009. 10 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Eylül 2009.
- ^ ESKİŞEHİR’E YENİ BİR “GÖLETLİ PARK” DAHA 18 Şubat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Eskişehir Büyükşehir Belediyesi resmî sitesi 06.12.2008 tarihinde erişilmiştir.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 30 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2014.
- ^ ESKİŞEHİR’İN DENİZ EKSİĞİNİ GİDERECEK PROJE: KENT PARK 18 Şubat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Eskişehir Büyükşehir Belediyesi resmî sitesi 06.12.2008 tarihinde erişilmiştir.
- ^ Eskişehirspor Resmî Web Sitesi 26 Ekim 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Kulüp Tarihi
- ^ "Bank Asya play-off finalini kazanan Eskişehirspor Turkcell Süper Lig'de". Türkiye Futbol Federasyonu. 1 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mayıs 2008.
- ^ "Eğitim ve Kültür Tarihi". Eskişehir Valiliği. 26 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2008.
- ^ "Kültür/Halk Kütüphaneleri". Eskişehir Valiliği. 5 Haziran 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2008.
- ^ "Anadolu Üniversitesi Hakkında". A.Ü. 17 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2008.
- ^ "Sayılarla Eskişehir". Eskişehir Valiliği. 10 Aralık 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ağustos 2009.
- ^ "Anadolu Üniveristesi Etkinlik Takvimi". 17 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Haziran 2008.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 21 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2024.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 18 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2024.
- ^ a b "Arşivlenmiş kopya". 17 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2024.
- ^ "Medya". Eskişehir Valiliği. 27 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2008.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 20 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2024.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 22 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Haziran 2024.
- ^ "Hastaneler". eskisehirism.saglik.gov.tr. 11 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2021.
- ^ "Özel Hastaneler". eskisehirism.saglik.gov.tr. 11 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2021.
- ^ "Aile Sağlığı Merkezleri". eskisehirism.saglik.gov.tr. 11 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2021.
- ^ "Toplum Sağlığı Merkezleri ve İlçe Entegre Hastaneleri". eskisehirism.saglik.gov.tr. 11 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2021.
- ^ "Sağlık Kuruluşları". Eskişehir Valiliği. 22 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2008.
- ^ "Belçikalı siyasetçi Cemal Çavdarlı yine yükseklerden uçtu". Beltürk. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2008.[ölü/kırık bağlantı]
- ^ "THY, İstanbul-Eskişehir seferlerini Başlatıyor". Zaman Gazetesi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2008.[ölü/kırık bağlantı]
- ^ Kültür ve Turizm Bakanlığı 17 Eylül 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Nasıl Gidilir? bölümü 28 Eylül 2008 tarihinde erişilmiştir.
- ^ "Yüksek Hızlı Tren - TCDD Taşımacılık A.Ş". www.tcddtasimacilik.gov.tr. 23 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2021.
- ^ İçişleri Bakanlığı- İller İdaresi Genel Müdürlüğü
- ^ Millî Savunma Bakanlığı- Haritalar Genel Komutanlığı
- ^ a b Karayolları Genel Müdürlüğü
|
Bilecik | Bolu | Ankara |
| |||
| Kütahya | 
|
Ankara | |||||
 'Eskişehir' 
| |||||||
| |||||||
| Kütahya | Afyonkarahisar | Konya |
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
| Otorite kontrolü |
|
|---|
