Eirenis modestus
| Eirenis modestus | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Eirenis modestus, Sisam adası | |||||||||||||||
| Korunma durumu | |||||||||||||||
 Asgari endişe altında (IUCN 3.1) | |||||||||||||||
Biyolojik sınıflandırma  | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| İkili adlandırma | |||||||||||||||
| Eirenis modestus Martin, 1838 | |||||||||||||||
 | |||||||||||||||
| Eirenis modestus dağılımı | |||||||||||||||
| Sinonimler | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
Eirenis modestus, halka başlı cüce yılanı veya Küçük Asya cüce yarışçısı olarak bilinen Colubridae familyasından Eirenis cinsine ait zehirsiz bir yılan türüdür. Yunan adaları, Türkiye, Batı Suriye, Ermenistan, Azerbaycan, İsrail, Gürcistan ve Rusya'nın Dağıstan bölgesinde yayılım gösterir.
Etimoloji
[değiştir | kaynağı değiştir]Latince adı Eirenis modestus olan türün yaygın olarak bilinen adı "halka başlı cüce yılanı" veya "Küçük Asya cüce yarışçısı" dır.[1] Küçük Asya geçmişte Anadolu toprakları için kullanılmıştır. Modestus Latincede “alçakgönüllü, sade” anlamında; küçük ve dikkat çekmeyen doğasına atıfta bulunur.[2] Diğer yaygın adları ise "alçakgönüllü yılan", "mütevazı cüce yılan" ve "uysal yılan" olarak sıralanmaktadır.[1][3]
Tanımlanması
[değiştir | kaynağı değiştir]Halka başlı cüce yılanı, maksimum 60 cm (24 inç) uzunluğa kadar büyüyen, kalem inceliğinde bir türdür; ancak çoğu yetişkin bundan çok daha küçüktür.[4] Derisi pürüzsüzdür ve pulların kenarları merkezlerinden biraz daha koyudur. Vücudun üst yüzeyi düzgün sarımsı kahverengi, grimsi kahverengi veya kızılımsı kahverengi renkte, alt kısımları ise parlak beyazdır.[1] Başın üst kısmında, içinde iki beyazımsı nokta veya soluk W şeklinde bir işaret bulunan büyük siyah bir leke bulunur. Genç bireylerde, boynun hemen arka kısmında büyük siyah ya da koyu kahverengi bir benek bulunur.[5]
Alt türler
[değiştir | kaynağı değiştir]Günümüzde üç alt tür tanınmaktadır: Eirenis modestus modestus (Martin 1838), E. m. semimaculatus (Boettger 1876) Orta Anadolu ve Türkiye'nin Ege Bölgesinde ve Akdeniz Bölgesinde ve özellikle Anamur-Mersin arası sahil boyunca yayılım gösteren E. m. cilicius (Schmidtler 1993) türleridir.[6][7]
Habitat
[değiştir | kaynağı değiştir]Halka başlı cüce yılanı, Akdeniz ve Ege Denizindeki Midilli, Sakız, Sisam, Fornoz, Çoban, Kerpe, Kelemez, İleryoz, Sömbeki ve Meis adaları ile Türkiye'nin büyük bir bölümüne özgüdür. Yaşam alanı doğuya doğru Kafkas Dağları, doğu Gürcistan, Ermenistan ve Azerbaycan'a kadar uzanır. Kıbrıs Adası, Batı Lübnan'ın bazı kesimleri ve İsrail'in kuzey tarafları ayrıca yayılım gösterdiği bölgelerdir.[8] Doğal yaşam alanları kuru çalılık bitki örtüsü, ekili tarlalar, nadas alanları ve kuru açık ormanlık alanlardır.[5] Yüksekliği deniz seviyesinden 2000 metreye kadar olan yerlerde bulunabilirler.[2]
Beslenme ve üreme
[değiştir | kaynağı değiştir]Halka başlı cüce yılanı gündüzleri taşların altında veya yarıklarda saklanır ve birkaç yılan aynı saklanma yerini paylaşabilir.[9] Alacakaranlıkta ortaya çıkar ve örümcek, böcek, kırkayak, akrep ve küçük kertenkeleleri avlar. Ayrıca, solucan gibi omurgasız hayvanlarla da beslenirler.[2] Ege Üniversitesi tarafından İzmir ve Manisa yapılan arazi çalışmalarında Eirenis modestus'un büyük oranda taş altı eklembacaklı faunası (% 86) ile beslendiği tespit edildi.[10]
Üreme, dişinin üç ila sekiz adet nispeten büyük yumurta bıraktığı yaz aylarında gerçekleşir. Yavruların uzunluğu yaklaşık 12 cm'ye (4,7 inç) kadar ulaşır.[5] Oldukça yavaş hareket eden ve "uysal yılan" olarak da tanımlanan Eirenis modestus zehri olmayan zararsız bir türdür ancak ara sıra tutulduğunda ısırır.[7][2] Kışın birkaç ay tamamen hareketsiz kalır, hava şartları uygun olursa Şubat veya Mart aylarında bir süre aktif hale gelebilir.[7]
Statüsü
[değiştir | kaynağı değiştir]Halka başlı cüce yılanı, geniş bir dağılım alanına sahiptir ve büyük bir popülasyona sahip olduğu varsayılmaktadır. Çeşitli habitat tiplerine uyum sağlayabilen ve adapte olabilen bir tür olarak görülmektedir ve belirli bir tehdit tespit edilmemiştir. Bu nedenle Dünya Doğa ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği (IUCN) bu türü asgari endişe altındaki türler kategorisinde listelemiştir.[11][12]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c Egan, Damien (21 Temmuz 2022). Field Guide to Snakes of the Middle East (İngilizce). Bloomsbury Publishing. s. 96. ISBN 978-1-4729-8733-4.
- ^ a b c d "Eirenis modestus (Martin, 1838)". Bilim ve Teknik. TÜBİTAK. 2002. 9 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2025.
- ^ "Eirenis Modestus (Uysal Yılan)". Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Yer Bilimleri ve Doğa Tarihi Müzesi. 16 Ekim 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2025.
- ^ O'Shea, Mark (2 Ocak 2024). The Book of Snakes: A Life-Size Guide to Six Hundred Species from around the World (İngilizce). University of Chicago Press. s. 164. ISBN 978-0-226-83286-9.
- ^ a b c Arnold, Nicholas (2002). A Field Guide to the Reptiles and Amphibians of Britain and Europe (İngilizce). Collins. ISBN 978-0-00-219964-3.
- ^ "Eirenis modestus". The Reptile Database. 2 Haziran 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2025.
- ^ a b c Geniez, Philippe (8 Mayıs 2018). Snakes of Europe, North Africa and the Middle East: A Photographic Guide (İngilizce). Princeton University Press. ss. 117-119. ISBN 978-0-691-17239-2.
- ^ Wallach, Van; Williams, Kenneth L.; Boundy, Jeff (22 Nisan 2014). Snakes of the World: A Catalogue of Living and Extinct Species (İngilizce). CRC Press. ISBN 978-1-4822-0848-1.
- ^ Mauro Grano, Cristina Cattaneo (30 Mart 2025). First record of the Dwarf Snake Eirenis modestus (Martin,1838) (Reptilia Squamata) in Telendos Islet (Dodecanese, Greece) (PDF) (İngilizce). doi:10.31396/Biodiv.Jour.2025.16.1.119.123. ISSN 2039-0408. 29 Nisan 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 25 Temmuz 2025.
- ^ Çiçek, Kerim; Mermer, Ahmet (2007). "Apreliminary study of the food of the dwarf snake Eirenis modestus (Martin, 1838) (Serpentes: Colubridae), in Izmir and Manisa Provinces" (İngilizce). Ege Üniversitesi. ISSN 1300-0179. 12 Haziran 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi25 Temmuz 2025.
- ^ Petros Lymberakis, Varol Tok, Ismail H. Ugurtas, Murat Sevinç, Pierre-André Crochet, Göran Nilson, Steven Anderson, Claus Andrén (14 Aralık 2008). "IUCN Red List of Threatened Species: Eirenis modestus". IUCN Kırmızı Listesi. doi:10.2305/IUCN.UK.2009.RLTS.T157292A5072508.en.
- ^ Fuerst-Bjeliš, Borna (8 Kasım 2017). Mediterranean Identities: Environment, Society, Culture (İngilizce). BoD – Books on Demand. s. 233. ISBN 978-953-51-3585-2.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
Vikitür'de Eirenis modestus ile ilgili ayrıntılı taksonomik bilgiler bulunur.- Türkiye Yaban Hayatı'nda Eirenis modestus hakkında detaylar (Türkçe)
